Είναι η παρακεταμόλη ασφαλής για τις εγκύους και πως συνδέθηκε με την εμφάνιση αυτισμού στα παιδιά;

Της Βίκυ Κουρλιμπίνη

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του CDC (Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων, τον ομοσπονδιακό οργανισμό δημόσιας υγείας των ΗΠΑ), περίπου 1 στα 31 παιδιά ηλικίας 8 ετών (δηλαδή ποσοστό 3,2%) έχει διαγνωστεί με Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ASD).

Επιπλέον, περίπου 1 στα 6 παιδιά (17%) ηλικίας 3–17 ετών διαγνώστηκε με κάποια αναπτυξιακή διαταραχή, σύμφωνα με αναφορές των γονέων, κατά την περίοδο 2009–2017. Σε αυτές τις διαταραχές περιλαμβάνονται ο αυτισμός, η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD) και άλλες καταστάσεις. Ο αυτισμός, όπως αναφέρει το CDC,  φαίνεται να είναι πάνω από τρεις φορές συχνότερος στα αγόρια σε σχέση με τα κορίτσια.

Πώς μπορεί όμως να εξηγηθεί επιστημονικά η αύξηση του αριθμού των παιδιών αναπτυξιακές διαταραχές τα τελευταία χρόνια;

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ προκάλεσε την επιστημονική κοινότητα, συνδέοντας τον αυτισμό με τη λήψη ακεταμινοφαίνης (παρακεταμόλη) κατά την εγκυμοσύνη, προκαλώντας την άμεση αντίδραση τόσο του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, όσο και του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Φαρμάκων, αλλά και εθνικών φορέων.

Προκαλεί η παρακεταμόλη αυτισμό;

Η σύντομη απάντηση είναι: όχι, τονίζουν οι διεθνείς φορείς. Τα γονίδια παίζουν σημαντικό ρόλο στον αυτισμό, αλλά οι επιστήμονες διερευνούν επίσης τον πιθανό ρόλο περιβαλλοντικών παραγόντων, όπως η ηλικία των γονέων, η πρόωρη γέννηση και η προγεννητική έκθεση σε φάρμακα, χημικές ουσίες ή λοιμώξεις.

Όπως εξηγούν οι ειδικοί, η αύξηση των διαγνώσεων αυτισμού δεν σημαίνει απαραίτητα ότι σήμερα υπάρχουν περισσότερα παιδιά με αυτισμό σε βιολογικό ή γενετικό επίπεδο. Οι ερευνητές επισημαίνουν τρεις βασικούς λόγους που εξηγούν αυτή την άνοδο: τα διευρυμένα διαγνωστικά κριτήρια, που περιλαμβάνουν πλέον πιο ήπιες ή ευρύτερες μορφές στο φάσμα του αυτισμού· τη μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση γονέων, εκπαιδευτικών και γιατρών, με αποτέλεσμα περισσότεροι άνθρωποι να αναγνωρίζουν εγκαίρως τα σημάδια· και τα καλύτερα εργαλεία ανίχνευσης και διάγνωσης, καθώς οι αξιολογήσεις, τα τεστ ανίχνευσης, τα σχολεία και οι υπηρεσίες υγείας λειτουργούν πλέον πιο συστηματικά και πιο έγκαιρα.

Τι έχουν δείξει μελέτες

Όπως μεταδίδει ο Guardian, η παρακεταμόλη χρησιμοποιείται ευρέως για ανακούφιση από τον πόνο από τη δεκαετία του 1950 και συστήνεται ως το πρώτο αναλγητικό επιλογής στην εγκυμοσύνη. Τα τελευταία χρόνια, ορισμένες μελέτες έδειξαν ότι οι γυναίκες που παίρνουν παρακεταμόλη στην εγκυμοσύνη είναι ελαφρώς πιο πιθανό να έχουν παιδί με διάγνωση αυτισμού.

Όμως αυτό δεν αποδεικνύει αιτιώδη σχέση, και φορείς όπως η βρετανική Υπηρεσία Φαρμάκων και Προϊόντων Υγείας (MHRA) έχουν δηλώσει ότι δεν υπάρχει καμία ένδειξη πως η παρακεταμόλη στην εγκυμοσύνη προκαλεί αυτισμό στα παιδιά.

Ενδεικτικά, σε μία μελέτη (https://www.nih.gov/news-events/news-releases/nih-funded-study-suggests-acetaminophen-exposure-pregnancy-linked-higher-risk-adhd-autism?utm) που χρηματοδοτήθηκε από τα NIH (National Institutes of Health- ΗΠΑ) αναλύθηκε η ποσότητα παρακεταμόλης και προϊόντων της στο αίμα του ομφάλιου λώρου και βρέθηκε ότι τα παιδιά με υψηλότερη έκθεση είχαν αυξημένο κίνδυνο για ADHD και ASD.

Σε άλλη μελέτη (https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26688372/) που έγινε στη Δανία με πάνω από 64.000 παιδιά, βρέθηκε ότι η χρήση παρακεταμόλης κατά την εγκυμοσύνη σχετίζεται με αυξημένο κίνδυνο για ASD συνοδευόμενο από συμπτώματα υπερκινητικότητας (hyperkinetic symptoms), ειδικά όταν η χρήση ήταν μακράς διάρκειας (>20 εβδομάδες).

Οι ειδικοί λένε ότι αν μια έγκυος έχει πυρετό και δεν τον αντιμετωπίσει, μπορεί να υπάρξουν σοβαροί κίνδυνοι τόσο για το μωρό όσο και για την ίδια. Αυτοί οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν αποβολή, προβλήματα στην ανάπτυξη του μωρού και υψηλή πίεση. Τονίζουν επίσης ότι ο αυτισμός μπορεί να έχει πολλές αιτίες και ότι δεν έχει αποδειχθεί ξεκάθαρα αν υπάρχει σύνδεση με την παρακεταμόλη, αναφέρει το CNN.

Μια μεγάλη επιστημονική ανάλυση που δημοσιεύτηκε φέτος τον Αύγουστο εξέτασε 46 μελέτες σχετικά με τη χρήση παρακεταμόλης στην εγκυμοσύνη και τις πιθανές επιπτώσεις στην ανάπτυξη του παιδιού. Η ανάλυση βρήκε αρκετά ισχυρές ενδείξεις ότι μπορεί να υπάρχει σχέση ανάμεσα στην παρακεταμόλη και τον αυτισμό. Όμως, οι ερευνητές ξεκαθάρισαν ότι αυτό δεν σημαίνει πως η παρακεταμόλη προκαλεί αυτισμό. Η σύστασή τους είναι η παρακεταμόλη να χρησιμοποιείται με μέτρο και πάντα με τη συμβουλή γιατρού.

Στον αντίποδα, μεγάλη σουηδική μελέτη με ~2,48 εκατομμύρια παιδιά που γεννήθηκαν στο διάστημα 1995-2019), η οποία έκανε ανάλυση σε αδέρφια, δεν βρήκε αυξημένο κίνδυνο για αυτισμό, ADHD ή διανοητική καθυστέρηση που να αποδίδεται στη χρήση παρακεταμόλης κατά την εγκυμοσύνη.

Μπαράζ αντιδράσεων

Τα στοιχεία δεν παραπέμπουν σε σύνδεση μεταξύ της χρήσης παρακεταμόλης κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και του αυτισμού και η αξία των εμβολίων που σώζουν ζωές δεν πρέπει να τίθεται σε αμφισβήτηση, δήλωσε εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας. "Τα στοιχεία δεν παραπέμπουν" σε σύνδεση, δήλωσε ο Ταρίκ Γιασέρεβιτς κατά την διάρκεια συνέντευξης Τύπου στην Γενεύη. "Γνωρίζουμε ότι τα εμβόλια δεν προκαλούν αυτισμό. Τα εμβόλια, όπως έχω πει, σώζουν αναρίθμητες ζωές. Αυτό είναι κάτι που έχει αποδείξει η επιστήμη και τα θέματα αυτά δεν πρέπει να τίθενται σε αμφισβήτηση", πρόσθεσε.

Από την πλευρά του ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (EMA) ανακοίνωσε ότι τα διαθέσιμα στοιχεία δεν εντοπίζουν σύνδεση ανάμεσα στην χρήση της παρακεταμόλης κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης και τον αυτισμό. Ο Οργανισμός τονίζει ότι δεν υπάρχουν νέα στοιχεία που να υπαγορεύουν αλλαγές στις ισχύουσες συστάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης σχετικά με την χρήση της παρακεταμόλης.

Οι οδηγίες για τη χρήση παρακεταμόλης κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης παραμένουν αμετάβλητες στην Ελλάδα, όπως σε όλες τις χώρες της  ΕΕ, τονίζει επίσης ο ΕΟΦ.

"Η παρακεταμόλη (επίσης γνωστή ως ακεταμινοφαίνη) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη μείωση του πόνου ή του πυρετού κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εάν είναι κλινικά απαραίτητο. Επί του παρόντος δεν υπάρχουν νέα στοιχεία που θα απαιτούσαν αλλαγές στις τρέχουσες συστάσεις της ΕΕ.  Όπως με κάθε φάρμακο για οξεία θεραπεία, η παρακεταμόλη πρέπει να χρησιμοποιείται στη χαμηλότερη αποτελεσματική δόση, για το συντομότερο δυνατό χρονικό διάστημα και όσο το δυνατόν σπανιότερα.

Όπως αναφέρεται στο Φύλλο Οδηγιών των φαρμάκων παρακεταμόλης στην ΕΕ, μεγάλος όγκος δεδομένων από γυναίκες που χρησιμοποίησαν παρακεταμόλη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης δεν υποδεικνύει κίνδυνο δυσπλασιών για το αναπτυσσόμενο έμβρυο ή το νεογνό.

Το 2019 ο EMA επανεξέτασε διαθέσιμες μελέτες σχετικά με τη νευροανάπτυξη παιδιών που εκτέθηκαν σε παρακεταμόλη κατά την κύηση εντός της μήτρας και διαπίστωσε ότι τα αποτελέσματα δεν οδηγούν σε καταληκτικά συμπεράσματα και ότι δεν μπορεί να τεκμηριωθεί σύνδεση με νευροαναπτυξιακές διαταραχές", υπογράμμισε σε ανακοίνωσή του.