Ο Πούτιν έχει το πλεονέκτημα

Του Νικήτα Σίμου

Αγοράζοντας χρόνο

Ο Τραμπ και ο Πούτιν συμφώνησαν σε μια περιορισμένη παύση πυρός 30 ημερών, η οποία αφορά τις ενεργειακές υποδομές και την ανταλλαγή 175 αιχμαλώτων εκατέρωθεν, ως μια χειρονομία καλής θέλησης.

Ο Ρώσος πρόεδρος, σύμφωνα με την ρωσική ανακοίνωση για την συνομιλία, επέμεινε ιδιαίτερα στην διακοπή της αμερικανικής πολεμικής βοήθειας και την παύση παροχής ηλεκτρονικών επιχειρησιακών δυνατοτήτων προς το Κίεβο.

Αυτές οι βασικές ρωσικές θέσεις είχαν αναφερθεί από τον Βλαντιμίρ Πούτιν, και μετά την ανακοίνωση της πρότασης προσωρινής εκεχειρίας διάρκειας ενός μήνα, η οποία διατυπώθηκε πριν λίγες ημέρες στη Τζέντα.

Ο Ρώσος πρόεδρος  δήλωνε, ότι οποιαδήποτε κατάπαυση του πυρός πρέπει να οδηγήσει σε "οριστική λύση" της σύγκρουσης, η οποία θα συμπεριλάβει τα βαθύτερα αίτιά της. Οι ίδιες θέσεις συμπεριλαμβάνονται και στο ρωσικό ανακοινωθέν μετά την συνομιλία των δυο προέδρων.

Ο Πούτιν είχε θέσει επίσης ερωτήματα σχετικά με το πώς θα λειτουργούσε μια εκεχειρία:

"Ποιος θα δώσει την εντολή να τερματιστούν οι μάχες; Με ποιο κόστος; Ποιος θα αποφασίσει, ποιος παραβίασε μια πιθανή κατάπαυση του πυρός, σε περισσότερα από 2 χιλιάδες χιλιόμετρα μετώπου; Όλα αυτά τα ζητήματα απαιτούν σχολαστική δουλειά και από τις δύο πλευρές".

Ο Πούτιν δεν απέρριψε το άνοιγμα του Τραμπ και αποδέχτηκε την επικοινωνία τους χθες 18 Μαρτίου, κολακεύοντας τον Αμερικανό πρόεδρο, με την τοποθέτηση, ότι από κοινού θα αναλάβουν προσπάθειες να σταθεροποιήσουν την κατάσταση σε περιοχές κρίσεων. Στην ουσία δεν προσέφερε παρά ελάχιστα.

Είναι σαφής η προσπάθειά του να κερδίσει χρόνο, καθώς τα ρωσικά στρατεύματα προελαύνουν στην περιοχή του Κουρσκ, επιδιώκοντας την περικύκλωση ή υποχώρηση των ουκρανικών στρατευμάτων.

Οικονομικό αντάλλαγμα;

Οι προϋποθέσεις που έθεσε ο Πούτιν για κατάπαυση του πυρός, λίγο πριν την συνομιλία του με τον Τραμπ. συμπίπτουν ουσιαστικά με τους πολεμικούς στόχους της Μόσχας δηλ. αναγνώριση της προσάρτησης από τη Μόσχα τεσσάρων μερικώς κατεχόμενων νοτιοανατολικών περιοχών (Χερσώνα, Ζαπορίζια, Ντονέτσκ, Λουχάνσκ) και της χερσονήσου της Κριμαίας, τη δέσμευση από την πλευρά του Κιέβου να μην ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ και τη διοργάνωση νέων εκλογών, οι οποίες θα οδηγούσαν ενδεχομένως στην αντικατάσταση του προέδρου Βολοντίμιρ Ζελένσκι.  

Η Ρωσία πιέζει επίσης για υποχώρηση του ΝΑΤΟ, του οποίου η επέκταση προς τα ανατολικά, σύμφωνα με το αφήγημα του Κρεμλίνου,  ανάγκασε τη Μόσχα να διατάξει την εισβολή στην Ουκρανία το 2022.

Στην πραγματικότητα –σύμφωνα με αρκετούς παρατηρητές – η παρεμπίπτουσα απάντηση του Πούτιν στην πρόταση Τραμπ, οφείλεται σε δύο ανάγκες.

Από τη μία πλευρά δεν θέλει να κατηγορηθεί, ότι παρεμποδίζει τη συμφωνία την οποία ο Τραμπ έχει επισήμως τηρήσει, από την άλλη πλευρά όμως γνωρίζει, ότι αυτή τη στιγμή ο πόλεμος εξελίσσεται υπέρ του και δεν σκοπεύει να παραιτηθεί χωρίς να πάρει κάποιο σοβαρό αντάλλαγμα.

Το αντάλλαγμα για τον τερματισμό των εχθροπραξιών, θα μπορούσε να είναι οικονομικό.

Ο Πούτιν έχει στην πραγματικότητα υπαινιχθεί, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία διαπραγματεύονται για να εγγυηθούν τον εφοδιασμό της Ευρώπης με φυσικό αέριο. Σύμφωνα με άρθρο των Financial Times  ο φίλος του Τραμπ, Matthias Warnig, σχεδιάζει την επανεκκίνηση του ρωσικού αγωγού φυσικού αερίου Nord Stream 2.  

"Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία καταλήξουν σε συμφωνία για την ενέργεια", δήλωσε ο Ρώσος πρόεδρος, "τότε ο αγωγός προς την Ευρώπη θα είναι ασφαλής. Αυτό θα είναι χρήσιμο για την ήπειρο, επειδή θα πάρει φθηνό ρωσικό φυσικό αέριο". Επίσης φαίνεται, ότι οι Ρώσοι ενδιαφέρονται και για το πυρηνικό εργοστάσιο ηλεκτρικής παραγωγής  της Ζαπορίζια,  του  μεγαλύτερου του είδους του στην Ευρώπη.

Ο χρόνος πιέζει

Ο Πούτιν "δεν λέει άμεσα όχι", στην πρόταση διακοπής των εχθροπραξιών για 30 ημέρες, σχολίασε ο Ζελενσκι, αλλά "στην πράξη, προετοιμάζει μια άρνηση".

Σύμφωνα με τον Ουκρανό πρόεδρο, "ο Πούτιν φοβάται να πει ευθέως στον πρόεδρο Τραμπ ότι θέλει να συνεχίσει αυτόν τον πόλεμο". Και έτσι, θέτει τόσες πολλές προϋποθέσεις "που τίποτα δεν θα λειτουργήσει", λέει ο Ζελένσκι.

Δυνατά λόγια, στα οποία αντί του Πούτιν απάντησε ο ένοικος του Λευκού Οίκου με ένα παράδειγμα τέλειας πράξης εξισορρόπησης.

Ο Πούτιν έκανε μια "πολύ ελπιδοφόρα" αλλά "όχι πλήρη" δήλωση, είπε ο Τραμπ κατά την πρόσφατη συνάντησή του με τον Γενικό Γραμματέα του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε.

Στη συνέχεια, ο πρόεδρος διευκρίνισε, ότι θα ήταν "μια πολύ απογοητευτική στιγμή για τον κόσμο" εάν η Ρωσία απέρριπτε ένα ειρηνευτικό σχέδιο.

"Θα ήθελα να τον συναντήσω, να μιλήσω με τον Πούτιν", είπε ο Τραμπ και με την αντίληψη αυτή πραγματοποιήθηκε η χθεσινή συνάντηση, η οποία δεν κάλυψε τις προσδοκίες του Αμερικανού προέδρου.

Σίγουρα, το φλέγμα με το οποίο η Μόσχα έχει εμφανώς προσεγγίσει το όλο θέμα, έρχεται σε αντίθεση με την επείγουσα ανάγκη του Trump για μια σημαντική εξέλιξη, καθώς οι εμπορικές πολιτικές του προκαλούν χρηματιστηριακή αναστάτωση και ρίχνουν σκιές πάνω από την αμερικανική οικονομία, όπως έγκυροι οίκοι αξιολόγησης προειδοποιούν.

Το πλεονέκτημα της Ρωσίας

Ο Ρώσος πρόεδρος αισθάνεται, ότι βρίσκεται σε ισχυρή θέση στο στρατιωτικό μέτωπο και, σίγουρος για την υποστήριξη των Κινέζων, Βορειοκορεατών και Ιρανών υποστηρικτών του, μπορεί να αναλάβει κινδύνους.

Ο Ζελένσκι, από την πλευρά του, δεν έχει τόσες βεβαιότητες.

Ενώ στο πεδίο χάνει έδαφος στην περιοχή του Κουρσκ, ζει με τη διαρκή απειλή εγκατάλειψης του από τους Αμερικανούς.

Οι Ουκρανοί γνωρίζουν εκ πείρας, ότι η Ρωσία δεν σεβάστηκε ποτέ τις εκεχειρίες που συμφωνήθηκαν στο παρελθόν και ότι ακόμη και σε περίπτωση εκεχειρίας, θα πρέπει να είναι έτοιμοι να ζητήσουν την υποστήριξη των Ευρωπαίων.

Ενδεχομένως στο σημείο αυτό, η κατάσταση θα μπορούσε να διαμορφωθεί εκτός ελέγχου.

Ο Ντόναλντ Τραμπ θα μπορούσε να δει τη διπλωματική του νίκη να ξεθωριάζει και να μπει στον πειρασμό να δώσει πάρα πολλά στον Πούτιν για να τη σώσει. Κάτι που θα ήταν εις βάρος της Ουκρανίας, τις τύχες της οποίας διαπραγματεύεται ενώ οι ουκρανοί είναι απόντες.

Εάν όμως ο Τραμπ αντιληφθεί, ότι ο Πούτιν προσπαθεί να τον υπονομεύσει, θα μπορούσε να αποφασίσει να επιταχύνει τη στρατιωτική υποστήριξη προς το Κίεβο, συμπεριλαμβανομένων πολλών από τα όπλα και τα πυρομαχικά, τα οποία η κυβέρνηση Μπάιντεν αρνήθηκε να μεταφέρει στην Ουκρανία κατά τα τρία χρόνια της σύγκρουσης.

Λαμβάνοντας υπόψη όλες τις προσεγγίσεις, είναι σαφές ότι ο Ρώσος ηγέτης ελίσσεται χωρίς κάποια ουσιαστική δέσμευση.

"Αν τα βάλετε σε μια κλίμακα μεταξύ "όχι" και "ναι", παρατηρεί ο απόστρατος ναύαρχος James Stavridis,  τα λόγια του Πούτιν είναι ακριβώς στη μέση".

Η Ρωσία αισθάνεται ότι είναι σε θέση ισχύος

Η ανακατάληψη από τους Ρώσους σχεδόν όλων των εδαφών, τα οποία είχε καταλάβει η Ουκρανία, στο Κουρσκ και η αργή αλλά σταθερή προέλαση των ρωσικών δυνάμεων στο Ντονμπάς κάνει τη Μόσχα να αισθάνεται αρκετά σίγουρη.  

Ο Πούτιν είναι πιθανώς αποφασισμένος να εκμεταλλευτεί την "ενσυναίσθηση” του Ντόναλντ Τραμπ

Υπό αυτή την έννοια, η στρατηγική του Ρώσου προέδρου θα μπορούσε να είναι, να αποδειχθεί ουσιαστικά άκαμπτος για να επιτύχει μια ειρηνευτική συμφωνία, η οποία ευνοεί τις ρωσικές απαιτήσεις, εκμεταλλευόμενος την ηπιότητα την οποία έχει δείξει μέχρι στιγμής ο Αμερικανός πρόεδρος.

Αλλά εδώ η Μόσχα θα μπορούσε να παίξει με τη φωτιά.

Η ρωσική ύβρις θα μπορούσε, στην πραγματικότητα, να οδηγήσει σε αλλαγή της πολιτικής των ΗΠΑ έναντι της Ουκρανίας, εις βάρος της Μόσχας.

Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, οι θέσεις του Κιέβου και της Μόσχας και το αντίστοιχο επίπεδο ευπάθειας τους στην αμερικανική πίεση διαφέρουν.

Αν για το πρώτο, η απειλή μιας διακοπής της αμερικανικής υποστήριξης ισοδυναμεί με μια υπαρξιακή απειλή, για τη Μόσχα περισσότερες κυρώσεις και περισσότερα όπλα στο Κίεβο, ίσως είναι business as usual.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής