Η σωστή πορεία μετά από κάποιον τραυματισμό: ποιες μέθοδοι βοηθούν πραγματικά στην επιστροφή στην δράση;

Γράφει ο Εμμανουήλ Μπριλάκης*

Ο Εμμανουήλ Μπριλάκης είναι Ορθοπαιδικός Χειρουργός – Αθλητίατρος, Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής της BRILAKIS Orthopaedics, Διευθυντής της Κλινικής Σύγχρονης Αρθροσκοπικής και Ρομποτικής Ορθοπαιδικής Χειρουργικής του Ομίλου Ιατρικού Αθηνών και Επιστημονικός συνεργάτης του περιοδικού Shape

Η επούλωση ενός τραυματισμού δεν σημαίνει αυτόματα και "επιστροφή στο παιχνίδι". Όταν οι ιστοί επουλωθούν, αρχίζει το πιο κρίσιμο — και συχνά πιο παρεξηγημένο — στάδιο: η ενδυνάμωση. Αυτό είναι το σημείο όπου κρίνεται αν η τραυματισμένη περιοχή (άρθρωση, μυς, σύνδεσμος, τένοντας) θα γίνει ξανά λειτουργική ή θα παραμείνει "ευαίσθητη” και επιρρεπής σε νέο τραυματισμό.

Από την επούλωση στην αποκατάσταση

Η φάση της επούλωσης μετά από έναν τραυματισμό ή ένα χειρουργείο αφορά τη βιολογική αποκατάσταση: οι ίνες του τραυματισμένου ιστού επανασυνδέονται, το οίδημα υποχωρεί, ο πόνος μειώνεται. Από εκεί και πέρα, όμως, ο οργανισμός χρειάζεται εκ νέου εκπαίδευση. Η δύναμη, η ισορροπία και ο νευρομυϊκός έλεγχος που χάθηκαν πρέπει να επανέλθουν σταδιακά, με τις σωστές μεθόδους.

 

1. Ισομετρικές ασκήσεις – το πρώτο βήμα

Οι ισομετρικές είναι ασκήσεις χωρίς κίνηση της γειτονικής άρθρωσης, όπου οι μύες "σφίγγουν" αλλά δεν μετακινούν βάρος. Παράδειγμα: σύσπαση του τετρακέφαλου σε καθιστή ή ξαπλωμένη θέση. Τα πλεονεκτήματα τους είναι ότι ενεργοποιούν τους μύες χωρίς φόρτιση στο σημείο του τραυματισμού και βοηθούν στη μείωση του πόνου και στη βελτίωση της αιμάτωσης. Χρησιμοποιούνται στην αρχή της αποκατάστασης, για να "ξυπνήσουν" οι μύες που έχουν αδρανήσει.

 

2. Ασκήσεις με αντιστάσεις – όταν ο ιστός αντέχει πια την φόρτιση

Μόλις η επούλωση προχωρήσει, περνάμε σε κίνηση με αντίσταση. Παράδειγμα αποτελούν οι κάμψεις κι εκτάσεις με λάστιχο ή μικρά βάρη, προβολές, πιέσεις ώμου με ελαφριά κιλά. Εδώ, ο στόχος δεν είναι η ποσότητα βάρους αλλά η ποιότητα εκτέλεσης: σταθερή κίνηση, χωρίς πόνο, χωρίς αντισταθμιστικές κινήσεις. Προοδευτικά αυξάνεται η αντίσταση και εισάγονται ασκήσεις κλειστής κινηματικής αλυσίδας (όπου το άκρο ακουμπά στο έδαφος ή σε σταθερή επιφάνεια, όπως καθίσματα, προβολές, push-ups). Αυτές είναι πιο φιλικές για τις αρθρώσεις και ενεργοποιούν περισσότερους σταθεροποιητικούς μυς.

 

3. Ισοκινητικές – για προχωρημένη φάση και αθλητές

Οι ισοκινητικές ασκήσεις γίνονται με ειδικά μηχανήματα που ρυθμίζουν τη σταθερή ταχύτητα κίνησης και επιτρέπουν μέτρηση της μυϊκής δύναμης. Χρησιμοποιούνται για την επαλήθευση της συμμετρίας μεταξύ δεξιού και αριστερού άκρου και για καθοδήγηση στην επανένταξη σε άθληση με ακρίβεια. Είναι εργαλεία αποκατάστασης υψηλής ακρίβειας, κυρίως για επαγγελματίες ή προχωρημένους αθλητές, υπό φυσικοθεραπευτική ή ιατρική επίβλεψη.

 

4. Ιδιοδεκτικότητα – η "αίσθηση" που αποτρέπει νέους τραυματισμούς

Η ιδιοδεκτικότητα είναι η ικανότητα του σώματος να "νιώθει" πού βρίσκεται στο χώρο — μια λειτουργία που επηρεάζεται έντονα μετά από τραυματισμό. Ασκήσεις ισορροπίας σε μπάλες, σανίδες ή μονοποδικές θέσεις βοηθούν τον εγκέφαλο να ξαναμάθει να συνεργάζεται με τις αρθρώσεις. Η προπόνηση αυτή είναι θεμέλιο της πρόληψης υποτροπών και νέων τραυματισμών.

 

5. Ενδυνάμωση με λάστιχα και λειτουργική ενδυνάμωση

Τα λάστιχα είναι εξαιρετικό εργαλείο για προοδευτική φόρτιση χωρίς υπερβολική αντίσταση. Επιτρέπουν πλήρη έλεγχο του εύρους κίνησης και μειώνουν τον κίνδυνο υπέρχρησης. Σε επόμενο στάδιο, η λειτουργική ενδυνάμωση επαναφέρει την κινησιολογία της καθημερινότητας: άρσηαντικειμένων, στροφές, άλματα, αλλαγές κατεύθυνσης. Είναι το βήμα που σε φέρνει πιο κοντά στην πλήρη επιστροφή στη δράση.

 

6. Νευρομυϊκή επανεκπαίδευση

Η αποκατάσταση δεν είναι μόνο θέμα μυών — είναι και θέμα "νευρικού λογισμικού". Με ασκήσεις συντονισμού, αλλαγής ρυθμού, διπλών ερεθισμάτων (π.χ. κίνηση + οπτικό στόχο), εκπαιδεύουμε ξανά το σύστημα ισορροπίας. Αυτό το στάδιο είναι κρίσιμο για αθλητές που χρειάζονται ταχύτητα αντίδρασης και ευελιξία χωρίς απώλεια ελέγχου.

Πότε ξαναμπαίνεις στο παιχνίδι

Η επιστροφή στην κανονική προπόνηση ή το άθλημα πρέπει να βασίζεται σε αντικειμενικά κριτήρια:

• πλήρες εύρος κίνησης

• συμμετρική δύναμη με το υγιές άκρο

• απουσία πόνου ή οιδήματος μετά την άσκηση

• επιτυχημένα λειτουργικά τεστ (άλματα, στροφές, αλλαγές κατεύθυνσης).

Η βιασύνη σε αυτό το σημείο είναι ο πιο συχνός λόγος υποτροπής.

Το μήνυμα της αποκατάστασης

Η ενδυνάμωση μετά την επούλωση ενός τραυματισμού που αντιμετωπίστηκε συντηρητικά ή χειρουργικά δεν είναι αγώνας ταχύτητας. Είναι εκπαίδευση για μακροχρόνια αντοχή και απόδοση. Το σώμα δεν χρειάζεται μόνο να γιατρευτεί, χρειάζεται να ξαναμάθει να εμπιστεύεται τις κινήσεις του. Η επιστροφή χωρίς πόνο δεν σημαίνει επιστροφή χωρίς κίνδυνο. Η πραγματική επιτυχία είναι να μπορείς να κάνεις ό,τι έκανες πριν αλλά πιο έξυπνα, πιο δυνατά και με καλύτερο έλεγχο.