Τι σχέση έχουν οι γυναικείες ορμόνες με τον ύπνο

Οι ορμονικές αλλαγές από την εφηβεία μέχρι και την εμμηνόπαυση δημιουργούν προβλήματα ύπνου στις γυναίκες. 

Το 75% έως 84% των εγκύων δεν κοιμούνται καλά στο τρίτο τρίμηνο της κύησης και περίπου το 80% των γυναικών στην εμμηνόπαυση έχουν συμπτώματα που δεν τις αφήνουν να απολαύσουν τον ύπνο.

 
Οι αναπαραγωγικές ορμόνες, όπως τα οιστρογόνα και η προγεστερόνη, παίζουν σημαντικό ρόλο στις λειτουργίες του εγκεφάλου. Συνδέονται με την ομαλή αναπαραγωγική λειτουργία, αλλά και με τη ρύθμιση του κιρκάδιου ρυθμού (του 24ωρου  "εσωτερικού ρολογιού που επηρεάζει τις λειτουργίες του οργανισμού), τη γνωστική απόδοση, τη διάθεσή μας και τον ύπνο. Άλλες ορμόνες, όπως η προλακτίνη, η αυξητική ορμόνη, η κορτιζόλη και η μελατονίνη επηρεάζουν κι αυτές τον ύπνο διαφορετικά στα δύο φύλα. 

 
Ύπνος στην εφηβεία 

Τα κορίτσια μπαίνουν στην εφηβεία σε μικρότερη ηλικία από τα αγόρια και τότε συνήθως αρχίζουν να πέφτουν για ύπνο αργότερα και ξυπνούν νωρίτερα. Φυσιολογικά θα έπρεπε να κοιμούνται περίπου 10 ώρες κι έτσι η έλλειψη ύπνου δημιουργεί διάφορα προβλήματα όπως διαταραχή ελλειμματικής προσοχής/υπερκινητικότητας, παχυσαρκία και μεταβολικά προβλήματα. Τα προβλήματα ύπνου στην εφηβεία των κοριτσιών εκτιμάται ότι οφείλονται μερικώς στις αλλαγές στα επίπεδα των οιστρογόνων και της προγεστερόνης.

 
Ύπνος κατά την έμμηνο ρύση 

Ο ύπνος μπορεί να επηρεαστεί από τις αλλαγές στα επίπεδα των ορμονών κατά τη διάρκεια ενός εμμηνορροϊκού κύκλου. Τα οιστρογόνα, που αυξάνονται κατά τη διάρκεια της ωοθυλακικής φάσης, σχετίζονται με τον αποκαλούμενο ύπνο ταχείας κίνησης των ματιών (REM), ενώ η προγεστερόνη, που αυξάνεται μετά την ωορρηξία, προάγει τον ήρεμο ύπνο (ύπνος των αργών κυμάτων).

 
Είναι πολύ συνηθισμένο 3-6 ημέρες πριν από την έμμηνο ρύση, να μην παίρνει ο ύπνος μία γυναίκα και να μην μπορεί κοιμηθεί για ώρες συνεχόμενα. Αυτά ταπροβλήματα ύπνου συνδέονται μεμείωση του χρόνου που κάνει ύπνοταχείας κίνησης των ματιών, στοπλαίσιο του προεμμηνοροϊούσυνδρόμου.

Η απώλεια αίματος όταν έχει μία γυναίκα περίοδο σχετίζεται με πτώση των επιπέδων σιδήρου κι έτσι είναι πιο πιθανό να εμφανίσει το λεγόμενο σύνδρομο ανήσυχων ποδιών στον ύπνο της. Αυτό από μόνο του θα μπορούσε να επηρεάσει την ποιότητα του ύπνου.

 
Ύπνος στην εγκυμοσύνη

Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, οι ορμονικές αλλαγές είναι πολύ σημαντικές. Στο πρώτο τρίμηνο, τα επίπεδα προγεστερόνης αυξάνονται, με αποτέλεσμα η γυναίκα να νυστάζει, ενώ συχνά ο ύπνος της διακόπτεται από πιο συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα. 

 
Στο δεύτερο τρίμηνο, η κατάσταση βελτιώνεται, αλλά στο τρίτο τρίμηνο το 75%-84% των εγκύων δυσκολεύονται να κοιμηθούν είτε επειδή πονάνε ή έχουν κράμπες είτε επειδή νιώθουν συχνά την ανάγκη να ουρήσουν καθώς πιέζεται η ουροδόχος κύστη. Σε αυτή τη φάση της εγκυμοσύνης, η γυναίκα συνήθως έχει πάρει κιλά και μπορεί να προκληθεί αποφρακτική άπνοια ύπνου (διακοπή της αναπνοής κατά την διάρκεια του ύπνου που διαρκεί πάνω από 10 δευτερόλεπτα).

 
Σε περιπτώσεις εγκύων που έχουν έλλειψη σιδήρου, αλλά και την περίοδο της γαλουχίας, μπορεί να εμφανιστεί και σύνδρομο ανήσυχων ποδιών. Αρκετές φορές χρειάζεται να αντιμετωπιστεί με συμπλήρωμα σιδήρου.

 
Εμμηνόπαυση και άπνοια ύπνου

 
Πολλές γυναίκες στην εμμηνόπαυση εμφανίζουν ήπια ή πιο σοβαρά συμπτώματα υπνικής άπνοιας. Οι ορμόνες που μέχρι τότε προσέφεραν προστασία από τις διαταραχές του ύπνου αρχίζουν να μειώνονται, με αποτέλεσμα να εμφανίζεται αϋπνία, διαταραχές ύπνου που σχετίζονται με την αναπνοή (π.χ. άπνοια) και το σύνδρομο ανήσυχων ποδιών.

 
Εκτιμάται ότι στην εμμηνόπαυση οι διαταραχές ύπνου που σχετίζονται με την αναπνοή συνδέονται με την πτώση των επιπέδων των οιστρογόνων, την αύξηση του σωματικού βάρους, και στην ανακατανομή του λιπώδους ιστού στο σώμα.

 
Η υπνική άπνοια είναι πιο συχνή στους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες, τα ποσοστά όμως εξισώνονται στις γυναίκες στην εμμηνόπαυση. 

 
Πολύ συχνά τα συμπτώματα της υπνικής άπνοιας (όπως αϋπνία, πονοκέφαλος, κακή διάθεση, μειωμένη λίμπιντο, κόπωση κατά τη διάρκεια της ημέρας και αίσθημα υπνηλίας) αποδίδονται στην εμμηνόπαυση. Έχει υπολογιστεί ότι στις γυναίκες η διάγνωση της υπνικής άπνοιας γίνεται 10 χρόνια αργότερα σε σχέση με τους άνδρες που αναφέρουν τα ίδια συμπτώματα, ενώ υπάρχουν στοιχεία ότι στο 90% των γυναικών, δεν γίνεται ποτέ διάγνωση.

 
Στις περιπτώσεις που οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση δυσκολεύονται να κοιμηθούν ή ξυπνούν πολλές φορές κατά τη διάρκεια της νύχτας, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την κατάσταση.

 
Είναι σημαντικό κάθε γυναίκα να "ακούει" τον οργανισμό της και να φροντίζει όσο μπορεί τα εξής:

·      Απενεργοποιήστε τις ηλεκτρονικές συσκευές πολύ πριν τον ύπνο. Το φως που εκπέμπει η οθόνη του κινητού, του tablet ή της τηλεόρασης, επηρεάζει αρνητικά τον ύπνο
·      Ακολουθείτε το εσωτερικό σας "ρολόι" και να πέφτετε στο κρεβάτι όταν νιώσετε ότι νυστάζετε
·      Προτιμήστε μία διατροφή πλούσια σε λαχανικά και αποφύγετε το υπερβολικό βάρος
·      Ασκηθείτε καθημερινά, έστω και λίγο

 
Η προσέγγιση στις διαταραχές ύπνου είναι εντελώς εξατομικευμένη, καθώς υπάρχουν πάρα πολλοί διαφορετικοί παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα του ύπνου. Υπάρχουν ειδικά ιατρεία ύπνου και επιστήμονες που εξειδικεύονται στην αντιμετώπιση των προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε στον ύπνο. 

Το κείμενο επιμελήθηκε ο Ιάκωβος Σούσης Msc, FRCOG, Μαιευτήρ-Γυναικολόγος, Ιατρός Αναπαραγωγής.