Άσθμα στα παιδιά: Γιατί συμβαίνει, τα συμπτώματα, η θεραπεία

Η συχνότητα του άσθματος παγκοσμίως αυξάνεται. Περίπου το 50-80% των ασθματικών παιδιών εκδηλώνουν συμπτώματα άσθματος πριν την ηλικία των 5 ετών.

Άσθμα και παιδιά 

Το άσθμα είναι μια χρόνια φλεγμονώδης διαταραχή των αεραγωγών. Στα παιδιά που έχουν γενετική προδιάθεση για την εκδήλωση άσθματος, όταν έρθουν σε επαφή με κάποιο εκλυτικό παράγοντα ξεκινά μια φλεγμονώδης διεργασία στους βρόγχους η οποία μπορεί να προηγείται αρκετά της εμφάνισης συμπτωμάτων. Στην περίπτωση αυτή, οι βρόγχοι λόγω της φλεγμονής, σταδιακά εμφανίζουν οίδημα και αυξημένες βλεννώδεις εκκρίσεις, ενώ είναι υπεραντιδραστικοί, δηλαδή όταν έρθουν σε επαφή με εκλυτικούς παράγοντες προκαλείται σύσπαση των μυικών ινών τους (βρογχόσπασμος).

Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι στο παιδί που πάσχει από άσθμα οι βρόγχοι στους πνεύμονες παραμένουν πιο στενοί λόγω του χρόνιου οιδήματος και της αυξημένης βλέννης, ακόμα και όταν δεν έχει εμφανή συμπτώματα, όπως βήχα ή δύσπνοια. Όταν το παιδί έρθει σε επαφή με κάποιο εκκλυτικό αίτιο (άσκηση, αλλεργιογόνα) οι βρόγχοι συσπώνται (βρογχόσπασμος), κατάσταση που δυσκολεύει ακόμη περισσότερο την αναπνοή. Τα συμπτώματα που θα διακρίνει ο γιατρός ή ο γονιός είναι βήχας, "σφύριγμα" στην ανάσα (συρίττουσα αναπνοή), δύσπνοια και αύξηση του ρυθμού των αναπνοών (κρίση βρογχικού άσθματος).

Τα παιδιά με άσθμα συνήθως έχουν γονείς ή στενούς συγγενείς με άσθμα, ατοπική δερματίτιδα, αλλεργική ρινίτιδα ή άλλα αλλεργικά νοσήματα. 

Οι συχνότεροι εκλυτικοί παράγοντες στα παιδιά είναι:

•λοιμώξεις αναπνευστικού (συχνότερα οι ιογενείς)
•αλλεργιογόνα (τροφικά και περιβαλλοντικά)
•χημικές ουσίες (καπνός τσιγάρου, μόλυνση περιβάλλοντος)
•άσκηση (το έντονο κλάμα ή γέλιο είναι ισοδύναμο άσκησης σε βρέφη και νήπια)
•στρες

Η διάγνωση

Η διάγνωση του βρογχικού άσθματος στα παιδιά βασίζεται στο ιστορικό και την κλινική εξέταση του ασθενούς, ενώ επιβεβαιώνεται σε μεγαλύτερα παιδιά με τη σπιρομέτρηση προ και μετά βρογχοδιαστολής ή και τα τεστ πρόκλησης. Βοηθητικά για την επιβεβαίωση του αλλεργικού υπόβαθρου μπορούν να γίνει έλεγχος με δερματικά τέστ ή ειδικές IgE αίματος (RAST) για τα συνήθη αλλεργιογόνα.

Συνήθως τα παιδιά αυτά έχουν και κάποιο άλλο αλλεργικό νόσημα στο ιστορικό τους (βρεφικό ή παιδικό έκζεμα, αλλεργική ρινίτιδα, τροφικές αλλεργίες) ενώ ιστορικό άσθματος ή αλλεργικών παθήσεων στην οικογένεια είναι συχνό. Η παρουσία αλλεργικής ευαισθητοποίησης του παιδιού (θετικά δερματικά τεστ ή RAST), ατοπικών εκδηλώσεων (ατοπική δερματίτιδα, τροφικές αλλεργίες), ατοπίας ή άσθματος στην οικογένεια σε τα παιδιά προσχολικής ηλικίας αυξάνει την πιθανότητα τα συμπτώματα να οφείλονται σε άσθμα.

Συχνά η επιβεβαίωση της διάγνωσης επιτυγχάνεται με τη βελτίωση των συμπτωμάτων μετά τη χορήγηση αντιασθματικής αγωγής για 3-6 μήνες, αλλά και με την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων μετά τη διακοπή της χρόνιας αγωγής.

Ιδιαιτερότητες και δυσκολίες στη διάγνωση του άσθματος εμφανίζονται κυρίως στις ηλικίες κάτω των 5 ετών. Αυτό συμβαίνει γιατί η συρίττουσα αναπνοή και ο βήχας είναι συχνά συμπτώματα και σε παιδιά που δεν έχουν άσθμα και ιδιαίτερα σε αυτά με ηλικία.

Η θεραπεία για το άσθμα στα παιδιά 

Η θεραπεία του βρογχικού άσθματος έχει ως στόχο τον έλεγχο της νόσου με την ελαχίστη φαρμακευτική δόση που εξασφαλίζει τον επαρκή έλεγχο. Ελεγχόμενο θεωρείται το άσθμα όταν το παιδί δεν έχει κάνει κρίση τον τελευταίο χρόνο, δεν χρειάζεται βρογχοδιασταλτικά φάρμακα για τα συμπτώματα του πάνω από 2 φορές την εβδομάδα, δεν έχει νυκτερινά συμπτώματα και έχει φυσιολογική δραστηριότητα χωρίς περιορισμούς από τη νόσο. 

Τα παιδιά με ανεπαρκή έλεγχο του άσθματος συνήθως λαμβάνουν χρόνια αγωγή με φάρμακα που μειώνουν τη φλεγμονή και την υπεραπαντητικότητα, όπως τα εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή με ή χωρίς μακράς δράσης βρογχοδιασταλτικά και τα αντιλευκοτριένια. Τα παιδιά που ακολουθούν αγωγή για το άσθμα θα πρέπει να εξετάζονται ώστε να επιβεβαιώνεται η σωστή τεχνική χορήγησης των εισπνεομένων (ειδικά εάν είναι κάτω των πέντε ετών) και να εκτιμάται το επίπεδο ελέγχου της νόσου. 

Τα εισπνεόμενα φάρμακα δεν έχουν σοβαρές παρενέργειες στα παιδιά. Η χρήση χαμηλών-μέτριων δόσεων εισπνεομένων κορτικοστεροειδών δεν σχετίζεται με εμφάνιση καταρράκτη, μείωση του τελικού ύψους, οστεοπόρωσης ή φλοιεπινεφριδιακής ανεπάρκειας. Πάραυτα χρειάζεται επαγρύπνηση του γιατρού για την πιθανή εμφάνιση παρενεργειών σε παιδιά με χρόνια αγωγή.

Η πρόγνωση του παιδικού άσθματος από μελέτες που έχουν γίνει και στην Ελλάδα είναι αρκετά καλή αφού 60% των παιδιών που εμφάνισαν άσθμα σε προσχολική ηλικία ήταν ασυμπτωματικά στα επτά έτη ενώ μόνο το 7% αυτών είχαν συμπτώματα σε ηλικία 18 ετών.

Θα πρέπει να τονισθεί ότι τα ασθματικά παιδιά, ιδίως όταν είναι υπό αγωγή και το άσθμα τους ελέγχεται πλήρως, δεν πρέπει να υποβάλλονται σε παράλογες απαγορεύσεις, ενώ είναι σε θέση να συμμετέχουν στην πλειοψηφία των δραστηριοτήτων των συνομηλίκων τους.

Πηγή: myasthma.gr, Ελληνική Πνευμονολογική Εταιρεία