Είναι ασφαλείς οι θεραπείες με βλαστοκύτταρα;

Γράφει η Mohana Ravindranath

Τα βλαστοκύτταρα υπόσχονται ίαση. Οι επιστήμονες μπορούν να αντλήσουν "ευέλικτα" κύτταρα από το ανθρώπινο σώμα και να τα χρησιμοποιήσουν για την αποκατάσταση τραυματισμών και την καταπολέμηση ασθενειών εκ των έσω.

Όλες οι θεραπείες με βλαστοκύτταρα δεν είναι ίδιες όμως. Η μεταμόσχευση μυελού των οστών υποστηρίζεται από δεκαετίες ερευνών και θεωρείται ασφαλής και αποτελεσματική. Άλλες βρίσκονται σε στάδιο κλινικών δοκιμών, που σημαίνει ότι είναι πολλά υποσχόμενες, αλλά δεν έχουν ακόμη εφαρμοστεί.

Στο μεταξύ, τα ιατρικά spa και οι κλινικές μακροζωίας προωθούν όλο και περισσότερο τις δικές τους θεραπείες με βλαστοκύτταρα για την αρθρίτιδα, τη νόσο του Πάρκινσον κ.ά. Οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι οι θεραπείες που προωθούνται από αυτά τα spa και τις κλινικές ενδέχεται να έχουν επικίνδυνες παρενέργειες.

Ορισμένοι ειδικοί στα βλαστοκύτταρα, ανάμεσά τους και ο Δρ Paul Knoepfler, καθηγητής στην Ιατρική Σχολή Davis του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας, ανησυχούν ότι ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ίσως χαλαρώσει την εποπτεία των θεραπειών με βλαστοκύτταρα, γεγονός που θα μπορούσε να δυσκολέψει το κοινό στο να ξεχωρίζει τις επιστημονικά τεκμηριωμένες θεραπείες από τις μη δοκιμασμένες. Η ανησυχία τους προκύπτει κυρίως από τον υπουργό Υγείας, Robert F. Kennedy Jr, που σε παλαιότερη ανάρτησή του στην πλατφόρμα X ζητούσε να τερματιστεί η "επιθετική απαγόρευση" των θεραπειών με βλαστοκύτταρα από τον FDA.

Το ρυθμιστικό πλαίσιο σήμερα για τα βλαστοκύτταρα

Οι εταιρείες που αναπτύσσουν θεραπείες με βλαστοκύτταρα υποβάλλουν αίτηση στον FDA για να λάβουν άδεια να ξεκινήσουν μελέτες σε ανθρώπους. Αν η θεραπεία φαίνεται να έχει αποτελέσματα, η εταιρεία ζητά έγκριση από τον FDA, ο οποίος εξετάζει τα δεδομένα σχετικά με τη θεραπεία.

Επιπλέον, ο FDA καθορίζει τα προϊόντα που παρέχονται από ιδιωτικές κλινικές, τα οποία συνήθως δεν έχουν λάβει έγκριση. Στο παρελθόν ο Οργανισμός έχει ζητήσει από κλινικές να σταματήσουν να πωλούν μη εγκεκριμένες θεραπείες με βλαστοκύτταρα που θα μπορούσαν να είναι βλαβερές για τους ασθενείς.

Η χαλάρωση του ρυθμιστικού πλαισίου μπορεί να σημαίνει λιγότερη εποπτεία των εταιρειών που "χρεώνουν πολλά χρήματα για προϊόντα που δεν έχουν εγκριθεί", επισήμανε ο Clive Svendsen, καθηγητής Βιοϊατρικών Επιστημών στο Cedars-Sinai στο Λος Άντζελες.

Γιατί οι επιστήμονες είναι ενθουσιασμένοι

Από τα βλαστοκύτταρα δημιουργούνται όλοι οι ιστοί και τα όργανα του σώματος. Ορισμένα βλαστοκύτταρα μπορούν να "αναγεννηθούν". Εξαιτίας αυτής τους της ιδιότητας, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι θα μπορούσαν να "παράγουν" διαρκώς κύτταρα για να αντικαταστήσουν άλλους τύπους κυττάρων που έχουν υποστεί βλάβη.

Κάποιες θεραπείες βασίζονται σε βλαστοκύτταρα ενηλίκων που συλλέγονται από το αίμα ή τον μυελό των οστών. Άλλες χρησιμοποιούν κανονικά κύτταρα του δέρματος ή του αίματος, τα οποία "επαναπρογραμματίζονται" εργαστηριακά σε βλαστοκύτταρα. Για τις εγκεκριμένες θεραπείες, οι επιστήμονες διαφοροποιούν τα βλαστοκύτταρα σε συγκεκριμένο τύπο κυττάρων και στη συνέχεια τα μεταφέρουν στους ιστούς για να αντικαταστήσουν τα κατεστραμμένα κύτταρα.

Ποιες θεραπείες είναι διαθέσιμες – Τι ερευνάται

Λίγες θεραπείες με βλαστοκύτταρα έχουν εγκριθεί έως τώρα από τον FDA: κυρίως για τη θεραπεία του καρκίνου του αίματος και διαταραχών του ανοσοποιητικού συστήματος, αλλά και σε περιπτώσεις μεταμόσχευσης μυελού των οστών. (Σε άλλα κράτη έχουν λάβει το "πράσινο" φως και θεραπείες για βλάβες του κερατοειδούς ή αρτηριακές νόσους.)

Σε εξέλιξη βρίσκεται κλινική δοκιμή που διερευνά αν τα βλαστοκύτταρα μπορούν να αντικαταστήσουν τους νευρώνες που παράγουν ντοπαμίνη και που "πεθαίνουν" με τη νόσο του Πάρκινσον. Άλλη δοκιμή εξετάζει αν τα κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη και προέρχονται από βλαστοκύτταρα μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως θεραπεία για τον διαβήτη.

Πολλά υποσχόμενες θεωρούν οι επιστήμονες τις έρευνες για τη διαφοροποίηση των βλαστοκυττάρων σε καρδιακά κύτταρα, ώστε να αποκαταστήσουν ορισμένη καρδιακή λειτουργία. Ακόμη δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες οι δοκιμές για την αντιμετώπιση της Αμυοτροφικής Πλευρικής Σκλήρυνσης (ALS) και της καρδιακής ανεπάρκειας.

Τι συμβαίνει με τις πειραματικές θεραπείες σε ιδιωτικές κλινικές;

Χιλιάδες κλινικές στις ΗΠΑ ισχυρίζονται πως παρέχουν θεραπείες με βλαστοκύτταρα για ένα ευρύ φάσμα ασθενειών. Θεραπείες που δεν καλύπτονται ασφαλιστικά και κοστίζουν έως και 10.000 δολάρια ανά ένεση, σύμφωνα με τον Δρα Svendsen.

Συνήθως αυτές οι κλινικές λαμβάνουν βλαστοκύτταρα από το σώμα των ασθενών ή του δότη, μερικές φορές από το λίπος τους, και τα εγχέουν ξανά στον ασθενή χωρίς επεξεργασία, σύμφωνα με τους ειδικούς.

Αυτές οι θεραπείες "πολύ πιθανόν να είναι placebo", παρατήρησε ο Δρ Svendsen, προσθέτοντας ότι δεν υπάρχει επιστημονική εξήγηση σχετικά με το γιατί τα μη διαφοροποιημένα βλαστοκύτταρα να ωφελούν την υγεία. "Απλώς σας ζητούν 7.000 δολάρια για να εγχύσουν τα κύτταρά σας πίσω στο σώμα σας".

Επιπλέον, σύμφωνα με επιστήμονες, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι κλινικές αυτές χρησιμοποιούν πραγματικά βλαστοκύτταρα. Οι κλινικές δεν είναι υποχρεωμένες να αναφέρουν την προέλευση των βλαστοκυττάρων από δότες, γεγονός που σημαίνει ότι δεν αποκλείεται να είναι μολυσμένα. Ακατάλληλες ενέσεις και μολυσμένα κύτταρα μπορούν να προκαλέσουν θρόμβους, ενώ ο FDA έχει προειδοποιήσει για παρενέργειες όπως τύφλωση, σχηματισμό όγκων και λοιμώξεις.

"Φυσικά θα υπάρχουν τσαρλατάνοι", παραδέχτηκε πρόσφατα ο κ. Kennedy μιλώντας σε podcast. "Δεν μπορείς να το αποτρέψεις αυτό με κανέναν τρόπο".

Ο Jeffrey Karp, πρόεδρος του τμήματος αναισθησιολογίας στο Mass General Brigham και στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ, ανέφερε ότι "τα πιο επικίνδυνα περιστατικά συμβαίνουν συνήθως σε κλινικές με κερδοσκοπικό χαρακτήρα που λειτουργούν χωρίς εποπτεία. Συχνά παραλείπουν κρίσιμα πρωτόκολλα ασφαλείας".

Η Mohana Ravindranath είναι δημοσιογράφος με ειδίκευση σε ζητήματα τεχνολογίας της υγείας.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στους "The New York Times" στις 5 Ιουνίου 2025.

© 2025 The New York Times Company