Της Ελευθερίας Πιπεροπούλου
Σε κορυφαίο προορισμό της Ευρώπης ως προς την προσέλκυση επενδύσεων από ξένες τεχνολογικές εταιρείες θα μπορούσε να αναδειχθεί η Ελλάδα, εάν καταφέρει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις από την έλλειψη εξειδικευμένου ανθρωπίνου δυναμικού και να αξιοποιήσει τις δυνατότητές της.
Παρουσιάζοντας τη μελέτη της ΕΥ Ελλάδος, του Εργαστηρίου Ηλεκτρονικού Επιχειρείν (ELTRUN) του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και της Endeavor Greece, "Mind the Gap: Γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ Τριτοβάθμιας Εκπαίδευσης και Αγοράς Εργασίας", ο καθηγητής Γεώργιος Δουκίδης, ιδρυτής του ELTRUN, υπογράμμισε τη σημασία των ειδικοτήτων STEM (Επιστήμη, Τεχνολογία, Μηχανική και Μαθηματικά) για την ανάπτυξη της οικονομίας της γνώσης. Όπως σημείωσε, η Ελλάδα πρωτοπορεί στην Ευρώπη σε αυτόν τον τομέα, με περίπου το 35% των φοιτητών να ακολουθεί ειδικότητες STEM, έναντι του ευρωπαϊκού μέσου όρου του 27,5%. Ωστόσο, παρά τα θετικά αυτά δεδομένα, η χώρα αντιμετωπίζει προκλήσεις, ιδιαίτερα στον τομέα της Πληροφορικής.
Στην Πληροφορική, παρόλο που η Ελλάδα διαθέτει 36 τμήματα και 148 μεταπτυχιακά προγράμματα, μόνο 6.000 απόφοιτοι εισέρχονται στην αγορά εργασίας ετησίως, ενώ η ζήτηση είναι για 8.000. Η προσφορά είναι έτσι μικρότερη από τη ζήτηση, γεγονός που δημιουργεί κενά στην αγορά εργασίας και περιορίζει τις δυνατότητες της χώρας να προσελκύσει επενδύσεις.
Σύμφωνα με τον κ. Δουκίδη, εάν η Ελλάδα κατάφερνε να αυξήσει τον αριθμό των αποφοίτων πληροφορικής σε 10.000 ετησίως, θα μπορούσε να καταστεί κορυφαίος προορισμός στην Ευρώπη όσο αφορά την προέλκυση επενδύσεων τεχνολογικών εταιρειών. Επί του παρόντος, στις πρώτες θέσεις βρίσκονται χώρες όπως η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Πορτογαλία και η Πολωνία. "Αν η Ελλάδα καταφέρει να αυξήσει στους 10.000 τον αριθμό των αποφοίτων πληροφορικής που μπαίνουν στην αγορά εργασίας ετησίως, θα μπορούσε να γίνει το ‘El Dorado’ των ξένων επενδύσεων στον τομέα της τεχνολογίας”, σημείωσε χαρακτηριστικά ο κ. Δουκίδης.
Επιπλέον, σύμφωνα με τον καθηγητή, η Ελλάδα έχει σήμερα τον μεγαλύτερο αριθμό άνεργων αποφοίτων STEM στην Ευρώπη, με πάνω από 80.000 πτυχιούχους χωρίς δουλειά. "Υπάρχει λοιπόν ένα μεγάλο γκρουπ ανθρώπων που μπορούν να μετεκπαιδευτούν. Από εμάς εξαρτάται, σαν πολιτεία και σαν εκπαιδευτικό σύστημα, να δώσουμε αυτή τη δυνατότητα επανεκπαίδευσης”.
Η Πληροφορική εμφανίζει επίσης χαμηλά ποσοστά αποφοίτησης, γεγονός που σε μεγάλο βαθμό οφείλεται στο ότι το ποσοστό αποφοίτησης των τμημάτων πληροφορικής των παλιών ΤΕΙ διαμορφώνεται μόλις στο 30%.
Από την πλευρά του, ο Παναγιώτης Καραμπίνης, Managing Director της Endeavor Greece, επικεντρώθηκε στον κομβικό ρόλο που παίζει ο κλάδος της τεχνολογίας στη δημιουργία θέσεων εργασίας στη χώρα μας.
Σύμφωνα με τη μελέτη, μεταξύ του 2020 και του 2023, πενταπλασιάστηκαν οι αναζητήσεις εργαζομένων από επιχειρήσεις, με μία στις τρεις αγγελίες να αφορά τον κλάδο της Πληροφορικής. Η τεχνολογία είναι ο κύριος παράγοντας ανάπτυξης θέσεων εργασίας και μείωσης της ανεργίας στην Ελλάδα. Έρευνα της Endeavor Greece έχει αναδείξει τον ρόλο του ελληνικού startup οικοσυστήματος ως βασικού μοχλού δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας, καθώς ο συνολικός αριθμός θέσεων εργασίας πλήρους απασχόλησης από ελληνικές νεοφυείς επιχειρήσεις στον χώρο της τεχνολογίας αυξήθηκε το 2021 κατά 82%, φτάνοντας τις 12.785, εκ των οποίων 8.536 στην Ελλάδα.
Σύμφωνα με τον κ. Καραμπίνη, συνολικά η τεχνολογία και η καινοτομία έχουν δημιουργήσει περίπου 52.000 θέσεις εργασίας στην Ελλάδα, το ένα τρίτο εκ των οποίων έχει δημιουργηθεί από νεοφυείς επιχειρήσεις (startups), το ένα τρίτο από μεγάλες ελληνικές εταιρείες και το ένα τρίτο από διεθνείς πολυεθνικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα. Επιπλέον, περίπου 2.000 – 3.000 θέσεις δημιουργούνται στην Ελλάδα από ξένα startups, που αποφασίζουν να αναπτύξουν δραστηριότατα στη χώρα μας.
Όπως σημείωσε ο κ. Καραμπίνης, η Ελλάδα πρέπει να είναι ανταγωνιστικός προορισμός για διεθνή ταλέντα. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και το εργαλείο "Tech Visa", τη θεσμοθέτηση του οποίου εισηγήθηκε η Endeavor Greece. Υπενθυμίζεται ότι η TechVisa περιλαμβάνεται στο πολυνομοσχέδιο του υπουργείου Μετανάστευσης και Ασύλου, στοχεύοντας στην προσέλκυση ειδικευμένων επαγγελματιών από όλο τον κόσμο.
Όπως σημείωσε ο κ. Καραμπίνης, το ελληνικό οικοσύστημα καινοτομίας έχει αναπτυχθεί μόνο τα τελευταία 15 χρόνια και μέσα σε αυτά τα χρόνια έχει καταφέρει να συμβάλει με 10-12 δισεκατομμύρια ευρώ στο ΑΕΠ. Μετά την πανδημία, η κινητικότητα αυξήθηκε, ωστόσο το 50% των θέσεων εργασίας που ανοίγουν σε startups δεν καλύπτονται καθόλου ή δεν καλύπτονται επαρκώς, με αποτέλεσμα η λύση να αναζητείται συχνά στο εξωτερικό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι μεταξύ των παρεμβάσεων που προτείνουν οι συντάκτες της μελέτης για να εξασφαλίσει η χώρα μας το αναγκαίο εξειδικευμένο επιστημονικό ανθρώπινο δυναμικό που θα οδηγήσει το αναπτυξιακό άλμα της χώρας, περιλαμβάνεται η δημιουργία επτά περιφερειακών κέντρων τεχνολογικής ανάπτυξης και καινοτομίας.
Με βάση τον ακαδημαϊκό χάρτη της χώρας, πέρα από την Αττική και τη Θεσσαλονίκη, υπάρχουν επτά περιοχές -Πάτρα, Ηράκλειο/Χανιά, Λάρισα/ Βόλος, Ιωάννινα/Κέρκυρα, Ξάνθη/Καβάλα, Κοζάνη/Καστοριά, Νησιά Αιγαίου- που μπορούν να προσελκύσουν επενδύσεις τεχνολογικών εταιρειών για να ιδρύσουν κέντρα έρευνας και ανάπτυξης και να δημιουργήσουν ποιοτικές θέσεις εργασίας για τους αποφοίτους των τοπικών πανεπιστημίων.
Γύρω από αυτές τις περιοχές μπορεί να στηθεί ένα νέο αναπτυξιακό περιφερειακό μοντέλο της χώρας. "Έχουμε μια πηγή ατόμων χρήσιμων στη βιομηχανία της γνώσης. Στα Ιωάννινα θα δείτε ότι υπάρχουν 10 καινοτόμες εταιρείες πληροφορικής, οι περισσότερες από τη Γερμανία, γιατί ανακάλυψαν ότι εκεί υπάρχουν πολύ καλοί απόφοιτοι στον τομέα που θέλουν. Η Σύρος έχει προσελκύσει τρεις εταιρείες από το εξωτερικό γιατί στο νησί υπάρχει ένα εξαιρετικό τμήμα σχεδίασης προϊόντων και υπηρεσιών”, ανέφερε ο κ. Δουκίδης.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η Ελλάδα, ως μικρή χώρα, αντιμετωπίζει προβλήματα ασυμμετρίας πληροφορίας. Οι επενδυτές και οι επιχειρηματίες που ενδιαφέρονται να επενδύσουν στη χώρα πρέπει να έχουν σαφή και λεπτομερή πληροφόρηση για τις δυνατότητες και τις προοπτικές κάθε περιοχής.
Στις αναγκαίες παρεμβάσεις περιλαμβάνεται και η αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος της χώρας. Όπως εξήγησε ο κ. Δουκίδης, από τα μέσα της δεκαετίας του ‘80 έως τα μέσα του 2005 είχαμε περίπου 100.000 γεννήσεις ετησίως στην Ελλάδα, αριθμός που αυξήθηκε στις 120.000 από το 2005 και μετά. Ωστόσο, προβλέπεται ότι ο αριθμός των γεννήσεων θα μειωθεί στις 80.000 ετησίως τα επόμενα δέκα χρόνια. Αυτή η μείωση αναμένεται να επηρεάσει την εισροή νέων φοιτητών στα πανεπιστήμια και, κατ' επέκταση, την οικονομική ανάπτυξη της χώρας.
Αποτελεσματικότητας της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης
Από τα ευρήματα της μελέτης, που παρουσιάστηκε χθες, προβληματισμό προκαλεί το γεγονός ότι μόνο το 51% των πανεπιστημιακών τμημάτων στην Ελλάδα είναι προσανατολισμένο στο παραγωγικό αναπτυξιακό άλμα της χώρας. Με άλλα λόγια, μόνο το 51% των τμημάτων ασχολείται με την προετοιμασία στελεχών που μπορούν άμεσα να εμπλακούν στην αγορά εργασίας.
Σύμφωνα με τον κ. Δουκίδη, το μεγάλο πρόβλημα στην Ελλάδα έχει να κάνει με την αποτελεσματικότητα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ειδικότερα, κάθε χρόνο εισέρχονται περίπου 70.000 νέοι στα πανεπιστήμια, αλλά μόνο 50.000 καταφέρνουν να αποφοιτήσουν. Ακόμη χειρότερα, από αυτούς τους 50.000 μόνο 30.000 ειδικεύονται σε τομείς που σχετίζονται με το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας και μόλις οι 10.000 είναι έτοιμοι να προσληφθούν άμεσα στην αγορά εργασίας.
Παρεμβάσεις
Το εκπαιδευτικό σύστημα έχει επομένως ένα καλό capacity, αλλά το ποιοτικό output είναι μόλις 10.000 απόφοιτοι ετησίως. Είναι επιτακτική, λοιπόν, ανάγκη να υπάρξουν παρεμβάσεις. Όπως προτείνουν οι συντάκτες της μελέτης, για να μην "χάνουμε” τους 20.000 φοιτητές που δεν αποφοιτούν χρειάζονται:
- Σωστός επαγγελματικός προσανατολισμός
- Διδακτική επάρκεια καθηγητών
- Εκπαιδευτική στήριξη φοιτητών
- Καταγραφή σε κάθε τμήμα των κρίσιμων δεικτών απόδοσης
- Δημιουργία σύγχρονων φοιτητικών εστιών (το κόστος διαβίωσης στην επαρχία είναι πολύ υψηλό)
- Εναλλακτικές δυνατότητες φοίτησης για εργαζόμενους
Για την αξιοποίηση των 20.000 περίπου αποφοίτων, που τα γνωστικά τους αντικείμενα δε σχετίζονται με το αναπτυξιακό μοντέλο της χώρας, και άρα έχουν την υψηλότερη δυσκολία για επαγγελματική αποκατάσταση, προτείνονται οι ακόλουθες δράσεις βελτίωσης:
Ένταξη σε πτυχία θεωρητικής κατεύθυνσης με πρακτική εξειδίκευση
Ουσιαστική υλοποίηση του ελληνικού Erasmus (ώστε να δίνεται η δυνατότητα σε φοιτητές να παρακολουθούν για ένα εξάμηνο μαθήματα σε ένα άλλο πανεπιστημιακό τμήμα)
Δυνατότητα reskilling αποφοίτων θεωρητικών κατευθύνσεων σε μεταπτυχιακά πρακτικής κατεύθυνσης
Η στενότερη συνεργασία πανεπιστημίων και επιχειρήσεων παραμένει το μεγάλο ζητούμενο, καθώς μπορεί να συμβάλει άμεσα στην αύξηση του αριθμού των σπουδαστών που αποκτούν τις δεξιότητες που απαιτεί σήμερα η αγορά εργασίας, αλλά και του – ανησυχητικά χαμηλού – ποσοστού των φοιτητών που ολοκληρώνουν τις σπουδές τους.
Τέλος, για την αποτελεσματικότερη σύνδεση πανεπιστημιακής και επιχειρηματικής κοινότητας, προτείνονται δράσεις όπως:
- Πρακτική άσκηση
-Ανάλυση αναγκών και επικαιροποίηση των προγραμμάτων σπουδών
- Έμφαση στην αγορά εργασίας και στις ποιοτικες δεξιότητες
- Επιχειρηματικότητα και τεχνοβλαστοί
- Ενίσχυση σχετικών οργανωσιακών υποδομών στα ΑΕΙ
- Υποδομές διασύνδεσης ΑΕΙ και επιχειρήσεων
- Τα πανεπιστήμια πρέπει να παρέχουν εναλλακτικές καριέρας
