Γιατί αυξάνονται τα περιστατικά καρκίνου στους νέους

Γράφει η Βίκυ Κουρλιμπίνη

Η αύξηση των περιστατικών καρκίνου σε νεαρούς ενήλικες και εφήβους προβληματίζει. Παραδοσιακά, η εμφάνιση καρκίνου συνδέεται με τη γήρανση και τις αθροιστικές βλάβες στο DNA. Ωστόσο τα δεδομένα δείχνουν ότι όλο και περισσότεροι νεαροί άνθρωποι, ακόμα και κάτω των 40 ετών, διαγιγνώσκονται με καρκίνο. Οι λόγοι για αυτή την αύξηση είναι ποικίλοι και συχνά πολύπλοκοι, καθώς συνδέονται με τον σύγχρονο τρόπο ζωής, τις περιβαλλοντικές αλλαγές και γενετικούς παράγοντες.

Οι επιστήμονες αναζητούν τους λόγους για τους οποίους όλο και περισσότεροι νέοι άνθρωποι, κάτω των 50 ετών, διαγιγνώσκονται με καρκίνο. Όπως επισημαίνουν, η μεγαλύτερη πρόκληση είναι η έγκαιρη διάγνωση της νόσου, καθώς σε αυτές τις ηλικίες δεν είναι συνήθης ο προσυμπτωματικός έλεγχος. Οι ειδικοί συνδέουν την άνοδο των περιστατικών καρκίνου κυρίως με τη διατροφή και με τον σύγχρονο τρόπο ζωής.

Τα τελευταία χρόνια ο τρόπος ζωής έχει γίνει όλο και πιο καθιστικός, με την τεχνολογία να παίζει σημαντικό ρόλο στη μείωση της φυσικής δραστηριότητας. Η καθιστική ζωή συνδέεται με την παχυσαρκία, έναν γνωστό παράγοντα κινδύνου για διάφορες μορφές καρκίνου, όπως ο καρκίνος του παχέος εντέρου, του μαστού και του ενδομητρίου.

Επιπλέον, η αύξηση της κατανάλωσης επεξεργασμένων τροφών, πλούσιων σε ζάχαρη, λίπη και συντηρητικά, θεωρείται σημαντικός παράγοντας κινδύνου. Πολλές έρευνες δείχνουν ότι οι ανθυγιεινές διατροφικές συνήθειες, όπως η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος, μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου. Επίσης, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση καπνού, που ξεκινούν συχνά από νεαρή ηλικία, συνδέονται με αυξημένη εμφάνιση καρκίνου του πνεύμονα, του ήπατος, του λάρυγγα και άλλων οργάνων.

Ο ρόλος της παχυσαρκίας

Η παχυσαρκία είναι μια αυξανόμενη επιδημία που επηρεάζει όλες τις ηλικίες και σχετίζεται με την αύξηση των περιστατικών καρκίνου στους νέους. Το υπερβολικό σωματικό βάρος συνδέεται με την αύξηση των επιπέδων ορισμένων ορμονών, όπως τα οιστρογόνα και η ινσουλίνη, οι οποίες μπορούν να ενισχύσουν την ανάπτυξη καρκινικών κυττάρων. Για παράδειγμα, ο καρκίνος του μαστού και του ενδομητρίου συνδέονται με αυξημένα επίπεδα οιστρογόνων που βρίσκονται στα λιποκύτταρα, ιδιαίτερα στις γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση, αλλά και σε νεότερες γυναίκες με αυξημένο σωματικό βάρος.

Οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις θεωρούνται επίσης σημαντικός παράγοντας για την αύξηση των περιστατικών καρκίνου. Η αυξημένη έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες από το περιβάλλον, όπως τα χημικά σε προϊόντα καθαρισμού, τα πλαστικά και οι βιομηχανικοί ρύποι, μπορεί να συμβάλει στην εμφάνιση καρκίνου σε νεαρή ηλικία. Οι νεαροί άνθρωποι είναι εκτεθειμένοι σε πολλές από αυτές τις ουσίες από νεαρή ηλικία, γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο να αναπτύξουν καρκίνο νωρίτερα στη ζωή τους.

Παράλληλα, η αυξανόμενη έκθεση στην ακτινοβολία, μέσω της καθημερινής χρήσης τεχνολογικών συσκευών, όπως τα κινητά τηλέφωνα, αποτελεί ένα θέμα προς μελέτη. Αν και τα δεδομένα για τη σύνδεση της χρήσης τεχνολογίας και καρκίνου δεν είναι ακόμη σαφή, η παρατεταμένη έκθεση σε ακτινοβολία παραμένει ένας πιθανός παράγοντας κινδύνου.

Η γενετική προδιάθεση 

Η κληρονομικότητα και η γενετική προδιάθεση αποτελούν παράγοντες που δεν μπορούμε να αγνοήσουμε. Υπάρχουν οικογένειες στις οποίες συγκεκριμένοι τύποι καρκίνου εμφανίζονται συχνότερα, λόγω γενετικών μεταλλάξεων που μεταδίδονται από γενιά σε γενιά. Για παράδειγμα, τα άτομα που φέρουν μεταλλάξεις στα γονίδια BRCA1 και BRCA2 διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού και των ωοθηκών από νεαρή ηλικία. Ο μεγαλύτερος αριθμός διάγνωσεων και παρακολούθησης για γενετικές ανωμαλίες έχει οδηγήσει σε περισσότερες περιπτώσεις καρκίνου σε νεότερους πληθυσμούς.

Επιπλέον, το ανοσοποιητικό σύστημα των νεότερων ανθρώπων δεν είναι πάντα ικανό να καταπολεμήσει επαρκώς τους παράγοντες κινδύνου για καρκίνο. Μολύνσεις όπως ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) και ο ιός της ηπατίτιδας Β και C έχουν συνδεθεί με αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, του ήπατος και άλλων οργάνων. Η αύξηση των σεξουαλικά μεταδιδόμενων λοιμώξεων μεταξύ των νεαρών ατόμων εντείνει αυτόν τον κίνδυνο.

Μπορούμε να προλάβουμε;

Όπως, όμως, τονίζουν οι ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής (Νοσοκομείο Αλεξάνδρα) Θεοδώρα Ψαλτοπούλου (παθολόγος, καθηγήτρια Θεραπευτικής - Επιδημιολογίας - Προληπτικής Ιατρικής), Μιχάλης Λιόντος (επίκουρος καθηγητής Ογκολογίας) και Θάνος Δημόπουλος (τ. πρύτανης ΕΚΠΑ, καθηγητής Θεραπευτικής - Ογκολογίας - Αιματολογίας, διευθυντής Θεραπευτικής Κλινικής), σημαντικό ποσοστό των περιπτώσεων καρκίνου οφείλεται σε παράγοντες κινδύνου που είναι τροποποιήσιμοι. 

Ήδη το 2018 είχε δημοσιευθεί μελέτη που υπολόγιζε ότι το 42% των περιπτώσεων καρκίνου στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2014, αλλά και το 45% των θανάτων από καρκίνο, σχετίζονταν με τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου. 

Προσφάτως δημοσιεύθηκαν τα ανανεωμένα δεδομένα που έλαβαν υπ’ όψιν τους τα επιδημιολογικά δεδομένα που ίσχυαν 5 χρόνια μετά την πρώτη δημοσίευση (2019) για 30 τύπους καρκίνου και για ενήλικες άνω των 30 ετών. 

Με βάση τη νέα αυτή μελέτη, 40% των νέων διαγνώσεων καρκίνου σχετίζονται με τροποποιήσιμους παράγοντες κινδύνου, ενώ σε αυτούς αποδίδεται και το 44% των θανάτων από τη νόσο. Τα ποσοστά αυτά είναι κατά τι μικρότερα από την προ πενταετίας ανάλυση, καταδεικνύοντας ότι υπάρχει βελτίωση στην υιοθέτηση περισσότερο υγιεινού τρόπου ζωής στον πληθυσμό, που επίσης αποτυπώνεται και στα ετήσια στατιστικά του καρκίνου, όπου μειώνεται η θνητότητα από τη νόσο. Το κάπνισμα παραμένει ο κυριότερος παράγοντας κινδύνου, που σχετίζεται με το 20% των διαγνώσεων και το 30% των θανάτων από καρκίνο, με κυριότερη, βέβαια, διάγνωση τον καρκίνο του πνεύμονα.