Τι δείχνουν οι περιπέτειες του Renzi για την ευρωπαϊκή κεντροαριστερά;

Του Κώστα Ράπτη

Σχολιάζοντας τον Σεπτέμβριο του 2015 την απρόσμενη εκλογή από την κομματική βάση του Jeremy Corbyn ως ηγέτη των Βρετανών Εργατικών, ο κεντροαριστερός πρωθυπουργός της Ιταλίας Matteo Renzi είχε χαρακτηρίσει τον τότε ένοικο της Downing Street, τον Συντηρητικό David Cameron ως τον ευτυχέστερο των ανθρώπων. "Το ερώτημα δεν είναι αν κανείς δηλώνει μπλαιρικός ή αντι-μπλαιρικός” πρόσθεσε ο Renzi (ο οποίος συχνά χαρακτηριζόταν ως "Blair α λα ιταλικά”), αλλά "αν κανείς λαμβάνει μέρος στις εκλογές για να νικήσει ή απλώς για τη χαρά της συμμετοχής, όπως στους Ολυμπιακούς Αγώνες”. Ο Ιταλός πρωθυπουργός δεν είχε καμία αμφιβολία ότι "άνθρωποι που τάσσονται εναντίον του ΝΑΤΟ δεν ενδιαφέρονται να κερδίσουν στις κάλπες”. Κατά τον ίδιο, η αριστερή στροφή των Βρετανών Εργατικών μάλλον ήταν το αντίθετο του ζητουμένου, αφού ο τελευταίος που έγινε γνωστός με το παρωνύμιο "Κόκκινος”, δηλ. ο προηγούμενος κομματικός ηγέτης Ed Milibantυπέστη δεινή ήττα από τον Cameron στις τελευταίες εκλογές.

Δεκαπέντε μήνες μετά, ο Cameron έχει συνταξιοδοτηθεί πολιτικά, μετά την επικράτηση του Brexit στο βρετανικό δημοψήφισμα του Ιουνίου. Ο Corbyn, πάλι, παραμένει αρχηγός των Εργατικών, όπως έκρινε εκ νέου η βάση του κόμματος, αν και οι πιθανότητές του να φθάσει μέχρι την εξουσία είναι περιορισμένες – μεταξύ άλλων και διότι η μερίδα των κομματικών στελεχών που αναφέρεται στον "μπλαιρισμό” θα κάνει τα πάντα για να το αποτρέψει.

Όσο για τον Matteo Renzi, ποιος ξέρει αν διατηρεί την ίδια χλευαστική διάθεση μετά την ηχηρή απόρριψη των συνταγματικών του μεταρρυθμίσεων στο ιταλικό δημοψήφισμα της περασμένης Κυριακής.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός ενδέχεται να παραμείνει στην πρωθυπουργία, όπως υποψιάζουν οι τελευταίες κινήσεις του στην περίπλοκη κομματική χορογραφία που εξελίσσεται στη Ρώμη, ενδέχεται και να επιμείνει στην παραίτησή του. Σίγουρα, πάντως, δεν μπορεί να προβάλλει ως γνώστης των μυστικών της πολιτικής "επιτυχίας” και της "εκλογιμότητας”.

Συμβαίνει μάλιστα να είναι ο Renzi ο τελευταίος εναπομείνας πρωθυπουργός μεγάλης ευρωπαϊκής χώρας που να προέρχεται από την σοσιαλδημοκρατική πολιτική οικογένεια. Οι πρόσφατες περιπέτειές του θα πρέπει να διαβαστούν ως η επισφράγιση της κρίσης στην οποία συντονισμένα, όπως φαίνεται, έχουν βυθισθεί τα κόμματα της Σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη.

Ταπεινωτική αποχώρηση του Francois Hollande από την κούρσα της επανεκλογής του. Καθαίρεση του ηγέτη των Ισπανών Σοσιαλιστών Pedro Sanchez από τους "βαρώνους” του κόμματος, λόγω της αντίθεσής του στην ψήφο ανοχής προς τον Rajoy. Αναμενόμενη, κατά τις σφυγμομετρήσεις, καταβύθιση του συγκυβερνώντος Εργατικού Κόμματος της Ολλανδίας στις εκλογές του Μαρτίου. Άνετη δημοσκοπική πρωτιά του ακροδεξιού Κόμματος της Ελευθερίας στην Αυστρία, όπου κυβερνά "μεγάλος συνασπισμός” υπό Σοσιαλδημοκράτη καγκελάριο.

Στην Γερμανία, ο πρώην καγκελάριος Gerhard Schröder καλεί το κόμμα του να προσανατολισθεί σε ένα μέλλον εκτός της τωρινής συγκυβέρνησης υπό την Angela Merkel. Με συνέντευξή του στη Wirtschaftswoche ζητά από το SPD να ριχτεί στη μάχη των εκλογών του ερχόμενου φθινοπώρου με τη λογική ότι μπορεί να ηγηθεί της χώρας στο πλαίσιο ενός συνασπισμού με τους Πράσινους και το Κόμμα της Αριστεράς (το οποίο ο ίδιος στις μέρες του είχε κρατήσει σε πολιτική καραντίνα).

Ο Schröder είναι πολιτικός με οξυμένο ένστικτο, όπως έδειξε λ.χ. προκηρύσσοντας τις "αυτοκτονικές” πρόωρες εκλογές του 2005, οι οποίες πάντως στέρησαν από την Merkel την αυτοδυναμία και χάρισαν στο κόμμα του θέση στον "μεγάλο συνασπισμό”. Προφανώς και τώρα αντιλαμβάνεται ότι δεν έχει μέλλον ο περιορισμός του SPD σε ένα κόμμα του 20% που δεν φιλοδοξεί παρά να παίξει τον ρόλο ελάσσονος εταίρου της κεντροδεξιάς. Όμως η εκλογική αριθμητική ενδέχεται να καταδικάσει το SPD ακριβώς σε αυτόν τον ρόλο, διότι το άθροισμα για έναν κεντροαριστερό συνασπισμό δύσκολα προκύπτει.

Πολλοί και διαφορετικοί όροι χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν το τοπίο στην Ευρώπη: άνοδος των λαϊκισμών, κατακερματισμός της πολιτικής σκηνής κτλ. Όμως μια μεγάλη κοινή παράμετρος είναι η δραματική υποχώρηση του ενός από τους δύο πυλώνες των δικομματικών συστημάτων, λόγω της αδυναμίας της Σοσιαλδημοκρατίας να επιτελέσει τον ιστορικό της ρόλο ως εκφραστή των λιγότερο προνομιούχων κοινωνικών στρωμάτων, λόγω της πρόσδεσής της εδώ και δυο-τρεις δεκαετίες σε πολιτικές που συσσωρεύουν εντάσεις και συνεπέστερα εκφράζονται από άλλους.

Ο "μη εκλόγιμος” Corbyn, σε ομιλία του την παραμονή των αυστριακών προεδρικών εκλογών σε δυνέδριο του Κόμματος Ευρωπαίων Σοσιαλιστών στην Πράγα το έθεσε ως εξής: "Ως σοσιαλιστές και προοδευτικοί... γνωρίζουμε ότι το χάσμα πλουσίων και φτωσών διευρύνεται, ότι το επίπεδο διαβίωσης μένει στάσιμο ή υποχωρεί, ότι η ανασφάλεια εντείνεται... Σε πολλές περιπτώσεις η λαϊκιστική δεξιά εντοπίζει τα σωστά προβλήματα, αλλά οι λύσεις της είναι τοξικές, αδιέξοδα από το παρελθόν... αλλά αν τα προοδευτικά κόμματα και κινήματα δεν ξεκόψουν από ένα αποτυχημένο πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο, το κενό θα γεμίσουν οι φωνές των σιερήνων της λαϊκιστικής ακροδεξιάς”.