Cash collateral, μία τραπεζική πρακτική που εγκυμονεί κινδύνους

Toυ Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία της Βασιλικής Ηλιοπούλου και της Νίκης Χατζοπούλου*

Το τελευταίο χρονικό διάστημα έχουμε έρθει αντιμέτωποι με περιπτώσεις όπου ένας ελεγχόμενος καλείται να αιτιολογήσει μία κατάθεση μετρητών π.χ. ύψους 100.000 ευρώ, το οποίο είχε γίνει ανάληψη σε παρελθούσα χρήση και τηρείτο σε μετρητά.

Παράδειγμα:

Φορολογούμενος κατά τη διάρκεια της τραπεζικής κρίσης του 2015 που οδήγησε σε bank run και εν τέλει σε capital controls έκανε ανάληψη του ποσού των αποταμιεύσεών του ύψους 120.000 ευρώ λόγω έλλειψης εμπιστοσύνης στο τραπεζικό σύστημα. Εν συνεχεία, το 2020 θέλησε να πάρει ένα δάνειο από την Τράπεζα ύψους 200.000 ευρώ. Το πιστωτικό ίδρυμα, προκειμένου να χορηγήσει το δάνειο, αλλά να μην επιβαρυνθεί με υψηλούς τόκους πρότεινε να ακολουθήσει το σύστημα του cash collateral, δηλαδή να εισφέρει στο τραπεζικό σύστημα ένα ποσό το οποίο να παραμένει δεσμευμένο μέχρι την εξόφληση του δανείου και να επωφεληθεί έτσι από χαμηλότερο τόκο. Στο πλαίσιο αυτό ο φορολογούμενος προβαίνει σε κατάθεση του ποσού των 120.000 ευρώ που είχε κάνει ανάληψη το 2015 και τηρούσε σε μετρητά. Το έτος 2022 διενεργείται φορολογικός έλεγχος για το φορολογικό έτος και αναζητείται από τη φορολογική αρχή και η αιτιολόγηση αυτής της κατάθεσης σε μετρητά.

Η γνώμη μας είναι ότι εφόσον προκύπτει ότι έγινε στο παρελθόν μία μεγάλη ανάληψη ποσού (εν προκειμένω μάλιστα είναι και ισόποση) και στο ενδιάμεσο δεν προέκυψε αναιτιολόγητη προσαύξηση περιουσίας, π.χ. αγορά ακινήτου ή κάποιου περιουσιακού στοιχείου μεγάλης αξίας που να μην δικαιολογείται από τα εισοδήματα των ετών που μεσολάβησαν ή επαύξηση των τραπεζικών καταθέσεων, τότε προκύπτει ότι πρόκειται για το ίδιο ποσό και δεν θα πρέπει να επιβληθεί φόρος ως αγνώστου προελεύσεως εισόδημα.

Επιπλέον, αυτή καθ’ εαυτή η κατάθεση του ποσού σε τραπεζικό λογαριασμό, εφόσον δεν γίνεται χρήση αυτού του ποσού, δεν συνιστά φορολογητέα πράξη. 

Τραπεζικά υπόλοιπα παραγεγραμμένων χρήσεων

Στο σημείο αυτό θα θέλαμε να διευκρινίσουμε ότι τα υπόλοιπα τραπεζικών καταθέσεων στο τελευταίο παραγραφέν έτος (31.12.2017) δεν ελέγχονται για την απόκτησή τους. Μπορούν να μεταφερθούν σε άλλους τραπεζικούς λογαριασμούς στην Ελλάδα ή στην αλλοδαπή. Μπορούν να μπουν ως collateral για εγγύηση λήψης πιστώσεων, δανείων και εγγυητικών επιστολών, αλλά και για κάλυψη εγγύησης υπέρ τρίτων (π.χ. γονέων προς τα τέκνα ή και το αντίστροφο). Ωστόσο, εάν αυτά τα χρήματα δεν έχουν φορολογηθεί ή δεν έχουν νόμιμα απαλλαγεί του φόρου, δεν μπορούν να αναλωθούν για φορολογητέες πράξεις, π.χ. για αγορά περιουσιακού στοιχείου. Για εμάς, ως φοροτεχνικούς, αυτό είναι μεν οξύμωρο, αλλά κατανοητό. Για τους φορολογούμενους, όμως, κάτι τέτοιο είναι εντελώς παράδοξο, καθώς επί της ουσίας κάποιος έχει στη διάθεσή του κεφάλαια που δεν μπορεί να αξιοποιήσει. Εφόσον, όμως, τα χρήματα αυτά προέρχονται από φορολογηθέντα ή αφορολόγητα εισοδήματα, τα οποία έχουν νομίμως δηλωθεί, τότε θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

Προγενέστερες αναλήψεις και επανακατάθεση

Οι αναλήψεις χρημάτων σε παλαιότερα χρόνια (όπως π.χ. το 2015 λόγω τραπεζικής κρίσης) ήταν μία νόμιμη διαδικασία. Τα χρήματα αυτά μπορεί σε πολλές περιπτώσεις να βρίσκονται εκτός τραπεζικού συστήματος ("στο στρώμα") και όσο περνάει ο χρόνος είναι πολύ δύσκολο να επανακατατεθούν, διότι η επανακατάθεση εγκυμονεί κινδύνους τα χρήματα αυτά να θεωρηθούν ως εισόδημα αγνώστου προελεύσεως. Κατά την άποψή μας, ανεξάρτητα από τον χρόνο ανάληψης και ανεξαρτήτως του ύψους αυτών, εφόσον αποδεικνύεται από τη ροή των χρημάτων (καταθέσεων) του φορολογούμενου ότι τα χρήματα αυτά προέρχονται από παλαιότερες αναλήψεις, δύνανται να τα επανακαταθέσουν. Τα χρήματα αυτά εφόσον έχουν φορολογηθεί ή έχουν νόμιμα απαλλαγεί από τον φόρο, μπορούν να χρησιμοποιηθούν για φορολογητέες πράξεις, π.χ. αγορά περιουσιακού στοιχείου. Εάν δεν έχουν φορολογηθεί ισχύει ό,τι αναφέραμε και ανωτέρω. Εάν δεν έχουν φορολογηθεί, τότε θα φορολογηθούν στη χρήση που διαπιστώνεται από τον έλεγχο ότι χρησιμοποιήθηκαν.

Για το θέμα των αναλήψεων έχουμε αρθρογραφήσει και παλαιότερα (βλ. άρθρα "Φορολογικά εμπόδια για την επιστροφή των χρημάτων στις Τράπεζες" και "Ανάληψη μεγάλου χρηματικού ποσού μπορεί να προκαλέσει έλεγχο;"), κάνοντας ειδική αναφορά στην εγκύκλιο ΔΕΑΦ Α 1144110 ΕΞ 2015/5.11.2015 (εγκύκλιο Μπάκα) και η οποία δίνει οδηγίες (διευκρινήσεις) σε περιπτώσεις ελέγχων για θέματα ανάλωσης κεφαλαίου προηγουμένων χρήσεων και προσαύξησης περιουσίας και τυγχάνει ευρείας εφαρμογής στις περιπτώσεις των φορολογικών ελέγχων από τις αρμόδιες φορολογικές αρχές (ΕΛΚΕ, ΔΟΥ, ΚΕΦΟΜΕΠ, ΚΕΜΕΕΠ, ΣΔΟΕ ΥΕΔΔΕ).

Κλείνοντας, θα πρέπει να αναφερθεί ότι όλα τα πιστωτικά ιδρύματα έχουν σχηματίσει εσωτερικά τμήματα ελέγχου για το "ξέπλυμα βρώμικου χρήματος" και οι μεγάλες καταθέσεις (ποσών π.χ. άνω των 50.000 ευρώ), αν δεν αιτιολογούνται πλήρως αποστέλλονται από τα τραπεζικά στελέχη προς τις αρμόδιες ελεγκτικές αρχές. Δυστυχώς, αυτό οι καταθέτες δεν το γνωρίζουν και δεν λαμβάνουν καμία πληροφόρηση σχετικά με αυτή την διαδικασία.    

Καταληκτικά, επισημαίνουμε ότι η ανάληψη και η κατάθεση μεγάλου χρηματικού ποσού από λογαριασμό αποτελούν αφορμές για την έναρξη ενός φορολογικού ελέγχου. Ωστόσο, εφόσον ο φορολογούμενος διαθέτει τα κατάλληλα αποδεικτικά στοιχεία σχετικά με την κίνηση των κεφαλαίων, δεν γεννάται ζήτημα φορολόγησης.

*O Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος Φοροτεχνικός.

Η κα Βασιλική Ηλιοπούλου είναι πρώην Γενική Διευθύντρια Φορολογικής Διοίκησης και συνεργάτης της ARTΙON A.E.

H Νίκη Χατζοπούλου είναι Δικηγόρος Παρ' Αρείω Πάγω LL.Μ. & Διαμεσολαβήτρια, συνεργάτης της Artion Α.Ε.

Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στην ARTION Α.Ε. (Πουρνάρα 9 Μαρούσι | +30 210 6009062 |  www.artion.gr)