Του Ισίδωρου Μέντη*
Αναντίλεκτα, οι μακροοικονομικοί δείκτες σχετίζονται με το επίπεδο ζωής των κατοίκων μιας χώρας και συνεκδοχικώς επηρεάζουν καταλυτικά την υγεία των πολιτών, εκτιμώμενη ως σημαίνον κριτήριο του επιπέδου διαβίωσης σε ένα κράτος. Το ΑΕΠ υποδηλώνει τη συνολική αξία παραχθέντων αγαθών και προσφερθεισών υπηρεσιών εντός της επικρατείας κατά τη διάρκεια ενός έτους, ενώ σε τιμές αγοράς, ορίζεται ως το αποτέλεσμα της δραστηριότητας των παραγωγικών μονάδων, προσδιοριζόμενο με προσέγγιση παραγωγής, εισοδήματος και δαπανών.
Με κριτήριο τις τελευταίες, προσδιορίζεται από την κατανάλωση από τις μικροοικονομικές μονάδες (νοικοκυριά), την ιδιωτική επένδυση, τις δημόσιες-κρατικές δαπάνες (καταναλωτικές-επενδυτικές) και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών. Οι δαπάνες υγείας ορίζονται ως οιοδήποτε καταβληθέν κόστος, αποβλέπον σε βελτίωση υγείας (ατόμου/πληθυσμιακής ομάδας) διακρινόμενες σε τρείς βασικές κατηγορίες (ιατρικές, νοσοκομειακές, φαρμακευτικές) ενώ η εθνική δαπάνη υγείας αποτελείται από τη δημόσια (κρατικού προϋπολογισμού), ιδιωτική (νοικοκυριών) για κατανάλωση αγαθών-υπηρεσιών και τις κεφαλαιουχικές επενδύσεις για υγειονομικές υποδομές.
Η παρελθούσα οικονομική ύφεση, αποτέλεσμα αύξησης δημοσιονομικών ελλειμμάτων-συσσωρευμένου δημόσιου χρέους ως ποσοστό ΑΕΠ και απόρροια της συρρίκνωσης της οικονομικής δραστηριότητας, περιέλαβε όλα τα μακροοικονομικά μεγέθη της εγχώριας οικονομίας. Με εκτιναχθέν δημοσιονομικό έλλειμμα, αδυναμία αποπληρωμής του δημοσίου χρέους και ορατό τον κίνδυνο στάσης πληρωμών, ήταν έκδηλες η άνοδος δεικτών ανεργίας-ανασφάλιστης εργασίας και η εκτίναξη επιτοκίων δανεισμού, δημόσιου χρέους, τιμών αγαθών, φορολογίας και εργασιακής ανασφάλειας, ενώ καταγράφηκε μείωση μισθών, εισοδημάτων, επενδύσεων, εσόδων από παραγωγικές διαδικασίες, ανταγωνιστικότητας, εμπιστοσύνης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, καταναλωτικής συμπεριφοράς (λόγω μειωμένης αγοραστικής δύναμης), κρατικών δαπανών και κοινωνικών πόρων σε συνδυασμό με τη συρρίκνωση του προνοιακού κράτους, ως αποτέλεσμα περικοπών στον δημόσιο τομέα. Παράλληλα, το εμπορικό ισοζύγιο και το ισοζύγιο πληρωμών επηρεάστηκαν καίρια, με ελλειμματικούς προϋπολογισμούς.
Με την προσφυγή στα μνημόνια χρηματοπιστωτικής πολιτικής και την υιοθέτηση δέσμης μέτρων μείωσης δημοσίων δαπανών, οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης που ταλάνισε την, έως πρότινος, υπό δημοσιονομική επιτήρηση χώρα, ήταν πασίδηλες, γεγονός που αποτυπώθηκε και στο ύψος των καταβληθεισών δαπανών προς επίτευξη του διττού στόχου της απρόσκοπτης πρόσβασης των πολιτών σε κρατικές υγειονομικές δομές και σε παροχή ικανοποιητικού επιπέδου ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης. Καταγράφηκε δραστική περιστολή άμεσα στις υγειονομικές δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού και έμμεσα με περιορισμό του διαθεσίμου εισοδήματος, υπολογίσιμο τμήμα του οποίου προορίζεται για αγορά προϊόντων-υπηρεσιών υγείας. Οι οικονομικές μεταβολές αποτυπώθηκαν δυσμενώς στο επίπεδο της δημόσιας υγείας, αναδεικνύοντας συσχέτιση οικονομικών παραμέτρων με δείκτες υγείας (προσδόκιμο επιβίωσης, νοσηρότητα, θνησιμότητα, πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας κτλ).
Στο πλαίσιο του μηχανισμού χρηματοπιστωτικής στήριξης και με δεδομένα ότι ο υγειονομικός τομέας αποτελεί πεδίο οικονομικής δραστηριότητας (επιδρώντας στην αναπτυξιακή πορεία του κράτους) και την υπαγωγή των υγειονομικών δαπανών στην κατηγορία δημοσίων δαπανών που διαμορφώνουν το ΑΕΠ, το σύστημα υγείας αποτέλεσε κρίσιμο πεδίο παρεμβάσεων. Τα μέτρα περιστολής υγειονομικής δαπάνης, με εφαρμογή των μνημονιακών δεσμεύσεων (2010, 2012) και του μεσοπροθέσμου πλαισίου δημοσιονομικής στρατηγικής 2013-2016 ώθησαν στον εκσυγχρονισμό, με εφαρμογή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και δημιουργία ενιαίου ασφαλιστικού φορέα υγείας.
Μεσούσης της δυσμενούς οικονομικής συγκυρίας, η ίδρυση του ΕΟΠΥΥ, σε ένα ιστορικό ορόσημο με κυριαρχούσες τις εγχώριες δεσμεύσεις για δημοσιονομική πειθαρχία και υλοποίηση μεταρρυθμίσεων στα πρότυπα των πολιτικών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ήταν καίριας σημασίας μέτρο, με επίτευξη της κρατικής χρηματοδότησης σε ένα μόνο φορέα και τη διαπραγματευτική ευελιξία με παρόχους προϊόντων-υπηρεσιών υγείας. Η εγκαθίδρυση ενιαίου φορέα υγείας δεν μπορούσε πλέον να παραμένει ανεφάρμοστη, αφού το κόστος παραμονής στο προγενέστερο καθεστώς υγειονομικής κάλυψης από πλήθος φορέων ήταν υψηλότερο και συνεπακόλουθα, η προκριθείσα θεσμική αλλαγή κατέστη εφικτή (Ν.3918/2011) και την έναρξη της λειτουργίας του την 1-1-2012. Παράλληλα, λόγω εναρμόνισης του εγχώριου προϋπολογισμού με τις μνημονιακές δεσμεύσεις και την περιστολή διασπάθισης δημοσίων πόρων (από υπερτιμολογήσεις) αποφασίσθηκε η μείωση κρατικών υγειονομικών δαπανών. Υπό αυτό το πρίσμα, με την αρωγή της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και την τροποποίηση της τιμολογιακής πολιτικής φαρμάκων, η δημόσια φαρμακευτική δαπάνη (συμπεριλαμβανομένου του υγειονομικού υλικού) μειώθηκε δραστικά.
Ειδικά τη διετία 2013-2014, οι υγειονομικές περικοπές υπερέβησαν το 1δισ. € (10% κρατικής υγειονομικής δαπάνης) σε ένα σύστημα με ήδη χαμηλή δημόσια δαπάνη υγείας (60% δαπανών υγείας ήταν δημόσιες, σε αντίθεση με τον μέσο όρο χωρών ΟΟΣΑ που ανερχόταν σε 72% ή υψηλότερα στο υποσύνολο ευρωπαϊκών χωρών). Επίσης, λόγω υποχώρησης της κρατικής χρηματοδότησης, η συμβολή του ιδιωτικού τομέα στη χρηματοδότηση δαπανών υγείας αυξήθηκε, με υπολογίσιμο τμήμα της μείωσης της δημόσιας φαρμακευτικής δαπάνης να την επωμίζονται τα νοικοκυριά. Σε σύζευξη με τα ανωτέρω, αποτιμήθηκε η καθοδική πορεία του ΑΕΠ (με έμφαση στην προσέγγιση δαπάνης) και η διακύμανση των δαπανών υγείας (% ΑΕΠ), με υψηλή συσχέτιση (διαγραμματική απεικόνιση).
Παράλληλα η μείωση της αγοραστικής δύναμης επέφερε μείωση ζήτησης για ιδιωτικές υγειονομικές υπηρεσίες και υποκαταστάθηκε από το δημόσιο υγειονομικό σύστημα, όπου η προσφορά εμφάνιζε ενδείξεις υποχώρησης λόγω δυσχερειών χρηματοδότησής του, γεγονός που έθετε υπό διακινδύνευση την ανταποκρισιμότητά του στη διατήρηση-βελτιστοποίηση της δημόσιας υγείας. Η μείωση τιμών αποζημίωσης υγειονομικού υλικού προκάλεσε αντιδράσεις συλλόγων ασθενών για διακύβευση της ποιότητας υλικών και αδυναμία εισόδου νέας τεχνολογίας στην αγορά, με αρνητική επίδραση στην υγεία, ενώ σοβούσε κίνδυνος απόσυρσης ιατροτεχνολογικών προϊόντων και αποχώρησης εταιρειών.
Μια παράμετρος που θα πρέπει να συνεκτιμηθεί σε σχεδιασμούς κατανομής πόρων σε συνάρτηση με την παροχή ποιοτικών υπηρεσιών υγείας είναι η αξιολόγηση των ελλοχευόντων κινδύνων μείωσης εμπορικού ενδιαφέροντος διάθεσης ειδών και την απόσυρσή τους που ενθαρρύνει την εισαγωγή χαμηλής αξιοπιστίας υγειονομικού υλικού, με απότοκα την υποβάθμιση της δημόσιας υγείας, τη συνεπαγόμενη αύξηση περιστατικών λανθασμένων/μη έγκαιρων διαγνώσεων νόσων, την αύξηση ιδιωτικής συμμετοχής για αγορά αναλωσίμων, την απουσία συμμόρφωσης με ιατρικές υποδείξεις (χαμηλής εισοδηματικής τάξης ασθενείς, ακροσφαλώς, δε θα προβαίνουν σε αγορά των συστηθεισών ποσοτήτων αξιόπιστων αναλωσίμων λόγω κόστους), την εκτίναξη της νοσηρότητας και την αύξηση δαπανών υγείας.
Έτσι, βραχυπρόθεσμες εξοικονομήσεις πόρων θα αντικαθίστανται από δαπάνες δευτεροβάθμιας θεραπευτικής αγωγής. Σε σύζευξη με τα ανωτέρω, για την αποτίμηση του συνολικού κόστους ασθένειας, συνεκτιμάται και το έμμεσο κόστος, στο οποίο περιλαμβάνεται η αξία διαφυγόντος εισοδήματος και μειωμένης απόδοσης λόγω νοσηρότητας, αναπηρίας ή θανάτου. Περαιτέρω, τονίζεται η διαφυγή οικονομικών πόρων από εξαγωγή αναλωσίμων σε χώρες αυξημένου εμπορικού ενδιαφέροντος, Ακόμη, με την ελαστικότητα ζήτησης πολλών φαρμάκων ως ήσσων λόγω ανυπαρξίας υποκατάστατων και με την εναλλακτική - αναιρετική της κατανάλωσης - λύση ως γενεσιουργό αιτία ανήκεστων προβλημάτων υγείας, παρεμφερείς κίνδυνοι ελλοχεύουν και στη μείωση εμπορικού ενδιαφέροντος για φαρμακευτικά σκευάσματα.
Επιπλέον, αυξάνονται οι απαιτήσεις χρήσης νέων τεχνολογιών υγείας, με την θεσπισθείσα (Ν.4512/2018) αξιολόγηση τεχνολογίας υγείας (ΑΤΥ) να συνεπικουρεί σε ευχερέστερη λήψη αποφάσεων αποζημίωσης, επιδρώντας επαγωγικά στα εθνικά δημοσιονομικά δεδομένα, σε συνδυασμό με τη συνεργασία ΕΟΠΥΥ και συλλόγων προμηθευτών-ασθενών, επιστημονικών φορέων και διεθνών δικτύων τιμολόγησης. Προκειμένου να επιτυγχάνεται το μέγιστο όφελος για τη δημόσια υγεία, δίχως αποκλίσεις από τους εθνικούς οικονομικούς στόχους και δεδομένου πως η σχεδίαση της σύγκλισης των στόχων είναι πολυκριτηριακή, ο ΕΟΠΥΥ, συνεπικουρούμενος από τη χρήση της τεχνολογίας, καθίσταται παράγοντας προάσπισης της δημόσιας υγείας.
Καταληκτικώς, βαρόμετρο της οικονομικής κατάστασης θεωρείται το ΑΕΠ, το οποίο στην οικονομική κρίση, έβαινε μειούμενο (επιχειρήθηκε η ανακοπή της καθοδικής πορείας με αυστηρή δημοσιονομική πολιτική) ενώ οι δημόσιες δαπάνες υγείας συνδέθηκαν άρρηκτα με την ίδρυση του ΕΟΠΥΥ που συνέβαλε στην οικονομική ανάπτυξη, εξοικονομώντας εθνικούς πόρους. Προτάσεις για περαιτέρω εξορθολογισμό δαπανών υγείας και αύξηση δημοσίων εσόδων είναι ο επανασχεδιασμός του υγειονομικού χάρτη με στόχευση στη βελτιστοποίηση της πρωτοβάθμιας περίθαλψης, η προώθηση καινοτομίας-τεχνολογιών υγείας (αξιοποιώντας τα οφέλη της ΑΤΥ), η ενίσχυση της εγχώριας φαρμακευτικής βιομηχανίας με εφαρμογή μηχανισμών αποτροπής της φαλκίδευσης του υγιούς επιχειρηματικού ανταγωνισμού, η διαχείριση ελλείψεων φαρμάκων, η ψηφιακή μεταρρύθμιση του υγειονομικού συστήματος (χρήση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης, ψηφιοποίηση υπηρεσιών, ηλεκτρονική πλατφόρμα προγραμματισμού χειρουργείων), η σύνδεση ιατρικού-νοσηλευτικού προσωπικού με τις ανάγκες εκάστης γεωγραφικής περιοχής της επικράτειας και οι συνέργειες δημόσιου-ιδιωτικού τομέα με δημιουργία θέσεων εργασίας (μείωση ανεργίας).
*Σε παρουσίαση στο 3rd World Congress on Primary Healthcare and Medicare Summit (13-14/11/2023, Ντουμπάϊ) δημοσιευθέντος στο περιοδικό "Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής" άρθρου (http://srv54.mednet.gr/archives/2023-2/pdf/260.pdf), ο κ. Μέντης Ισίδωρος (φαρμακοποιός ΕΚΠΑ, εργαζόμενος στη Διεύθυνση Φαρμάκου της Κεντρικής Υπηρεσίας του ΕΟΠΥΥ και κάτοχος μεταπτυχιακού τίτλου σπουδών στα Οικονομικά της Υγείας ΕΚΠΑ) ανέλυσε την αλληλεξάρτηση του ΑΕΠ με τις υγειονομικές δαπάνες και τη δημόσια υγεία.
"Τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για το ΑΕΠ β' τριμήνου δείχνουν μια οικονομία, που χάνει σφυγμό", τονίζει.
Με οδηγούς τις επενδύσεις, την ιδιωτική κατανάλωση και τις εξαγωγές, οι οποίες αυξήθηκαν μεν αλλά με ρυθμούς κατώτερους του αναμενόμενου.
Δεν συνδέονται μόνο με παχυσαρκία και χρόνιες παθήσεις.
Σημαντική άνοδος στις διαγνώσεις σε προχωρημένα στάδια.
Τι έδειξε νέα μελέτη.
Δεν αρκεί να κόψουμε μόνο το αλάτι.
Στο 0,7% αναθεωρήθηκε η ανάπτυξη για το α΄ τρίμηνο.
Ποια ουσία βρίσκεται στο αίμα μας.
Ταχύτερους ρυθμούς ανάπτυξης εμφάνισε στο δεύτερο τρίμηνο η οικονομία των ΗΠΑ σε σύγκριση με την πρώτη εκτίμηση.
Η χρήση τους ξεκίνησε τη δεκαετία του '40 και έκτοτε κατέκλυσαν την καθημερινότητά μας.
Ιδιαίτερα ανησυχητικά ευρήματα.
Και μέσω του finddoctors.gov.gr (πέρα από τη δωρεάν τετραψήφια τηλεφωνική γραμμής "1566") μπορούμε να κλείσουμε ραντεβού με γιατρό.
Η απόφαση της Επιτροπής ακολούθησε επιταχυνόμενη διαδικασία αξιολόγησης, μετά την έγκριση της λενακαπαβίρης από τον FDA των ΗΠΑ
Δεν είναι τα προφανή.
Στα βρετανικά δικαστήρια η διαμάχη.
Η γερμανική οικονομία συρρικνώθηκε κατά 0,3% το β' τρίμηνο του 2025 σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, με την αρχική εκτίμηση να κάνει λόγο για μείωση 0,1%.
