Τραμπ και Νετανιάχου μοιράζονται την ευθύνη για την επερχόμενη καταστροφή

του Mark Fitzpatrick

Μετά από τουλάχιστον 15 χρόνια προσπάθειας για μια επίθεση στο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου βρήκε επιτέλους την ευκαιρία του. Τις πρώτες ώρες της 13ης Ιουνίου 2025, η Ισραηλινή Αεροπορία και μονάδες κομάντο εξαπέλυσαν μια πολυμερή επίθεση εναντίον του εργοστασίου εμπλουτισμού ουρανίου στο Νατάντζ, του χώρου παραγωγής πυραύλων στο Χοραμαμπάντ, του στρατιωτικού συγκροτήματος Παρτσίν, της έδρας των Φρουρών της Επανάστασης (IRGC) και των κατοικιών στρατιωτικών ηγετών και πυρηνικών επιστημόνων.

Το υπόγειο εργοστάσιο εμπλουτισμού στο Φορντό δεν χτυπήθηκε την πρώτη νύχτα. Ωστόσο, θα μπορούσε να γίνει στόχος στη συνεχιζόμενη επιχείρηση που προανήγγειλε ο Νετανιάχου σε τηλεοπτική του ομιλία το ίδιο πρωί. Είναι άγνωστο αν το Ισραήλ κατάφερε να καταστρέψει τα 604 κιλά ουρανίου εμπλουτισμένου σε 60% U-235 που έχει παράξει μέχρι σήμερα το Ιράν. Αυτή η ποσότητα είναι αρκετή για δέκα ή περισσότερες πυρηνικές κεφαλές, εάν εμπλουτιστεί περαιτέρω στο 90%, που θεωρείται κατάλληλο για όπλα. Το απόθεμα αυτό είναι μεταφερόμενο και θα ήταν το πρώτο πράγμα που θα κρύβονταν όταν έγιναν εμφανή τα σχέδια βομβαρδισμού του Ισραήλ.

Η ευκαιρία

Ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ είχε ζητήσει από τον Νετανιάχου να μην αναλάβει δράση όσο διεξάγονταν συνομιλίες ΗΠΑ-Ιράν. Ένας έκτος γύρος συνομιλιών είχε προγραμματιστεί για τις 15 Ιουνίου και τώρα είναι απίθανο να προχωρήσει. Ο Νετανιάχου πιθανώς κρίνει ότι ένα παράθυρο ευκαιρίας έκλεινε – τον περασμένο Οκτώβριο, ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές κατέστρεψαν τις αμυντικές δυνάμεις του Ιράν, και το Ιράν αντικαθιστούσε τα ραντάρ και άλλο εξοπλισμό.

Ο Νετανιάχου μπορεί επίσης να κρίνει ότι οι παγκόσμιες συνθήκες ευνοούσαν το Ισραήλ. Ένας παράγοντας είναι ότι ο Τραμπ ανέφερε στις 11 Ιουνίου ότι οι συνομιλίες πλησίαζαν σε αδιέξοδο λόγω της άρνησης του Ιράν να ικανοποιήσει την απαίτηση της Ουάσινγκτον να σταματήσει τον εμπλουτισμό ουρανίου στο έδαφός του. Ένας άλλος παράγοντας υπέρ του Ισραήλ ήταν η απόφαση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (IAEA) στις 12 Ιουνίου, που καταδίκασε την έλλειψη συνεργασίας του Ιράν. Το Ιράν είχε ορκιστεί ότι θα απαντούσε επεκτείνοντας το πρόγραμμα εμπλουτισμού του.

Το Ιράν απείλησε επίσης να απαντήσει σε οποιαδήποτε ισραηλινή επίθεση στοχοποιώντας αμερικανικές υποδομές στην περιοχή. Αυτές θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μεγάλες βάσεις στο Μπαχρέιν και το Κατάρ, καθώς και μικρότερες εγκαταστάσεις στην Αίγυπτο, το Ιράκ, την Ιορδανία, το Κουβέιτ, το Ομάν, τη Σαουδική Αραβία, τη Συρία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, καθώς και πλοία στον Περσικό Κόλπο.

Οι Φρουροί της Επανάστασης (IRGC) και άλλες στρατιωτικές και πληροφοριακές μονάδες θα μπορούσαν επίσης να στραφούν κατά αμερικανικών πρεσβειών και εταιρειών. Παρά τη δηλωμένη επιθυμία του Τραμπ να αποφύγει η Αμερική τη συμμετοχή σε συγκρούσεις της Μέσης Ανατολής, οι ΗΠΑ ενδέχεται να συρθούν στην κλιμακούμενη αντιπαράθεση Ισραήλ-Ιράν.

Πράσινο φως από τις ΗΠΑ ή κίτρινο;

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο επέμεινε ότι οι ΗΠΑ δεν εμπλέκονταν στην επίθεση του Ισραήλ. Στις 9 Ιουνίου, ο Τραμπ είχε πει στον Νετανιάχου να σταματήσει να μιλάει για επίθεση στο Ιράν. Εάν του είπε επίσης να μην προχωρήσει, παραμένει ασαφές. Ένας ανώνυμος ισραηλινός αξιωματούχος ισχυρίστηκε: "Υπήρξε πλήρης και απόλυτη συντονισμένη δράση με τους Αμερικανούς".

Σε μια προηγούμενη περίπτωση, το 2008, όταν το Ισραήλ ζήτησε την έγκριση των ΗΠΑ για μια αεροπορική επιδρομή, ο τότε πρόεδρος Τζορτζ Μπους αρνήθηκε. Χωρίς το "πράσινο φως" από την Αμερική, ο Νετανιάχου υποχώρησε. Οι αναλυτές έχουν συζητήσει εδώ και καιρό εάν το Ισραήλ χρειαζόταν ενεργή έγκριση ή απλώς την απουσία "κόκκινου φωτός". Στην τρέχουσα περίπτωση, ο Νετανιάχου μπορεί να αντιλήφθηκε μόνο ένα "κίτρινο φως" και, ως εκ τούτου, προχώρησε με ταχύτητα.

Μια μακροχρόνια στρατηγική "κούρεμα του γκαζόν"

Το Ισραήλ ίσως χρειαστεί να αγνοήσει πολλά ακόμα σήματα  στα επόμενα χρόνια. Το Ιράν σίγουρα θα προσπαθήσει να ανακτήσει τις απώλειες στις δυνατότητες εμπλουτισμού του. Ωστόσο, τώρα θα το κάνει στο απόλυτο σκοτάδι, πιθανόν αφού προηγουμένως πραγματοποιήσει τις απειλές του να αποχωρήσει από τη Συνθήκη Μη Διάδοσης Πυρηνικών Όπλων (NPT) και τις απαιτήσεις επιθεώρησής της. Ο κόσμος θα στερηθεί τα πιο αξιόπιστα "μάτια και αυτιά" πάνω στις πυρηνικές δυνατότητες του Ιράν.

Μέσα σε ένα ή δύο χρόνια, το Ιράν θα μπορούσε να επανασυναρμολογήσει αρκετές βαθμίδες φυγοκεντρήσεων για να παράγει όπλο-κατάλληλο ουράνιο. Εάν—ή μάλλον, όταν—το Ισραήλ ανακαλύψει τις μυστικές εγκαταστάσεις, θα εξαπολύσει νέες επιθέσεις.

Οι ισραηλινοί ειδικοί γνωρίζουν ότι η πυρηνική ικανότητα του Ιράν δεν μπορεί να εξαλειφθεί· μπορεί μόνο να καθυστερηθεί, εφόσον διατηρείται η τεχνογνωσία. Γι' αυτό μιλούν για την ανάγκη επαναλαμβανόμενων στρατιωτικών επιχειρήσεων, μια στρατηγική που ονομάζουν "κούρεμα του γκαζόν". Φαίνεται ότι το Ισραήλ έχει πλέον ξεκινήσει μια μακροπρόθεσμη, αόριστη εκστρατεία "κουρέματος"—ουσιαστικά, μια επιλογή μόνιμου πολέμου.

Η αποτυχία της διπλωματίας

Το τραγικό είναι ότι όλα αυτά θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί, εάν ο Τραμπ δεν είχε μονομερώς αποσυρθεί το 2018 από την πυρηνική συμφωνία JCPOA (Joint Comprehensive Plan of Action), ενώ το Ιράν τηρούσε πλήρως τις υποχρεώσεις του. Μόνο έναν χρόνο αργότερα το Ιράν άρχισε να αγνοεί τους περιορισμούς της συμφωνίας.

Μια έξυπνη διπλωματία κατά τη δεύτερη θητεία του Τραμπ ίσως είχε αποτρέψει την τωρινή καταστροφή. Ωστόσο, ακόμα και για έναν έμπειρο διαπραγματευτή, θα ήταν εξαιρετικά δύσκολο να ξεπεράσει την απαίτηση του Τραμπ για πλήρη παύση του εμπλουτισμού στο ιρανικό έδαφος, καθώς και την αντίστοιχη άρνηση του Ιράν—ακόμα και υπό μια προτεινόμενη πολυμερή συμφωνία εμπλουτισμού.

Ο Τραμπ έπρεπε να είχε ακολουθήσει συμβουλές που πρότειναν να επιτραπεί ο εμπλουτισμός υπό αυστηρούς περιορισμούς και έλεγχο. Αν και κάποιες φωνές μέσα στο κίνημα MAGA τάχθηκαν υπέρ αυτής της λύσης για να αποφευχθεί ο πόλεμος, εκείνος επέλεξε να μην αντιταχθεί σε εκείνους που ζητούσαν ισραηλινή επίθεση. Επίσης, αδυνατούσε να εμποδίσει τον Νετανιάχου να ανατρέψει το διπλωματικό παιχνίδι. Οι δύο ηγέτες τώρα θα μοιράζονται την ευθύνη για την επερχόμενη καταστροφή.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια-Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου