Νέες στρατηγικές για τη μείωση της βλάβης από το κάπνισμα: Μαθήματα από την Ευρώπη στο 8ο THR Summit

Στο επίκεντρο του 8ου Συνεδρίου για τη Μείωση της Βλάβης από τον Καπνό (Tobacco Harm Reduction Summit) βρέθηκε η ανάγκη χάραξης νέων στρατηγικών για τον έλεγχο του καπνίσματος και τη μείωση των συνεπειών του στην υγεία. Επιστήμονες από διάφορες χώρες παρουσίασαν τα πιο πρόσφατα δεδομένα, τις επιτυχίες αλλά και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν τα εθνικά τους συστήματα, τονίζοντας ότι η ανταλλαγή εμπειριών και η διεθνής συνεργασία αποτελούν κλειδιά για μια νέα εποχή στην καταπολέμηση του καπνίσματος.

Το 8ο THR Summit κατέδειξε πως η καταπολέμηση του καπνίσματος δεν μπορεί να βασιστεί μόνο στην απαγόρευση. Απαιτείται συνδυασμός στρατηγικών, που περιλαμβάνουν τόσο την πρόληψη όσο και τη μείωση της βλάβης. Τα παραδείγματα από την Ιταλία, την Τσεχία και την Ελλάδα δείχνουν ότι υπάρχει δρόμος προς τα εμπρός, αρκεί οι κυβερνήσεις και οι επιστημονικές κοινότητες να συνεργαστούν για βιώσιμα και αποτελεσματικά μέτρα.

Ο Pasquale Caponnetto, ερευνητής στην Κλινική Ψυχολογία στο Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης, Πανεπιστήμιο Κατάνιας, και Κλινικός Ψυχολόγος στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο "Rodolico-San Marco” (AOU) στην Κατάνια, παρουσίασε ένα κείμενο συμφωνίας Ιταλών επιστημόνων  για τις στρατηγικές πρόληψης, διακοπής και μείωσης της βλάβης από τον κάπνισμα στην χώρα τους χρησιμοποιώντας την μεθοδολογία Delphi. Κατά την συζήτηση των δεδομένων αναγνωρίστηκε ότι παρά τις προσπάθειες που έχουν γίνει, το κάπνισμα παραμένει τεράστιο εθνικό και παγκόσμιο πρόβλημα, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να θέτει στόχο μείωσης κατά 30% έως το 2030. Η αξιολόγηση των διαθέσιμων χημικών και τοξικολογικών μελετών για τα εναλλακτικά προϊόντα όπως ηλεκτρονικά τσιγάρα και θερμαινόμενα προϊόντα καπνού, έδειξε μειωμένη παραγωγή τοξικών ουσιών στο αερόλυμα αυτών σε σύγκριση με τον καπνό του τσιγάρου. Κλινικά δεδομένα από την Ιταλία σε περιορισμένο αριθμό ασθενών, παρακολούθησης 3 έως 5 ετών, έδειξαν ότι τα ηλεκτρονικά τσιγάρα και τα προϊόντα θερμαινόμενου καπνού μπορούν να μειώσουν τη βλάβη και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής ασθενών με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια. Παρόλα αυτά, η ανάγκη για μακροπρόθεσμες κλινικές μελέτες και μελέτες σε συνθήκες πραγματικής ζωής είναι σημαντική για να κατανοηθεί η πλήρης επίδραση αυτών τον προϊόντων στην δημόσια υγεία ενώ ταυτόχρονα  τονίστηκε και η ανάγκη συνεχούς ελέγχου, νομοθετικών παρεμβάσεων, αλλά και πιο αποτελεσματικών μέτρων περιορισμού του καπνίσματος.

Η τσεχική πραγματικότητα

Ο Lubos Petruzelka, καθηγητής Ιατρικής και Ογκολογίας στο Πανεπιστήμιο Charles, Ιατρική Σχολή της Πράγας, προειδοποίησε ότι μέχρι το 2030 τα περιστατικά καρκίνου στην Τσεχία θα αυξηθούν κατά 18% σε σχέση με το 2020. Επισήμανε ότι ο τρόπος ζωής και η μείωση παραγόντων όπως το κάπνισμα, το αλκοόλ, η παχυσαρκία και το στρες μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο έως και 50%. Στη χώρα έχει ήδη υπογραφεί συμφωνία συναίνεσης για τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου μεταξύ ειδικών επιστημόνων ως πρόταση για την βελτίωση της δημόσιας υγείας, στο οποίο περιλαμβάνονται και στρατηγικές για την μείωση της βλάβης από το κάπνισμα. Παρόλα αυτά, ο ίδιος υπογράμμισε την έλλειψη ολοκληρωμένης στρατηγικής και την ανάγκη εκπαίδευσης των γιατρών και ενημέρωσης του κοινού για τα εναλλακτικά προϊόντα.

Ο Francesco Fedele, Ομότιμος Καθηγητής Καρδιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης "La Sapienza” και Πρόεδρος του Ιταλικού Εθνικού Ινστιτούτου Καρδιαγγειακής Έρευνας, παρουσίασε στοιχεία που δείχνουν πως η διακοπή καπνίσματος μετά από αγγειοπλαστική (PCI) σχετίζεται με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο Μείζονων Καρδιαγγειακών Συμβαμάτων (MACE). Μόνο το 40,7% των ασθενών σταμάτησαν το κάπνισμα μετά την επέμβαση, όμως όσοι το έκαναν είχαν πολύ καλύτερη πρόγνωση. Παράλληλα, όσοι στράφηκαν σε ηλεκτρονικά τσιγάρα ή προϊόντα θερμαινόμενου καπνού εμφάνισαν επίσης μείωση στη χρήση συμβατικών τσιγάρων και χαμηλότερους καρδιαγγειακούς κινδύνους, ιδίως όσοι εγκατέλειψαν εντελώς το παραδοσιακό τσιγάρο.

Η ελληνική οπτική

Ο καθηγητής Καρδιολογίας, Διευθυντής του Εργαστηρίου Ηχοκαρδιογραφίας και του Εργαστηρίου Προληπτικής Καρδιολογίας, Β΄ Καρδιολογική Κλινική, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Ιγνάτιος Οικονομίδης τόνισε την ανάγκη δημιουργίας εξειδικευμένων κλινικών για τη διακοπή του καπνίσματος. Επεσήμανε ότι πολλοί ασθενείς διακόπτουν προσωρινά και επιστρέφουν, γεγονός που απαιτεί πιο στοχευμένες παρεμβάσεις. Τα εναλλακτικά προϊόντα μπορούν να αποτελέσουν βοήθημα, μειώνοντας παράλληλα τον κίνδυνο από τη χρήση καπνού. Ο ίδιος ανέφερε ότι η νικοτίνη προκαλεί εθισμό, αλλά η θνητότητα από το κάπνισμα προέρχεται κυρίως από τις τοξικές ουσίες της καύσης. Ο καθηγητής επεσήμανε τον ρόλο που μπορεί να παίξει το σύνολο της ιατρικής κοινότητας στην μείωση του επιπολασμού του τσιγάρου τονίζοντας τον ρόλο του Γενικού – Οικογενειακού ιατρού, αλλά και άλλων ειδικοτήτων σε αυτό, επισημαίνοντας παράλληλα την αξία της εκπαίδευσης τους στις τεχνικές και στα πρωτόκολλα διακοπής  καπνίσματος.

Τέλος, υπογράμμισε ότι πρέπει να αναθεωρηθεί η στρατηγική ελέγχου του καπνίσματος ώστε να περιλαμβάνει και τη μείωση της βλάβης, αν και υπάρχει ακόμα σκεπτικισμός γύρω από τα εναλλακτικά προϊόντα από μεγάλη μερίδα επιστημόνων.

Η συζήτηση ολοκληρώθηκε από την παρουσίαση της διακήρυξης του επιστημονικού φορέα SCOHRE των προτάσεών του για την ενσωμάτωση της μείωσης της βλάβης στις πολιτικές περιορισμού του καπνίσματος, από τον καθηγητή Οικονομίδη, ο οποίος κάλεσε επιστήμονες και τις οργανώσεις τους να την υποστηρίξουν.