Θρόμβωση: Mια συχνή πάθηση που υποτιμούμε

Γράφει ο Μπέλλος Ιωάννης, Αγγειοχειρουργός, Αναπλ. Διευθυντής Αγγειοχειρουργικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ 

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα θρόμβωσης (13 Οκτωβρίου) παραθέτουμε μια συνοπτική ενημέρωση σχετικά με το τι είναι θρόμβωση, πόσο συχνή είναι, ποιοι θεωρούνται υψηλού κινδύνου για εμφάνιση θρόμβωσης, ποια τα συμπτώματά της και κάποια μέτρα πρόληψης.

Τι είναι η θρόμβωση; 

Θρόμβωση ονομάζεται η πήξη του αίματος μέσα στα αγγεία μας (αρτηρίες ή φλέβες). Πιο συχνά αφορά τις φλέβες του σώματός μας και μάλιστα αυτές των κάτω άκρων (ποδιών μας). Οι φλέβες των ποδιών μας διακρίνονται σε επιφανειακές (επιπολής) και εν τω βάθει (εντοπίζονται βαθειά ανάμεσα στους μυς). Η θρόμβωση μπορεί να εμφανιστεί τόσο στις επιφανειακές όσο και στις εν τω βάθει ή ταυτόχρονα και στις δύο. 

Πότε θεωρείται η θρόμβωση επικίνδυνη; 

Ποιο επικίνδυνη θεωρείται η εν τω βάθει θρόμβωση γιατί τμήμα του θρόμβου μπορεί να αποσπαστεί και με τη ροή του αίματος να παρασυρθεί καταλήγοντας στη καρδιά. Από εκεί ωθείται με τις καρδιακές ώσεις στους πνεύμονες προκαλώντας πνευμονική εμβολή, μια πολύ σοβαρή πάθηση που μπορεί να είναι και μοιραία για τη ζωή μας. Ο συνδυασμός εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης (ΕΒΦΘ) και πνευμονικής εμβολής (ΠΕ) ονομάζεται θρομβοεμβολική νόσος (ΘΕΝ). 

Η ΠΕ αποτελεί την πρώτη αιτία ενδονοσοκομειακού θανάτου και ένας στους τέσσερις ανθρώπους παγκοσμίως πεθαίνουν από καταστάσεις που σχετίζονται με τη θρόμβωση.

Γιατί σχηματίζεται ο θρόμβος; 

Η παθοφυσιολογία (ο λόγος και ο μηχανισμός) με τον οποίο σχηματίζεται ένας θρόμβος εντός του αγγείου (αρτηρία-φλέβα), μελετήθηκε και διατυπώθηκε από το Γερμανό ιατρό Rudolf Virchow (1821-1902) και αφορά τρία αίτια, γνωστά και ως τριάδα του Virchow:

• Στάση (λίμναση) του αίματος εντός του αγγείου
• Τραυματισμός του ενδοθηλίου (είναι ο εσωτερικός χιτώνας του αγγείου)
• Υπερπηκτικότητα (λόγω γενετικής ή επίκτητης προδιάθεσης, σε ορισμένους ανθρώπους το αίμα πήζει πιο εύκολα)

Ο Virchow γεννήθηκε στις 13 Οκτωβρίου και προς τιμήν του, η ημέρα των γενεθλίων του επιλέχθηκε ως παγκόσμια ημέρα θρόμβωσης. Έχοντας κατά νου αυτή τη τριάδα θα μας είναι ευκολότερο να κατανοήσουμε τους παράγοντες κινδύνου και ποιος από μας και πότε παρουσιάζει αυξημένο ρίσκο για θρόμβωση, ώστε να δράσουμε αναλόγως για να αποφευχθεί.

Παράγοντες κινδύνου για θρομβοεμβολική νόσο

Νοσηλεία σε νοσοκομείο

Αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κινδύνου. Τα ποσοστά θρόμβωσης σε νοσηλευόμενους ασθενείς αφορούν έως και το 60% όλων των θρομβοεμβολικών επεισοδίων που καταγράφονται ανά έτος. Λόγω της μειωμένης κινητικότητας των νοσηλευόμενων ασθενών παρατηρείται αυξημένη στάση του αίματος (πρώτος μηχανισμός από τη τριάδα του Virchow). 

Χειρουργικές επεμβάσεις

Ειδικά μετά από μεγάλες πολύωρες και εργώδεις επεμβάσεις όπως ολική αρθροπλαστική γόνατος και ισχίου, επεμβάσεις στη κοιλιά και στη πύελο, νευροχειρουργικές, θωρακοχειρουργικές, αγγειοχειρουργικές κ.λπ. Ο μηχανισμός και εδώ είναι η στάση του αίματος λόγω των πολλών ωρών που διαρκεί η επέμβαση και της μειωμένης κινητικότητάς σας κατά την μετεγχειρητική περίοδο. Επίσης μπορεί κατά τη διάρκεια της επέμβασης να γίνει κάποια κάκωση στα αγγεία (δεύτερος μηχανισμός της τριάδας).  

Καρκίνος

Μελέτες έχουν αποδείξει πως ο κίνδυνος θρόμβωσης στους καρκινοπαθείς είναι 4-6,5 φορές μεγαλύτερος σε σχέση με τους μη πάσχοντες. Δυστυχώς ο καρκινοπαθής εκτός της σκληρής μάχης με τη νόσο του, πρέπει να βρίσκεται σε αυξημένη επαγρύπνηση για την πρόληψη ή άμεση θεραπεία της ΘΕΝ. Συνήθως έχουν χειρουργηθεί με πολύωρες επεμβάσεις, ουσίες του όγκου έχουν μια επίκτητη υπερπηκτική δράση (3ος μηχανισμός δράσης), όπως και τα χημειοθεραπευτικά φάρμακα. Τα τελευταία προκαλούν και βλάβη του ενδοθηλίου των αγγείων.  

Οικογενειακό ιστορικό

Ιστορικό θρομβώσεων σε συγγενείς πρώτου βαθμού μπορεί να υποκρύπτει γενετική προδιάθεση υπερπηκτικότητας (θρομβοφιλία).

Εγκυμοσύνη

Οι έγκυες παρουσιάζουν 6-10 φορές μεγαλύτερες πιθανότητες θρόμβωσης από τις μη έγκυες γυναίκες. Οι αλλαγές του ορμονικού περιβάλλοντος δημιουργούν μια επίκτητη υπερπηκτικότητα. Επίσης καθώς το κύημα μεγαλώνει μπορεί να ασκούνται πιεστικά φαινόμενα εντός των μεγάλων πυελικών φλεβών οδηγώντας σε στάση του αίματος.

Υπερατλαντικά αεροπορικά ταξίδια

Ονομάζεται και σύνδρομο οικονομικής θέσης λόγω του περιορισμένου χώρου για να κινούμε τα πόδια μας με αποτέλεσμα το αίμα να παραμένει στάσιμο. Ευτυχώς αποτελεί πολύ σπάνιο αίτιο και συνήθως υποκρύπτει και κάποιο άλλο αίτιο (συνδυασμός παραγόντων κινδύνου).

Λοίμωξη με covid-19

Σε νοσηλευόμενους ασθενείς με κορωνοϊό έχουν παρατηρηθεί αυξημένα ποσοστά θρομβώσεων. Εκτός της παρατεταμένης κατάκλισης στο κρεβάτι (στάση), φαίνεται πως ο κορωνοϊός προκαλεί μεγάλη ανοσολογική διαταραχή και έντονη φλεγμονή που, μεταξύ άλλων, προκαλεί και υπερπηκτικότητα του αίματος.

Ποια είναι τα συμπτώματα της θρόμβωσης;

Μερικές φορές είναι δύσκολο να αναγνωρίσεις τα συμπτώματα της ΕΒΦΘ, καθώς οι μισές περιπτώσεις είναι ασυμπτωματικές. Τα συμπτώματα εξαρτώνται από την περιοχή εντόπισης του θρόμβου και το μέγεθός του. Αυτά περιλαμβάνουν:

• οίδημα
• ευαισθησία
• πόνο στα κάτω άκρα που μπορεί να επιδεινώνεται κατά τη βάδιση την ορθοστασία
• αίσθημα θερμότητας ή καψίματος 
• αλλαγή της φυσιολογικής χροιάς του δέρματος που μπορεί να γίνεται μπλε ή κόκκινο

Σε περίπτωση και ΠΕ τα συμπτώματα είναι δύσπνοια, γρήγορη αναπνοή, πόνος στο στήθος (μπορεί να χειροτερεύει με τη βαθιά αναπνοή), ταχυκαρδία, αιμόπτυση ή/και λιποθυμία - απώλεια των αισθήσεων.

Μέτρα πρόληψης της εν τω βάθει φλεβοθρόμβωσης

Ακολουθούν ορισμένες πρακτικές συμβουλές για να διατηρήσετε χαμηλό τον κίνδυνο ΕΒΦΘ:

• Ρωτήστε το γιατρό σας σχετικά με την ανάγκη για αντιπηκτικά ή κάλτσες συμπίεσης για την αποφυγή θρόμβων, όποτε χρειαστείτε νοσηλεία σε νοσοκομείο.
• Χάστε βάρος, εάν είστε υπέρβαροι και ασκηθείτε τακτικά, το περπάτημα είναι η καλύτερη άσκηση.
• Αποφύγετε μεγάλες περιόδους ακινησίας. Σηκωθείτε και μετακινηθείτε ανά μία ώρα κάθε φορά που ταξιδεύετε με αεροπλάνο, τρένο ή λεωφορείο, ειδικά αν το ταξίδι είναι μεγαλύτερο από 4 ώρες. Κάνετε ασκήσεις κουνώντας τα πόδια πάνω-κάτω (μύτη-τακούνι) εάν δεν μπορείτε να μετακινηθείτε. Σταματήστε τουλάχιστον κάθε δύο ώρες όταν οδηγείτε και κάνετε ένα σύντομο περίπατο. Πίνετε πολύ νερό και φοράτε χαλαρά ενδύματα όταν ταξιδεύετε.
• Συζητήστε με το γιατρό σας σχετικά με τον κίνδυνο θρόμβωσης κάθε φορά που παίρνετε ορμόνες, είτε για αντισύλληψη είτε για θεραπεία αντικατάστασης ή κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά από εγκυμοσύνη.
• Σε περίπτωση χειρουργικής επέμβασης, ο γιατρός σας μπορεί να σας συστήσει μία ή περισσότερες μεθόδους πρόληψης ΕΒΦΘ, όπως τη λήψη αντιπηκτικών πριν και αμέσως μετά το χειρουργείο σας, χρήση ειδικής συσκευής που μοιάζει με παντελόνι και συμπιέζει ρυθμικά τα πόδια σας διατηρώντας τη ροή του αίματος εντός των φλεβών σας κατά τη διάρκεια πολύωρων επεμβάσεων ή τη χρήση ελαστικών καλτσών συμπίεσης που προλαμβάνουν τη στασιμότητα του αίματος. Επίσης η κινητοποίησή σας το συντομότερο δυνατόν μετά το χειρουργείο μειώνει τον κίνδυνο για ΕΒΦΘ.

Η σωστή ενημέρωση αποτελεί την καλύτερη πρόληψη. Εάν προγραμματίζετε κάποια επέμβαση μη διστάσετε να ζητήσετε από το γιατρό σας μια αξιολόγηση του κινδύνου σας για θρόμβωση και να συζητήσετε το πρωτόκολλο του νοσοκομείου για την πρόληψη αυτής. 

Δεν θα πρέπει να αμελείτε την υγεία σας λόγω της πανδημίας του Covid-19 ή να αποφεύγεται να αναζητάτε υγειονομική περίθαλψη αν τη χρειάζεστε. Ο Όμιλος Hellenic Healthcare Group σε όλα τα Νοσοκομεία του (ΥΓΕΙΑ, Metropolitan Hospital, ΜΗΤΕΡΑ, Metropolitan General, ΛΗΤΩ, Creta Interclinic) λαμβάνει όλα τα απαραίτητα μέτρα προφύλαξης για την προστασία των εργαζομένων και των ασθενών του.