Επηρεάζει το κρύο την καρδιά μας; Όσα πρέπει να γνωρίζουμε

Γράφουν ο Ανδρέας Φλουρής, Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Διευθυντής του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab και η Παρασκευή Γκιάτα, Ερευνήτρια, Εργαστήριο Περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab

Παράγοντες όπως η θερμοκρασία του σώματος παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρηση της σωματικής μας υγείας. Για παράδειγμα, τόσο οι νεότεροι όσο και οι ηλικιωμένοι κινδυνεύουν από αυξημένα ποσοστά θανάτου κατά τη διάρκεια των κυμάτων καύσωνα. Αυτό που δεν ακούμε συχνά είναι ότι ο κρύος καιρός μπορεί επίσης να είναι θανατηφόρος.

Πολλές μελέτες έχουν συνδέσει τη χαμηλή θερμοκρασία περιβάλλοντος με τον αριθμό των θανάτων σε διάφορες χώρες. Μια πρόσφατη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό "The Lancet" αποτελεί ένα καλό παράδειγμα. Από τα 74 εκατομμύρια θανάτους που μελετήθηκαν σε 13 διαφορετικές χώρες, διαπιστώθηκε ότι 5 εκατομμύρια θάνατοι οφείλονταν στο κρύο, ενώ μόνο 300.000 φαίνεται να οφείλονταν σε αιτίες που σχετίζονται
με τη ζέστη. Είναι φυσικό να αναρωτιέται κανείς γιατί ο κρύος καιρός προκαλεί τόσους πολλούς θανάτους. Μελέτη που διεξήχθη σε 50 πόλεις των ΗΠΑ αποκάλυψε ότι οι άνθρωποι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, ιδίως καρδιακής ανακοπής, μετά την έκθεση σε ακραίες χαμηλές θερμοκρασίες. Πολλές μελέτες στην Ευρώπη και την Ασία έχουν διαπιστώσει ότι η αυξημένη αρτηριακή πίεση είναι μία από τις κύριες αιτίες αυξημένης θνησιμότητας σε χαμηλές θερμοκρασίες.

Γιατί όμως το κρύο περιβάλλον μπορεί να αυξήσει την αρτηριακή μας πίεση;

Η έρευνα δείχνει ότι υπάρχουν διάφοροι λόγοι. Πρώτον, όταν κρυώνουμε, το σώμα μας συστέλλει (δηλαδή "σφίγγει") τα αιμοφόρα αγγεία μας που βρίσκονται στο δέρμα, και κυρίως στα πόδια και τα χέρια μας. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να περιορίζεται το αίμα κυρίως βαθιά μέσα στο σώμα μας και γίνεται για να μειωθεί η απώλεια θερμότητας από το σώμα μας προς το περιβάλλον και να κρατηθούμε ζεστοί. Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως αγγειοσύσπαση και μπορεί να οδηγήσει σε υψηλότερη αρτηριακή πίεση. Εξαιτίας αυτής της αντίδρασης που προκαλεί το κρύο, η καρδιά μας πρέπει να δουλέψει πιο σκληρά για να αντλήσει αίμα μέσω των αγγείων που είναι πλέον πιο στενά. Αυτό επιβαρύνει επιπλέον
την καρδιά και μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο ανακοπής.

Έχει όμως η θερμοκρασία τον ίδιο αντίκτυπο σε όλες τις ηλικιακές ομάδες;

Από ότι φαίνεται όχι! Οι επιπτώσεις της θερμοκρασίας στα ποσοστά  θνησιμότητας ποικίλλουν μεταξύ των ηλικιακών ομάδων, με τους ηλικιωμένους να φαίνεται να επηρεάζονται περισσότερο. Καθώς μεγαλώνουμε, το σώμα μας είναι λιγότερο ικανό να ρυθμίζει τη θερμοκρασία. Αυτό καθιστά τους ηλικιωμένους πιο ευάλωτους τόσο στις αλλαγές της θερμοκρασίας όσο και
στις ακραίες θερμοκρασίες. Επιπλέον, το καρδιαγγειακό τους σύστημα είναι πιθανό να είναι ήδη επιβαρυμένο από χρόνιες ασθένειες και αυτό τους καθιστά ακόμη πιο ευαίσθητους στο πρόσθετο στρες που προκαλούν οι χαμηλές θερμοκρασίες. 

Αναζητώντας την ύπαρξη συσχέτισης μεταξύ των χαμηλών θερμοκρασιών και της θνησιμότητας στην τρίτη ηλικία, το εργαστήριο περιβαλλοντικής Φυσιολογίας FAME Lab (www.famelab.gr) του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας πραγματοποίησε μια μελέτη στην Κύπρο, όπου και αξιολογήθηκαν οι αιτίες θανάτου 43.107 ηλικιωμένων με συχνότερη αιτία θανάτου τα νοσήματα του κυκλοφορικού συστήματος.

Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι υπήρχε αύξηση της θνησιμότητας, όταν η νυχτερινή θερμοκρασία περιβάλλοντος ήταν μικρότερη από 19 °C. Επίσης, για πρώτη φορά βρέθηκε ότι η νυχτερινή θερμοκρασία περιβάλλοντος σχετίζεται με τα ποσοστά θνησιμότητας από νοσήματα του κυκλοφορικού. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε πως όταν οι θερμοκρασίες το προηγούμενο βράδυ κυμαινόταν μεταξύ 19 °C και 23 °C (ζώνη φυσιολογικής θερμοκρασίας για τον άνθρωπο), οι θάνατοι λόγω καρδιαγγειακής νόσου ήταν σημαντικά λιγότεροι σε σχέση με νύχτες που η θερμοκρασία ήταν μικρότερη από 19 °C. 

Κάποιος θα μπορούσε εύλογα να ρωτήσει: "Τι γίνεται με τις βόρειες χώρες, όπως η Νορβηγία για παράδειγμα;" Πως αντέχουν στο κρύο τόσους μήνες κάθε χρόνο;". Μέχρι στιγμής, οι έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι που κατοικούν σε βόρειες χώρες είναι καλύτερα εγκλιματισμένοι στο κρύο και έχουν καλύτερες δεξιότητες προσαρμογής, όπως θέρμανση και πιο κατάλληλα ρούχα. Αντίστοιχα, οι άνθρωποι που ζουν σε μεσογειακές χώρες έχουν εγκλιματιστεί στο θερμό περιβάλλον και είναι πιο κατάλληλα προετοιμασμένοι να αντιμετωπίζουν καύσωνες από τους ανθρώπους που ζουν σε βόρειες χώρες. 

Με βάση όλα τα παραπάνω, απαιτούνται κατευθυντήριες γραμμές για την προστασία των πολιτών κατά τη διάρκεια του χειμώνα, ιδίως των ατόμων με χρόνια καρδιαγγειακά προβλήματα.