Του Δημήτρη Παπακωνσταντίνου

Ζούμε ιστορικές στιγμές για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Από τη μία το Brexit και από την άλλη η αδύναμη νέα ηγεσία της Κομισιόν, προκαλούν τριγμούς αλλά και αβεβαιότητα στο οικοδόμημα. 

Τις τελευταίες ημέρες, αν παρακολουθούσε κανείς τα ευρωπαϊκά media – και τα ελληνικά βεβαίως – θα έμενε με την εντύπωση ότι όλα πάνε καλά. Η συμφωνία που θα αποτρέψει ένα άτακτο Brexit περνά ως μία μεγάλη επιτυχία. Συγγνώμη, αλλά υπάρχουν και όρια στο επικοινωνιακό παιχνίδι. ΟΚ, είναι σαφώς προτιμότερο ένα συντεταγμένο από ένα άτακτο Brexit. Αλλά όσο "βελούδινο" και αν είναι, δεν παύει να είναι Brexit! Και η ουσία είναι ότι η Ευρώπη απέτυχε να πείσει, να δελεάσει, να αποτρέψει εν τέλει την αποχώρηση μίας εκ των πλέον σημαντικών χωρών. Της Μεγάλης Βρετανίας. Εξ αρχής. Απέτυχε να κάνει τους Βρετανούς να νιώσουν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Απέτυχε να τους πείσει ότι το μέλλον και η ευημερία τους είναι εξασφαλισμένα μέσα στους κόλπους της Ευρώπης. 

Πρόκειται για μία τεράστια ήττα. Και τα υπόλοιπα να με συγχωρείτε, αλλά τα ακούω βερεσέ! Η Ευρώπη χάνει σε εδάφη, χάνει σε στρατιωτική ισχύ, χάνει σε οικονομικό μέγεθος. Το τι θα κάνει η Αγγλία, είναι δικό της πρόβλημα. Επιχειρείται εδώ και έναν χρόνο να προβληθεί στην ευρωπαϊκή κοινή γνώμη, το ποια θα είναι η ζημιά για τους Άγγλους ως συνέπεια του Βrexit. Δικό τους πρόβλημα... Ποια θα είναι η ζημιά για την Ευρώπη δεν ακούσαμε όλο αυτό το διάστημα... Για μία Ευρώπη που βρίσκεται ούτως ή άλλως σε μία πολύ αβέβαιη περίοδο σε ό,τι αφορά κρίσιμα ζητήματα που δεν φαίνεται προς το παρόν ότι υπάρχουν οι λύσεις για να αντιμετωπιστούν. Όπως το μεταναστευτικό, όπως η οικονομική επιβράδυνση αν όχι ύφεση, όπως το τραπεζικό και ο εμπορικός πόλεμος. 

Και την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι ουσιαστικά... ακέφαλη. Η προεδρία της κυρίας Φον ντερ Λάιεν ξεκινά με τους χειρότερους οιωνούς. Ή μάλλον για να είμαστε ακριβείς... δεν ξεκινά καθόλου. Καθώς μετά το φιάσκο με την υποψηφιότητα της γαλλίδας επιτρόπου, η αλλαγή φρουράς της Κομισιόν που ήταν προγραμματισμένη για την 1η Νοεμβρίου αναβάλλεται. Για έναn μήνα λένε οι πιο σοβαροί ή έστω πιο αισιόδοξοι, επ’ αόριστον λένε οι πιο ιντριγκαδόροι. Έτσι η παλαιά επιτροπή παραμένει προς το παρόν στη θέση της... Γιουνκέρ διαρκείας…

Από μόνη της αυτή η εξέλιξη αποσταθεροποιεί εξ αρχής την κυρίας Φον ντερ Λάιεν. Της οποίας η εκλογή - επιλογή, έτσι κι αλλιώς αποτέλεσε προϊόν ενός προβληματικού συμβιβασμού. Μία εξ ανάγκης και χειραγωγούμενη επιλογή ενός αναλώσιμου προσώπου για να μπει η σκόνη κάτω από το χαλί. Και πριν αλέκτωρ λαλήσει… βγήκαν τα μαχαίρια και φάνηκαν λίγο τα πραγματικά πρόσωπα κάτω από τα φτιασίδια και το μακιγιάζ. Ο γαλλογερμανικός άξονας δεν λειτουργεί. Ή μάλλον δεν λειτουργεί όταν η Γερμανία κινδυνεύει να χάσει το πάνω χέρι. Η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε αδιέξοδο και οι αντιθέσεις και οι διαφορές οξύνονται και μεγεθύνονται όταν υπάρχουν δυσεπίλυτα προβλήματα. Όπως λέει και ο λαός... η φτώχεια φέρνει γκρίνια. 

Είναι ξεκάθαρο ότι για να υπάρξει κοινό ευρωπαϊκό μέλλον θα πρέπει να επανεξετασθούν οι συνθήκες. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δομικά προβλήματα. Τα οποία θα πρέπει να ανανεωθούν, να αναθεωρηθούν υπό το πρίσμα των σημερινών δεδομένων και εξελίξεων και στο εσωτερικό της Ε.Ε. αλλά και για τον γεωπολιτικό της ρόλο. Και το Brexit δίνει την αφορμή για μία βαθιά αναδιάρθρωση. Οι Βρετανοί αποφάσισαν ότι δεν επιθυμούν να παραμείνουν μέλος. Δικαίωμά τους. Η Ευρώπη όμως τι μήνυμα λαμβάνει; "Αφορίζουμε" τους Άγγλους και πάμε παρακάτω; Και πού οδηγεί αυτό το... παρακάτω; Σε λιγότερη Ευρώπη; Σε περισσότερη Ευρώπη; Σε διαιρεμένη Ευρώπη; Σε Ευρώπη δύο (τουλάχιστον) ταχυτήτων;  

Η ώρα μηδέν για την Ευρώπη δεν είναι κάτι που αφορά το απώτερο μέλλον. Είναι εδώ, "σήμερα", αυτή την περίοδο.  Δεν υπάρχει πλέον χρόνος για χάσιμο. Το "μοντέλο" που μέχρι σήμερα ίσχυε δεν εμπνέει πλέον. Υπήρξε πράγματι ότι το σημαντικότερο έχει επιτευχθεί σε αυτή την Ήπειρο, διασφαλίζοντας την ειρήνη και την ευημερία, αλλά πλέον έχει ξεπεραστεί. Απέναντί της υπάρχουν πανίσχυρα συμφέροντα. Και γεωπολιτικά η Ευρώπη αποδυναμώνεται διαρκώς. Ενώ οι "εθνικές" ατζέντες των ισχυρών εταίρων έχουν αρχίσει να κυριαρχούν έναντι του κοινού συμφέροντος. Η "νέα" Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να γίνει πολύ γρήγορα πράξη. Διαφορετικά θα κινδυνέψει να δώσει μία διαφορετική ερμηνεία στον χαρακτηρισμό της Ευρώπης ως "γηραιάς ηπείρου"… Θα είναι όντως "παλιά" και ουραγός στις παγκόσμιες εξελίξεις. Και μοιραία θα αποδομηθεί...

dimitris.papakonstantinou@capital.gr