Είμαστε μπροστά σε μια νέα δοκιμασία;

Η ελληνική οικονομία παρουσιάζει εμφανή και ξεκάθαρα σημάδια ανάκαμψης, στα προ κρίσης επίπεδα, γεγονός που αποτυπώνεται σε μια σειρά βασικών οικονομικών δεικτών. Η επιστροφή στη δημοσιονομική ισορροπία, με την εξάλειψη των κρατικών ελλειμμάτων, αποτελεί σαφές θετικό επίτευγμα, που αντανακλά την σταθερότητα της οικονομικής πολιτικής των τελευταίων ετών. Η βελτίωση αυτή συνδέεται άμεσα και άρρηκτα με την συνεπή εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και την συστηματική διαχείριση των οικονομικών υποχρεώσεων της χώρας.

Το δημόσιο χρέος παραμένει υψηλό, περίπου στο 140% του ΑΕΠ, όμως ο κίνδυνος που υπήρχε στο παρελθόν ως προς την εξυπηρέτησή του, έχει μειωθεί σημαντικά. Η στήριξη των ευρωπαϊκών θεσμών και η συνετή διαχείριση του, έχουν συμβάλει καθοριστικά σε αυτήν την εξέλιξη. Η συμμετοχή στην Ευρωζώνη παρέχει ένα ισχυρό θεσμικό και νομικό πλαίσιο που ενισχύει την χρηματοοικονομική σταθερότητα και προστατεύει, κατά το δυνατόν, την ελληνική οικονομία από εξωτερικές αναταράξεις. Η αυξημένη δυνατότητα άντλησης ρευστότητας από τις αγορές με ευνοϊκούς όρους και η διασφάλιση πρόσβασης στους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στήριξης αποτελούν ουσιαστικά πλεονεκτήματα για τη χώρα.  

Η πρόσφατη αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας από τη Moody’s στη βαθμίδα Baa3, μία βαθμίδα πάνω από την κατηγορία Ba1 (δηλ. τις καθαρά κερδοσκοπικές επενδύσεις) αποδίδεται στην βελτίωση των δημόσιων οικονομικών, την αυξημένη ανθεκτικότητα της οικονομίας σε μελλοντικούς κλυδωνισμούς, την βελτίωση της κατάστασης του τραπεζικού τομέα και δείχνει σαφή αναγνώριση της προόδου που έχει επιτευχθεί. Η διατήρηση της πιστοληπτικής αξιοπιστίας σε υψηλά επίπεδα ενισχύει την εμπιστοσύνη των αγορών και διασφαλίζει το χαμηλό κόστος χρήματος και συνεπώς την οικονομική σταθερότητα σε μακροχρόνια βάση.  

Αυτή η σταθερή προοπτική αντικατοπτρίζεται και στις αμοιβές των εργαζομένων. Παρά τα θρυλούμενα από αυτούς που κάποτε "πεινούσαν μπροστά στα τυριά του Σκλαβενίτη", από το 2019 έως το 2025 ο κατώτατος μισθός αυξήθηκε συνολικά κατά 35,4%, από τα 650 σε 880 ευρώ μεικτά. Κατά την ίδια περίοδο, ο σωρευτικός πληθωρισμός ανήλθε σε 18,1%, πράγμα που σημαίνει ότι η αύξηση του κατώτατου μισθού υπερκάλυψε τις πληθωριστικές πιέσεις. Συγκριτικά με το 2010, ο κατώτατος μισθός σήμερα βρίσκεται σε υψηλότερο επίπεδο σε πραγματικούς όρους, καθώς έχει αυξηθεί με ταχύτερο ρυθμό από το σύνολο του πληθωρισμού και της ανάπτυξης.

Ωστόσο, η αλήθεια είναι πως η βελτίωση αυτή δεν έχει κατανεμηθεί ομοιόμορφα σε όλες τις κατηγορίες εργαζομένων και εξαρτάται από πολλούς διαφορετικούς παράγοντες. Η συνολική αύξηση του κόστους ζωής από το 2010 έως το 2024 εκτιμάται γύρω στο 20%, με σημαντική επιβάρυνση να προέρχεται από τις διεθνείς κρίσεις που προκάλεσαν η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία και χρειάζεται να γίνουν προσεκτικές, επιλεγμένες ποιοτικές ρυθμίσεις, καθώς και να δοθεί σαφώς μεγαλύτερη προσοχή, στην προσέλκυση τόσο επενδύσεων, όσο και εργαζομένων υψηλής εξειδίκευσης. Διότι το κλειδί της μακροχρόνιας σταθερότητας λέγεται "διασπορά πηγών εσόδων και παραγωγή υψηλής προστιθέμενης αξίας". Οτιδήποτε άλλο θα είναι μάταιος κόπος…

Πέρα από αυτά και παρά τις προκλήσεις, το κατά κεφαλήν εθνικό προϊόν εμφανίζει σημάδια σύγκλισης με τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, γεγονός που επιβεβαιώνει την προσαρμοστικότητα και την δυναμική της ελληνικής οικονομίας. Οι διαρθρωτικές αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν τα τελευταία χρόνια έχουν συμβάλει στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας και στη δημιουργία ενός ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος που προσελκύει επενδύσεις. Η ανάπτυξη σε κρίσιμους τομείς, όπως η τεχνολογία, ο τουρισμός και οι εξαγωγές, ενισχύει τη γενικότερη οικονομική ανάκαμψη. Αλλά χρειάζεται ενίσχυση των κινήτρων, όχι απαραίτητα των χρηματικών.

Στον τομέα των πιστώσεων, οι τράπεζες έχουν αυξήσει τις χορηγήσεις δανείων και παρέχουν ρευστότητα ιδιαίτερα προς τις επιχειρήσεις που εμφανίζουν διαφάνεια και υγιή οικονομικά στοιχεία. Αυτή η εξέλιξη αποδεικνύει ότι το τραπεζικό σύστημα είναι πλέον σε θέση να στηρίξει ουσιαστικά την ανάπτυξη και την βιώσιμη επέκταση της οικονομίας. Η δυνατότητα πρόσβασης στη χρηματοδότηση έχει βελτιωθεί σημαντικά για τις μεγάλες επιχειρήσεις που διαθέτουν ισχυρή οικονομική βάση, ενώ οι μικρότερες επιχειρήσεις εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν προκλήσεις στη χρηματοδότηση, κυρίως λόγω αυξημένων απαιτήσεων εγγυήσεων και πιστοληπτικής αξιολόγησης.  

Η στρατηγική που ακολουθείται τα τελευταία χρόνια έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στη σταθεροποίηση της οικονομίας και στη δημιουργία ενός ευνοϊκού επενδυτικού κλίματος. Η διατήρηση αυτής της πορείας προϋποθέτει συνέπεια στις οικονομικές πολιτικές και προσαρμοστικότητα απέναντι στις νέες προκλήσεις που αναδύονται σε διεθνές επίπεδο. Η προσέλκυση επενδύσεων και η ενίσχυση της παραγωγικής βάσης της χώρας αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για τη διασφάλιση της συνεχούς ανάπτυξης.  

Η πρόκληση, μετά την επιστροφή στα προ κρίσης επίπεδα, βρίσκεται στην δημιουργία ενός ισχυρού και ανθεκτικού οικονομικού μοντέλου που θα μπορεί να προσαρμόζεται και να ανταποκρίνεται στις, ταχύτατα μεταβαλλόμενες, απαιτήσεις του μέλλοντος. Η περαιτέρω ενίσχυση των επενδύσεων και η βελτίωση της ανταγωνιστικότητας αποτελούν τους βασικούς καταλύτες για την επίτευξη αυτού του στόχου. Η πρόοδος που έχει σημειωθεί είναι απτή και αναμφισβήτητη, αλλά η διατήρηση της θετικής πορείας δεν είναι εγγυημένη και απαιτεί αδιάκοπες προσπάθειες και στέρεο και ευφυή στρατηγικό σχεδιασμό!

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr