Γερνάμε συνεχώς ή κατά διαστήματα;

Γράφει η Mohana Ravindranath

Για πολλούς ανθρώπους η γήρανση μοιάζει να εξελίσσεται με παύσεις και επανεκκινήσεις. Έπειτα από μια περίοδο ομαλής πορείας, μια μέρα, φαινομενικά από το πουθενά, νιώθεις πόνο στα γόνατα.

"Ξυπνάς το πρωί και ξαφνικά αισθάνεσαι γέρος", λέει ο Δρ Steve Hoffmann, καθηγητής Υπολογιστικής Βιολογίας στο Leibniz Institute on Aging στην Ιένα της Γερμανίας. "Αυτό είναι το συμπέρασμα".

Αποδεικνύεται ότι ίσως υπάρχει επιστημονική βάση για αυτή την εμπειρία. Αναλύοντας δείκτες που σχετίζονται με την ηλικία, όπως πρωτεΐνες και ετικέτες DNA στην κυκλοφορία του αίματος, ορισμένοι επιστήμονες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι η γήρανση στην ενήλικη ζωή δεν είναι μια γραμμική διαδικασία, αλλά μια διαδικασία με εντυπωσιακές μεταβολές σε συγκεκριμένες περιόδους του βίου.

Ας δούμε σε ποια συμπεράσματα έχουν καταλήξει μέχρι στιγμής οι επιστήμονες και τι μπορεί να σημαίνουν για την υγεία και τη διάρκεια ζωής του ανθρώπου.

Πώς είναι η "μη γραμμική γήρανση";

Οι επιστήμονες υποψιάζονταν εδώ και χρόνια ότι η γήρανση μπορεί να συμβαίνει κατά διαστήματα, αλλά μόλις την τελευταία δεκαετία άρχισαν να χρησιμοποιούν μοριακά σήματα για να μετρήσουν τον ρυθμό της.

Μελέτη του Πανεπιστημίου Στάνφορντ που δημοσιεύθηκε το 2024 παρακολούθησε διάφορες μοριακές αλλαγές που σχετίζονται με τη γήρανση σε δείγματα αίματος που συλλέχθηκαν από 108 ενήλικες ηλικίας 25 έως 75 ετών. Συγκρίνοντας δείγματα από διαφορετικά άτομα διαφορετικών ηλικιών, διαπίστωσε ότι οι άνθρωποι φαίνεται να γερνούν πιο γρήγορα γύρω στα 44 και ξανά γύρω στα 60. Οι αλλαγές στην πρώτη απότομη γήρανση φαίνεται να σχετίζονται κυρίως με τον μεταβολισμό του λίπους και του αλκοόλ, καθώς και με τη μυϊκή λειτουργία, ενώ η δεύτερη απότομη γήρανση αφορά κυρίως την ανοσολογική δυσλειτουργία και τη μυϊκή λειτουργία.

Τα ευρήματα αυτά εξηγούν γιατί οι άνθρωποι δυσκολεύονται περισσότερο να μεταβολίσουν το αλκοόλ από την ηλικία των 40 ετών και γιατί είναι πιο επιρρεπείς σε ασθένειες από την ηλικία των 60, σύμφωνα με τον Michael Snyder, καθηγητή Γενετικής στο Stanford Medicine, ο οποίος συνυπογράφει τη μελέτη.

Επίσης, πέρυσι, έρευνα που έγινε σε ποντίκια, στην οποία συμμετείχε ο Δρ Hoffmann, διαπίστωσε ότι συνέβαιναν ξαφνικές χημικές τροποποιήσεις στο DNA των τρωκτικών αρχικά προς το μέσο της ζωής τους και μετά στο μέσο προς τα τέλη της ζωής τους, υποδηλώνοντας ότι υπήρχαν τρία διακριτά στάδια γήρανσης.

Μελέτη του 2019 που εξέτασε το πλάσμα αίματος περισσότερων από 4.000 ατόμων κατέδειξε πως υπήρχε σημαντική αύξηση στις συγκεντρώσεις πρωτεϊνών που σχετίζονται με τη γήρανση στην τέταρτη, έβδομη και όγδοη δεκαετία της ζωής.

Άλλοι ειδικοί πιστεύουν ότι η γήρανση δεν συμβαίνει σε σύντομα χρονικά διαστήματα, αλλά σε μακροχρόνιες περιόδους. Ο Steve Horvath, πρωτοπόρος ερευνητής των βιολογικών εργαλείων γήρανσης, διαπίστωσε σε μελέτη του από το 2013 ότι ο ρυθμός γήρανσης ακολουθεί μια απότομη καμπύλη από την πρώιμη παιδική ηλικία μέχρι την εφηβεία, αλλά γίνεται γραμμικός μετά την ηλικία των 20 ετών.

Υπάρχουν επίσης δεδομένα που υποδηλώνουν ότι ορισμένα όργανα –όπως η καρδιά ή ο εγκέφαλος– ίσως γερνούν πιο γρήγορα από άλλα, σύμφωνα με τον Tony Wyss-Coray, καθηγητή Νευρολογίας και Νευρολογικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ.

Είτε συμβαίνουν σταδιακά είτε απότομα, δεν είναι ακόμη σαφές πώς όλες αυτές οι μοριακές αλλαγές συμβάλλουν στη γήρανση και στην εμφάνιση ασθενειών που σχετίζονται με την ηλικία. Ωστόσο αυτά τα ευρήματα θα μπορούσαν να προσφέρουν περισσότερες πληροφορίες για τη "βιολογία της μέσης ηλικίας", όπως για την επιβράδυνση του μεταβολισμού, σχολίασε η Allison Aiello, καθηγήτρια Επιδημιολογίας στο Robert N. Butler Columbia Aging Center.

Στην πράξη, αυτό θα μπορούσε να βοηθήσει τους ανθρώπους να διαχειρίζονται πιο στοχευμένα την υγεία τους, εστιάζοντας σε συγκεκριμένες αλλαγές και καταστάσεις που συνδέονται με την ηλικία τους, τόνισε η Aditi Gurkar, βοηθός καθηγήτρια Ιατρικής στο Aging Institute του Πανεπιστημίου του Πίτσμπουργκ.

Τι έπεται;

Όλα αυτά τα ευρήματα είναι "πολύ ενδιαφέροντα, αλλά θα τα χαρακτήριζα προκαταρκτικά", παρατήρησε ο Δρ Eric Verdin, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος του Ινστιτούτου Έρευνας για τη Γήρανση "Buck". Η δήλωσή του εγείρει μια σειρά ερωτημάτων, όπως: "Τι συμβαίνει; Ποιο όργανο ή ομάδα οργάνων προκαλεί αυτές τις μεγάλες αλλαγές;". Ή αν οι αλλαγές διαφέρουν από άτομο σε άτομο ή μεταξύ των φύλων και πόσο καθοριστικό ρόλο διαδραματίζει ο τρόπος ζωής του καθενός, καθώς υπάρχουν ενδείξεις ότι ορισμένα γεγονότα –εγκυμοσύνη, τραυματισμοί, αντιξοότητες, μόλυνση από COVID κ.ά.– μπορούν να επιταχύνουν τη βιολογική γήρανση.

Οι ειδικοί θέλουν να απαντήσουν σε αυτά τα ερωτήματα πραγματοποιώντας μελέτες που θα παρακολουθούν τις αλλαγές στη ζωή ενός ανθρώπου, λαμβάνοντας υπόψη τις διαφορές στο περιβάλλον ή στην καθημερινότητά του.

"Αν θέλετε να αποφανθείτε για το αν πρόκειται για μια γραμμική σταθερή διαδικασία ή αν υπάρχουν εξάρσεις σε πολύ συγκεκριμένες χρονικές περιόδους, θα πρέπει να παρακολουθήσετε τα ίδια άτομα για πολύ καιρό και να δείτε αν πρόκειται για βιολογικές αλλαγές", επισήμανε η Δρ Aiello.

Μέχρι στιγμής οι ερευνητές "αγγίζουν μόνο την επιφάνεια" του πώς οι μοριακές αλλαγές σχετίζονται με τη γήρανση, υποστήριξε ο Δρ Luigi Ferrucci, επιστημονικός διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου Γήρανσης. Μαθαίνοντας περισσότερα, πρόσθεσε, μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να ζήσουν καλύτερα για περισσότερο καιρό και να εμποδίσουν ασθένειες. "Αντί να αρχίσει η φθορά μας στα 70, μπορούμε να προσπαθήσουμε να αυξήσουμε το όριο στα 75 και να κερδίσουμε πέντε χρόνια ποιοτικής ζωής".

Η Mohana Ravindranath είναι δημοσιογράφος με ειδίκευση σε ζητήματα τεχνολογίας της υγείας.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στους "The New York Times" στις 6 Μαρτίου 2025.

© 2025 The New York Times Company