Πόσο επικίνδυνο είναι το δάγκωμα της οχιάς - Όσα πρέπει να γνωρίζουμε και οι πρώτες βοήθειες

Της Βίκυς Κουρλιμπίνη

Στη χώρα μας συναντάμε συνολικά 23 είδη φιδιών, από τα οποία μόνο τα επτά φέρουν δηλητήριο, ενώ από αυτά τα πέντε έχουν επικίνδυνο δάγκωμα για τον άνθρωπο. Πρόκειται για τα φίδια της οικογένειας των Εχιδνιδών, δηλαδή είδη οχιάς. Τα υπόλοιπα δύο δηλητηριώδη φίδια (Αγιόφιδο και Σαπίτης) ανήκουν σε άλλες οικογένειες και είναι ακίνδυνα για τον άνθρωπο.

Το πρόσφατο περιστατικό με την 39χρονη που δέχθηκε δάγκωμα οχιάς σε σχολείο στη Θεσσαλονίκη φέρνει στο προσκήνιο το τι πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση δαγκώματος.

Ο βιολόγος, μέλος της Ελληνικής Ερπετολογικής Εταιρείας και υποψήφιος διδάκτορας του Τμήματος Βιολογίας του ΑΠΘ Ηλίας Στραχίνης, στην έκδοση "Επικίνδυνα Φίδια & Αράχνες της Ελλάδας. Αναγνώριση- Επικινδυνότητα- Συμπεριφορά- Πρώτες Βοήθειες – Πρόληψη", αναφέρει πως το δηλητήριο των οχιών της χώρας μας είναι κυρίως κυτταρολυτικό και όχι νευροτοξικό, κάτι που μας δίνει πολύ χρόνο για να μεταβούμε σε ένα νοσοκομείο για τις πρώτες βοήθειες. Φίδια με κυρίως νευροτοξικό δηλητήριο, όπως η κόμπρα, δεν υπάρχουν στην Ελλάδα.

Όπως αναφέρεται επίσης στην ιστοσελίδα herpetofauna.gr, η μοναδική περίπτωση που μπορούμε να κινδυνέψουμε μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, είναι αυτή της αναφυλακτικής αντίδρασης (αλλεργικό σοκ), κάτι που μπορεί να συμβεί με οποιοδήποτε δηλητηριώδες τσίμπημα σε αλλεργικά άτομα, όπως από μέλισσα, σκορπιό, αράχνη, κ.ά., ή ακόμα και από κατανάλωση συγκεκριμένων τροφών ή εισπνοή γύρης. Η αντιμετώπιση των αλλεργικών αντιδράσεων γίνεται με συγκεκριμένα φάρμακα που δεν σχετίζονται άμεσα με δηλητηριάσεις.

Μία ακόμα περίπτωση κατά την οποία η διακομιδή του θύματος σε νοσοκομείο είναι εξαιρετικά επείγουσα είναι αυτή του δήγματος στον λαιμό ή στο κεφάλι, λόγω του ότι κατά τον σχηματισμό οιδήματος ενδέχεται να προκληθεί απόφραξη της αναπνευστικής οδού. Εντούτοις, το ενδεχόμενο δήγματος σε αυτές τις περιοχές είναι και εξαιρετικά απίθανο.

Πώς ξεχωρίζουμε τις οχιές

Οι οχιές ξεχωρίζουν από τα υπόλοιπα φίδια λόγω ενός συνδυασμού χαρακτηριστικών. Δηλαδή έχουν και κοντόχοντρο σώμα, και πολύ πλατύ κεφάλι και κοντή ουρά που στενεύει απότομα. Το ζιγκ ζαγκ δεν το έχουν όλες οι οχιές και πρέπει να χρησιμοποιείται μόνο βοηθητικά στην αναγνώριση και όχι καταλυτικά. Οι ενήλικες οχιές τρέφονται με μικρά ζώα, όπως ποντίκια, άλλα ερπετά και πτηνά.

Δεν είναι επιθετικά φίδια. Θα δαγκώσουν μόνο ως άμυνα και μόνο αν τις πιάσουμε, τις πατήσουμε ή τις πλησιάσουμε απειλητικά σε αποστάσεις μικρότερες του μισού μέτρου. Η εμβέλεια του χτυπήματος της οχιάς είναι όσο περίπου το μισό της μήκος.

Οι οχιές είναι αργά φίδια, για αυτό και αν νιώσουν απειλή η πρώτη τους αντίδραση είναι να μείνουν ακίνητες προσπαθώντας έτσι να μη γίνουν αντιληπτές. Εάν νιώσουν πως έγιναν αντιληπτές θα προσπαθήσουν να απομακρυνθούν όσο το δυνατόν γρηγορότερα για να αποφύγουν τον κίνδυνο. Στην περίπτωση που τις πλησιάσει κάποιος αρκετά αρχίζουν να συρίζουν δυνατά (συριγμός)  και κουλουριάζονται σε θέση άμυνας, έχοντας στραμμένο το κεφάλι τους προς την απειλή.

Από τα 5 είδη οχιάς της χώρας μας η Οχιά της Πίνδου φέρει το πιο ασθενές δηλητήριο, που σε συνδυασμό με το μικρό του μεγέθους της καθίσταται η λιγότερο επικίνδυνη. Παρόλα αυτά, ένα δάγκωμα της συνιστάται να αντιμετωπιστεί με τον ίδιο τρόπο, δηλαδή με ιατρική περίθαλψη σε κέντρο πρώτων βοηθειών.

Τι κάνουμε σε περίπτωση δαγκώματος

Το βασικό που πρέπει να κάνουμε σε περίπτωση δαγκώματος είναι να παραμείνουμε ψύχραιμοι και να πάμε αμέσως στο κοντινότερο νοσοκομείο για να μας δοθεί αντίδοτο.

Είναι σημαντικό να κρατάμε ακίνητο όσο γίνεται το σημείο που μας δάγκωσε το φίδι και να αφαιρέσουμε τυχόν ύφασμα ή άλλο αντικείμενο που μπορεί να σφίγγει την περιοχή.

Δεν δένουμε το σημείο γιατί έτσι εμποδίζουμε την κυκλοφορία του αίματος με κίνδυνο να δημιουργηθούν θρόμβοι. Οι ειδικοί εξηγούν πως η εξάπλωση του δηλητηρίου γίνεται κυρίως μέσω της λέμφου επομένως η σφιχτή επίδεση που θα σταματούσε την κυκλοφορία του αίματος είναι ανώφελη.

Επιπλέον δίνουν τις εξής οδηγίες:

-Μην κόβετε ή σκίζετε το δέρμα - μη προσπαθείτε να ρουφήξετε το δηλητήριο. Όχι μόνο δεν ωφελεί σε τίποτα, αντιθέτως μάλιστα, επιδεινώνει την κατάσταση.

-Μην τοποθετείτε πάγο στην περιοχή του δήγματος.

-Μη δίνετε αλκοόλ στον ασθενή.

-Μη δίνετε παυσίπονα, (εκτός από παρακεταμόλη).

-Μη χρησιμοποιείτε συσκευές άντλησης δηλητηρίου. Έχει αποδειχθεί ότι δεν βοηθούν, αλλά ενδεχομένως και να επιδεινώνουν την κατάσταση τοπικά.

Στις σοβαρότερες περιπτώσεις, αν δεν επιφέρει τον θάνατο, το δάγκωμα της της οχιάς αφήνει μόνιμη ουλή στο σημείο, ή μπορεί να απαιτηθεί ακρωτηριασμός του μέλους. Μπορεί επίσης ο τραυματίας να είναι αλλεργικός στο δάγκωμα. Στη συντριπτική πλειοψηφία των περιπτώσεων τα συμπτώματα υποχωρούν μετά την κατάλληλη ιατρική περίθαλψη και επέρχεται η πλήρης ίαση του ασθενούς.