Τα φάντασμα του "μαύρου κύκνου"…

Του Κώστα Στούπα 

Αν διαβάσει κάποιος τους επιδημιολόγους για το αν είναι πιθανό το σενάριο μιας παγκόσμιας πανδημίας  που μπορεί να αφήσει πίσω εκατοντάδες εκατ. θύματα η απάντηση που θα λάβει είναι πως το ερώτημα δεν είναι το "Αν" αλλά το "Πότε". 

Τούτο το είχα διαβάσει μια πρώτη φορά πολλά χρόνια πριν και δεν εξεπλάγην όταν το άκουσα ξανά πριν λίγες μέρες στο ντοκιμαντέρ που προβάλει το Netflix με τίτλο "Pandemic".

Αλήθεια είναι επίσης πως τα τελευταία 20 χρόνια υπήρξαν ευκαιρίες για πανδημίες πλανητικής κλίμακας αλλά οι έγκαιρες παρεμβάσεις δεν τους επέτρεψαν να εξαπλωθούν πέραν μιας κρίσιμης μάζας που καθιστά μια επιδημία πανδημία.

Τόσο η "γρίπη των πτηνών", εκείνη των "χοίρων" όπως και το SARS αποτέλεσαν τέτοιες απειλές  αλλά εκ των υστέρων αποδείχτηκαν ελέγξιμες. 

Οι δυο βασικοί συντελεστές που καθιστούν μια επιδημία επικίνδυνη είναι η ευκολία μετάδοσης και το ποσοστό θνησιμότητας όσων ασθενήσουν. 

Μια νέα επιδημία όπως αυτή του "κωρονοϊού"  με μερικές δεκάδες νεκρούς και μερικές εκατοντάδες διαγνωσμένα κρούσματα δεν συνιστούν στοιχεία πανικού. Τα στοιχεία που υπάρχουν προς το παρόν κάνουν λόγο για έναν συντελεστή μετάδοσης 1,2-2,5 (δηλ. κάθε φορέας μεταδίδει σε άλλους 1,2-2,5 και το ποσοστό θανάτων όσων νοσήσουν είναι στο 4%. 

Στις επόμενες μια-δυο εβδομάδες σύμφωνα με αυτά που λένε οι ειδικοί θα έχουμε μια πληρέστερη εικόνα καθώς θα έχει ολοκληρωθεί ένας μεγαλύτερο κύκλος επώασης οπότε θα υπάρχει μια σαφέστερη εικόνα για την έκταση εξάπλωσης της επιδημίας.

Αν κάτι πρέπει να προβληματίζει είναι ο βαθμός του συναγερμού που έχει σημανθεί  και τα πρωτοφανή μέτρα που έχουν λάβει οι κινέζικες αρχές. Οι θάνατοι και ο αριθμός των κρουσμάτων με βάση τα στοιχεία του παρελθόντος δεν δικαιολογούν την επιβολή καραντίνας σε περιοχές που αθροίζουν πάνω από 60 εκατ. κατοίκους. 

Οι προηγούμενες επιδημίες των τελευταίων 20 ετών είχαν περισσότερους θανάτους και κρούσματα και δεν υπήρξε επιβολή συνθηκών καραντίνας σε τέτοια έκταση. 

Έχοντας υπόψη πως η Κίνα διοικείται από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς το οποίο για λόγους πολιτικών σκοπιμοτήτων έχει εθιστεί να δίνει ψεύτικα στοιχεία προς  το εσωτερικό και το εξωτερικό, δημιουργείται η υποψία μήπως τα στοιχεία που είναι γνωστά απέχουν από την πραγματικότητα. Οι μνήμες  της καταστροφής του Τσερνόμπιλ και οι προσπάθειες απόκρυψης του ατυχήματος και της έκτασής του παραμένουν ακόμη νωπές στην παγκόσμια κοινή γνώμη...

Επιπλέον τα ολοκληρωτικά καθεστώτα λειτουργούν με μια άκαμπτη ιεραρχία η βάση της οποίας αποφεύγει να μεταδίδει αρνητικές πληροφορίες προς την κορυφή με αποτέλεσμα να χάνεται χρόνος που στην περίπτωση των επιδημιών θεωρείται πολύτιμος. 

Μια πρώτη παρατήρηση είναι λοιπόν πως η  έκταση των μέτρων πρόληψης δεν συμβαδίζει ούτε με την έκταση της επιδημίας, ούτε με όσα έχουν γίνει γνωστά για την ευκολία μετάδοσης και το πόσο θανατηφόρος είναι ο νέος ιός.

Οι λόγοι για τους οποίους ένα καθεστώς θα μπορούσε να διοχετεύει στη διεθνή κοινότητα ψευδή στοιχεία είναι πολιτικοί και οικονομικοί κυρίως. 

Μια επιδημία αν ξεπεράσει ένα σημείο διάδοσης μπορεί να παραλύσει μια κοινωνία με ενδεχόμενες  συνέπειες πολιτικής αποσταθεροποίησης. Επίσης θα μπορούσε να έχει δραστικές συνέπειες στην οικονομική δραστηριότητα.

Το ινστιτούτο Peterson σε μια πρόσφατη ανάλυση επισημαίνει τα εξής...

"Την τελευταία φορά που η Κίνα επλήγη από μια τόσο σημαντική κρίση δημόσιας υγείας ήταν κατά τη διάρκεια της έκρηξης του σοβαρού οξέος αναπνευστικού συνδρόμου 2002-03 ή του "SARS" όπως είναι ευρέως γνωστό.

Το SARS εμφανίστηκε για πρώτη φορά στην Κίνα και σύντομα εξαπλώθηκε παγκοσμίως, σκοτώνοντας σχεδόν 800 άτομα, κυρίως στην Κίνα και το Χονγκ Κονγκ.

Η ανάπτυξη του δεύτερου τριμήνου το 2003 επηρεάστηκε σοβαρότερα, μειώνοντας το 9,1%, περίπου 1,3% χαμηλότερα από τη μέση αύξηση τα άλλα τρία τρίμηνα του ίδιου έτους.

Μετά την επιδημία SARS, η Κίνα ενέκρινε μια επεκτατική δημοσιονομική πολιτική που περιελάμβανε φορολογικές περικοπές για να βοηθήσει στην ανάκαμψη των τομέων που πλήττονται περισσότερο.

Σήμερα, η Κίνα τρέχει μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα και, ως εκ τούτου, έχει λιγότερα περιθώρια για δημοσιονομική στήριξη, όπως έκανε την τελευταία φορά…”
Με απλά λόγια η διεθνής οικονομική κοινότητα κρατάει την ανάσα της για το ενδεχόμενο μια επιδημία να λάβει διαστάσεις πανδημίας και να εξελιχθεί για τη διεθνή οικονομία σε "μαύρο κύκνο".

Ήδη, την εβδομάδα που πέρασε και ιδίως την Παρασκευή η άνοδος του χρυσού και η πτώση των χρηματιστηριακών δεικτών και της τιμής του πετρελαίου έδωσαν μια πρώτη γεύση των ανησυχιών που ελλοχεύουν στις αγορές. 

Η υπερβολικά μεγάλη έκταση των μέτρων που ελήφθησαν αντί να καθησυχάζουν προβληματίζουν, γιατί έχουμε να κάνουμε με μια χώρα που υπάρχει μόνο μια πηγή εξουσίας η οποία δρα ανεξέλεγκτα και όταν κάνει λάθη ή παρανομεί δεν ελέγχεται και ούτε δίνει λόγο σε κανένα.

Δεν χρειάζεται πανικός αλλά λίγη παραπάνω προσοχή μήπως αυτά που μας λένε αποτελούν μόνο την κορυφή ενός παγόβουνου δεν θα έβλαπτε.

Τα μέτρα που έχουν ληφθεί είναι υπερβολικά για τα στοιχεία που έχουν γνωστοποιηθεί...

 kostas.stoupas@capital.gr