Οι ευρωπαϊκοί λιμένες ζητούν ισχυρότερο ρόλο στο νέο Ταμείο "Connecting Europe"

Του Γιώργου Σ. Σκορδίλη 

Η Ευρωπαϊκή Ένωση Λιμένων (ESPO) τάσσεται υπέρ της πρότασης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το νέο Connecting Europe Facility (CEF), το χρηματοδοτικό εργαλείο που θα στηρίξει τις επενδύσεις σε μεταφορές, ενέργεια και ψηφιακά δίκτυα την περίοδο 2028–2034. Το πρόγραμμα, που εντάσσεται στο νέο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο, θεωρείται από τους λιμένες "καθοριστικό για τη μελλοντική ανθεκτικότητα, ανταγωνιστικότητα και απανθρακοποίηση της Ευρώπης".

Η πρόταση της Επιτροπής προβλέπει αύξηση του συνολικού προϋπολογισμού του CEF στα 81,4 δισ. ευρώ, γεγονός που η ESPO χαρακτηρίζει θετική εξέλιξη — αλλά ταυτόχρονα "μόνο το ελάχιστο που απαιτείται" για να μπορέσει η Ευρώπη να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους. Σύμφωνα με την Οργάνωση, χωρίς ισχυρό πυρήνα υποδομών μεταφορών και ενέργειας και χωρίς επαρκή στήριξη των αναγκαίων επενδύσεων στα λιμάνια, δεν μπορεί να υπάρξει ούτε βιομηχανική ανταγωνιστικότητα, ούτε στρατιωτική κινητικότητα, ούτε ασφάλεια πρόσβασης σε κρίσιμες πρώτες ύλες και ενεργειακά προϊόντα.

Οι λιμένες ως πυλώνες ανθεκτικότητας και γεωστρατηγικής

Η ESPO υπογραμμίζει ότι τα ευρωπαϊκά λιμάνια δεν είναι απλώς σημεία διακίνησης εμπορευμάτων, αλλά πολυλειτουργικοί κόμβοι με κρίσιμο ρόλο στην ενεργειακή μετάβαση, την άμυνα και τη βιομηχανική πολιτική. Όπως αναφέρει, αποτελούν "πύλες εισόδου και εξόδου της ευρωπαϊκής ενδοχώρας" και διασυνοριακά κέντρα εμπορίου, ενέργειας και στρατιωτικής κινητικότητας — θέση που κατοχυρώνεται ήδη στον νέο Κανονισμό TEN-T του 2024.

Οι λιμένες είναι επίσης κρίσιμοι για την ενεργειακή μετάβαση, καθως υποδέχονται LNG, υποστηρίζουν υπεράκτια αιολικά έργα, την παραγωγή πράσινου υδρογόνου και στο μέλλον θα συμμετάσχουν στη μεταφορά διοξειδίου του άνθρακα μέσω αγωγών ή άλλων μέσων. Γι’ αυτό, η ESPO ζητά να αναγνωριστεί θεσμικά η διττή τους λειτουργία – ταυτόχρονα πολιτική και αμυντική.

Επενδυτικό έλλειμμα 80 δισ. ευρώ

Μελέτη που εκπόνησε η ESPO το 2024 υπολογίζει ότι οι επενδυτικές ανάγκες των ευρωπαϊκών λιμένων ανέρχονται σε περίπου 80 δισ. ευρώ έως το 2034, χωρίς να υπολογίζονται οι πρόσθετες απαιτήσεις που απορρέουν από την ανάγκη στρατιωτικής ετοιμότητας. Το δεύτερο CEF (2021–2027) θεωρείται από την Οργάνωση ανεπαρκές, αφού ο προϋπολογισμός του για λιμενικά έργα κάλυψε μόνο ένα μικρό μέρος των αναγκών.

Στην προοπτική του νέου CEF III, η ESPO ζητά ένα σαφώς καθορισμένο, αυτόνομο κονδύλι για τα λιμάνια στο σκέλος "Μεταφορών", προκειμένου να διασφαλιστεί σταθερή χρηματοδότηση για κρίσιμες υποδομές: αναβαθμίσεις κρηπιδωμάτων, έργα σιδηροδρομικής σύνδεσης, υποδομές για εναλλακτικά καύσιμα, ψηφιακά συστήματα ελέγχου, αλλά και έργα διπλής χρήσης (πολιτικής–στρατιωτικής).

Οι προτεραιότητες που θέτει η ESPO

Στο υπόμνημά της προς τα θεσμικά όργανα, η ESPO επισημαίνει έξι προτεραιότητες:

1. Δημιουργία ειδικού προϋπολογισμού για τα λιμάνια εντός του CEF Transport, λόγω της στρατηγικής τους σημασίας ως ενεργειακών και στρατιωτικών κόμβων.

2. Κατοχύρωση της διασυνοριακής διάστασης των λιμένων μέσα στο ίδιο τον κανονισμό, με πρόσβαση σε όλες τις σχετικές προσκλήσεις χρηματοδότησης.

3. Ενίσχυση του ρόλου τους στη στρατιωτική κινητικότητα: τα λιμάνια πρέπει να θεωρούνται κρίσιμες υποδομές για τη γρήγορη μετακίνηση προσωπικού, εξοπλισμού και εφοδίων. Η αναβάθμιση των λιμανιών σε "διπλής χρήσης" απαιτεί έργα όπως βαρέα γεφυρώματα, πλατφόρμες Ro-Ro, αύξηση φέρουσας ικανότητας, προστασία από υποβρύχιες απειλές, βελτίωση σιδηροδρομικής σύνδεσης, κυβερνοασφάλεια και ασφαλείς ενεργειακές υποδομές.

4. Αναγνώριση των λιμένων ως ενεργειακών κόμβων: η ESPO ζητά από το σκέλος "Ενέργειας" του CEF να στηρίξει ενεργά τα έργα αποανθρακοποίησης, ηλεκτροδότησης, παραγωγής υδρογόνου και κυκλικής οικονομίας στα λιμάνια.

5. Επανεξέταση του καταλόγου των λιμένων TEN-T, ώστε να ενταχθούν και εκείνοι με στρατιωτική ή ενεργειακή σημασία.

6. Ιδιαίτερη μέριμνα για νησιωτικές, απομονωμένες και περιφερειακές περιοχές, όπου τα λιμάνια είναι κρίσιμα για τη συνοχή και την ασφάλεια εφοδιασμού.