PFAS: Τα "αιώνια χημικά" που δεν εξαφανίζονται ποτέ και εντοπίστηκαν και σε ελληνικά αυγά - Πού βρίσκονται και τι προκαλούν στον άνθρωπο

Της Βίκυς Κουρλιμπίνη

Υπερφθοριωμένες αλκυλιωμένες ουσίες ή αλλιώς "αιώνια χημικά". Τα PFAS (Per- and Polyfluoroalkyl Substances) αποτελούν μια κατηγορία περισσότερων από 10.000 συνθετικών ενώσεων που δεν αποδομούνται σχεδόν ποτέ στο περιβάλλον. Η χρήση τους ξεκίνησε τη δεκαετία του 1940 και έκτοτε κατέκλυσαν τη βιομηχανία και την καθημερινότητά μας.

Οι χημικοί δεσμοί άνθρακα-φθορίου, από τους ισχυρότερους που γνωρίζουμε, προσδίδουν ανθεκτικότητα σε θερμότητα, νερό και λίπη. Χρησιμοποιούνται σε αντικολλητικά μαγειρικά σκεύη, συσκευασίες τροφίμων, αδιάβροχα υφάσματα, καλλυντικά, ακόμη και στον αφρό που χρησιμοποιείται για την κατάσβεση πυρκαγιών.

Όταν όμως τα PFAS απελευθερωθούν, μέσω βιομηχανικών αποβλήτων ή της καθημερινής χρήσης προϊόντων, δεν διασπώνται. Εισχωρούν στο έδαφος, μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα και φτάνουν στο πόσιμο νερό. Επιστημονικές μετρήσεις έχουν ανιχνεύσει τις ουσίες αυτές στον αέρα, στη βροχή, στα τρόφιμα, ακόμη και στους πάγους της Αρκτικής. Το πιο ανησυχητικό: βιοσυσσωρεύονται, δηλαδή συγκεντρώνονται στους οργανισμούς ζώων και ανθρώπων. Σύμφωνα με μελέτες, το αίμα της πλειονότητας των ανθρώπων παγκοσμίως περιέχει ίχνη PFAS.

Ακόμη και στα ελληνικά αυγά κατέγραψε υψηλές συγκεντρώσεις PFAS, αλλά και ίχνη φυτοφαρμάκων και φαρμάκων, μια νέα επιστημονική μελέτη. Ειδικότερα, επιστήμονες του Πανεπιστημίου Αιγαίου και του ΕΚΠΑ σε μελέτη τους που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Science of The Total Environment, ανέλυσαν 75 αυγά από κοτέτσια σε Σέρρες, Μαγνησία, Βοιωτία, Αττική και Ηλεία. Τα αποτελέσματα ήταν ιδιαίτερα ανησυχητικά καθώς σε όλα τα δείγματα ανιχνεύθηκαν PFAS, ενώ πάνω από τα μισά αυγά ξεπερνούσαν τα επιτρεπόμενα όρια της Ε.Ε. Στην Ηλεία, κάθε δείγμα υπερέβη τις οδηγίες της EFSA για όλες τις ηλικιακές ομάδες.

Οι μέσες τιμές για PFOS, PFHxS και PFBA καταγράφηκαν σε πολύ υψηλά επίπεδα, με κάποιες μετρήσεις να φτάνουν έως και 5,30 μg/kg. Σύμφωνα με τους ερευνητές, έφηβοι και ηλικιωμένοι στη χώρα μας υπερβαίνουν το όριο ασφαλούς εβδομαδιαίας πρόσληψης, γεγονός που δημιουργεί σοβαρούς προβληματισμούς για την υγεία των καταναλωτών.

Οι επιπτώσεις στην υγεία

Οι συνέπειες για την υγεία είναι αντικείμενο εντατικής έρευνας. Τα στοιχεία συνδέουν την έκθεση σε PFAS με αυξημένο κίνδυνο καρκίνου των νεφρών και των όρχεων, δυσλειτουργία του θυρεοειδούς και μείωση της ανοσολογικής απόκρισης, ενώ υπάρχουν ενδείξεις για επιπτώσεις στη γονιμότητα και στην ανάπτυξη των παιδιών.

Οι επιπτώσεις αυτές γίνονται πιο ανησυχητικές καθώς οι ουσίες παραμένουν στο σώμα για χρόνια, με αποτέλεσμα ακόμη και χαμηλά επίπεδα έκθεσης να γίνονται επικίνδυνα.

Οι ουσίες αυτές έχουν συνδεθεί επίσης με αυξημένα επίπεδα ενζύμων στο ήπαρ, γεγονός που υποδηλώνει πιθανή βλάβη. Παράλληλα, υπάρχουν ενδείξεις ότι διαταράσσουν τον μεταβολισμό των λιπιδίων, οδηγώντας σε δυσλιπιδαιμία, δηλαδή σε ανώμαλα επίπεδα χοληστερόλης και τριγλυκεριδίων στο αίμα, κάτι που αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών νοσημάτων.