Ελλάδα: Μικρά ανεξάρτητα ΜΜΕ, μεγάλα βραβεία

Σε 40 δημοσιογράφους από 14 μέσα ενημέρωσης από το Βέλγιο, τη Δανία, τη Γερμανία, την Ελλάδα, την Ιταλία, τη Νορβηγία, την Ολλανδία και το Ηνωμένο Βασίλειο απονεμήθηκε το φετινό δημοσιογραφικό βραβείο Daphne Caruana Galizia 2025 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

Την έρευνα συντόνισε το Follow the Money.Το Βραβείο φέρει το όνομα της δημοσιογράφου Δάφνης Καρουάνα Γκαλίθια, η οποία δολοφονήθηκε τον Οκτώβριο του 2017 στη Βαλέτα, την πρωτεύουσα της Μάλτας, στην προσπάθειά της να αποκαλύψει τη διαφθορά και το οργανωμένο έγκλημα στη χώρα της. Όπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, το βραβείο έχει στόχο να προάγει αρχές και αξίες της ΕΕ, όπως ο η αξιοπρέπεια, η ελευθερία, η δημοκρατία, η ισότητα, το κράτος δικαίου και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Ανάμεσα στους βραβευθέντες είναι η Ελίζα Τριανταφύλλου από το Ιnside Story και η Δανάη Μαραγκουδάκη από το Solomon. Δυο πολύ μικρά ερευνητικά μέσα, με μεγάλες επιτυχίες ωστόσο στο ενεργητικό τους, όπως είναι οι υποκλοπές, το ναυάγιο της Πύλου για το οποίο στο Solomon απονεμήθηκε και πάλι το Βραβείο Daphne Caruana Galizia του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το 2023, ενώ ένα χρόνο αργότερα του απονεμήθηκε και το Ευρωπαϊκό Βραβείο Δημοσιογραφίας για την έρευνά του σχετικά με 1.000 μη ταυτοποιημένους τάφους προσφύγων στα ευρωπαϊκά σύνορα.

Το 50% του πρόζεκτ είναι ελληνικού ενδιαφέροντος

Από ποιους κατάφερε να αγοράσει πλοία η Ρωσία παρόλο που η ΕΕ της είχε επιβάλει σχετικές κυρώσεις; Τα δυο ελληνικά μέσα μπήκαν στην έρευνα τον Νοέμβριο του 2024.

Η Ελίζα Τριανταφύλλου, η οποία εργάζεται από το 2019 στο Ιnside Story, μιλώντας στην Deutsche Welle δήλωσε: "Το κομμάτι της Ελλάδας ήταν πάνω από το 50% του πρόζεκτ. Σε κάθε χώρα, κάθε ομάδα ανέλυσε πωλήσεις πλοίων, τα οποία μετέπειτα κατέληξαν να μεταφέρουν ρωσικό πετρέλαιο κατά παράβαση των δυτικών κυρώσεων. Εκεί είδαμε ότι την τριετία 2022-2024, Ευρωπαίοι και Αμερικανοί πλοιοκτήτες πούλησαν 230 δεξαμενόπλοια, τα οποία στην πορεία βρέθηκαν στο ρωσικό σκιώδη στόλο. Από τα 230 πλοία, οι Έλληνες πλοιοκτήτες είχαν πουλήσει τα 127. Άρα το κομμάτι του ελληνικού ενδιαφέροντος ήταν πάνω από το 50% του πρότζεκτ".

Οι δυο Ελληνίδες δημοσιογράφοι έπρεπε να εξετάσουν την πορεία των πωλήσεων. Δηλαδή ένας Έλληνας πλοιοκτήτης μπορεί να πούλαγε ένα πλοίο σε μια εταιρεία με έδρα π.χ. τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και λίγες μέρες αργότερα το πλοίο να μεταπωλούνταν σε τρίτη εταιρεία. Μέσα από τη νόμιμη αυτή διαδικασία πωλήσεων στο τέλος χάνονται τα ίχνη.

Στην ερώτηση της Deutsche Welle εάν έθεσαν τα πορίσματά τους υπόψιν των Ελλήνων πλοιοκτητών, η Ελίζα Τριανταφύλλου μας απαντά ότι τα 127 ελληνικά πλοία ανήκαν σε 51 Έλληνες πλοιοκτήτες, στις εταιρείες των οποίων έστειλαν σχετικές ερωτήσεις. Οι Έλληνες πλοιοκτήτες κέρδισαν από την πώληση των παλιών πλοίων τους 3,7 δισ. δολλάρια. Μόνο έντεκα απάντησαν: "Μας ήρθε και ένα εξώδικο. Γενικά επρόκειτο για διάφορα Ε-mails, τα οποία ήταν γραμμένα σαν να ήταν εξώδικα. Κατά κύριο λόγο όμως απαντούσαν ότι 'εμείς τηρούμε ό,τι επιβάλλεται και συμμορφωνόμαστε πλήρως με τις κυρώσεις και κάνουμε όλους τους απαραίτητους ελέγχους για τον αγοραστή των πλοίων μας' για να δούμε ότι δεν πρόκειται να το χρησιμοποιήσει για ‘κακό σκοπό’".

Ένα βραβείο που θα το μοιραστούν με Ουκρανούς και Ρώσους δημοσιογράφους

Το Βραβείο Daphne Caruana Galizia 2025 συνοδεύεται από χρηματικό έπαθλο 20.000 ευρώ, το οποίο η ομάδα των 40 δημοσιογράφων αποφάσισε να το μοιράσει ισόποσα σε δύο ερευνητικές ομάδες στην Ουκρανία και τη Ρωσία (Slidstvo.info και IStories Media).

Γιατί, όπως λέει η Δανάη Μαραγκουδάκη στην Deutsche Welle, "έχουμε συναίσθηση του προνομίου να εργαζόμαστε σε λιγότερο δυσχερείς συνθήκες" -ότι δηλαδή είναι πολύ πιο τυχεροί που μπορούν να εργάζονται σε μη εμπόλεμες περιοχές και γενικότερα πολύ πιο ελεύθερες κοινωνίες.

Τι γίνεται όμως με τα συμπεράσματα των ερευνών τους; Θα φανούν με κάποιο τρόπο χρήσιμα στην ΕΕ; Η Δανάη Μαραγκουδάκη επισημαίνει πως το πρόβλημα είναι δομικό. Η ΕΕ αργεί να πάρει αποφάσεις. Η ΕΕ ορθώς έθεσε τις κυρώσεις αλλά "δεν έγινε τίποτα με τις ενδιάμεσες εταιρείες, δεν έχουν υπάρξει νέοι κανονισμοί ή νέες βελτιώσεις. Θεωρώ ότι ενδεχομένως πρώτα θα τελειώσει ο πόλεμος παρά κάποιος θα κάνει κάτι για αυτό".

Όσο για το τι θα μπορούσε να γίνει, λέει σχετικά: "Θα μπορούσε να είναι πιο αυστηροί οι έλεγχοι των συναλλαγών. Αυτή τη στιγμή έχει φτιαχτεί μία ολόκληρη παράλληλη αγορά την οποία χρησιμοποιεί η Ρωσία. Μπορεί να είναι ενδιάμεσες εταιρείες στην Ινδία, την Κίνα, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, οι οποίες όμως χρησιμοποιούν όχι απαραίτητα δυτικές εταιρείες και γνωστές στον χώρο τους επί χρόνια, αλλά εταιρείες που έχουν φτιαχτεί πριν από πέντε μήνες. Αυτό από μόνο του θα έπρεπε να λέει κάτι στην ΕΕ, ότι δηλαδή φτιάχτηκαν για ένα συγκεκριμένο σκοπό, για να εξυπηρετήσουν μία συγκεκριμένη συναλλαγή".

Αν και άξιες πολλών συγχαρητηρίων για την πολύμηνη και διεθνούς ενδιαφέροντος έρευνά τους, η απήχηση στην Ελλάδα μέχρι στιγμής δεν είναι ιδιαίτερα μεγάλη. Ίσως, όπως σκωπτικά λέει η Ελίζα Τριανταφύλλου, γιατί μια τέτοια είδηση δεν φέρνει πολλά κλικ και ούτε μπορεί να γίνει πρωτοσέλiδο. Δυστυχώς όμως μέχρι την ώρα που γράφεται αυτό το κείμενο, ούτε η ΕΣΗΕΑ εξέδωσε μια σύντομη ανακοίνωση με την οποία να γνωστοποιεί τη βράβευση.

Τέλος, η Δανάη Μαραγκουδάκη λέει πως θα ήταν μεγάλη χαρά για τα μικρά δημοσιογραφικά δίκτυα να μπορούσαν να κάνουν μια κοινή έρευνα με τα κρατικά κανάλια, όπως για παράδειγμα συνέβη φέτος με την Νορβηγία και τη Γερμανία.

Στην έρευνα συμμετείχαν τα εξής μέσα ενημέρωσης: Follow the Money (Ολλανδία), De Tijd (Βέλγιο), Suddeutsche Zeitung (Γερμανία), WDR (Γερμανία), NDR (Γερμανία), The Times (Ηνωμένο Βασίλειο), SourceMaterial (Ηνωμένο Βασίλειο), IRPIMedia (Ιταλία), OCCRP, NRK (Νορβηγία), Danwatch (Δανία), Solomon (Ελλάδα), Inside Story (Ελλάδα), Dialogue Earth.

Πηγή: Deutsche Welle