Πόσο εφικτή είναι σήμερα μια ειρηνευτική συμφωνία στην Ουκρανία

Της Tatiana Stanovaya

Τον τελευταίο μήνα, ο ρυθμός των διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία έχει κάνει δύσκολο το να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με το τι ακριβώς ξετυλίγεται. Ωστόσο, πέρα από την κοινή δημοσιογραφική κάλυψη, υπήρξαν δύο αξιοσημείωτες αλλαγές στο πολιτικό πλαίσιο της διαδικασίας ανταλλαγής θέσεων μεταξύ Μόσχας, Ουάσινγκτον και Κιέβου.

Πρώτον, μετά τη διασφάλιση της εκεχειρίας στη Γάζα, ο ειδικός απεσταλμένος των Ηνωμένων Πολιτειών Στιβ Γουίτκοφ άλλαξε την εστίασή του στον πόλεμο Ρωσίας-Ουκρανίας, εκτοπίζοντας τους ανταγωνιστές του και έγινε ο κύριος διαπραγματευτής της Ουάσινγκτον. Ο ειδικός απεσταλμένος του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ για την Ουκρανία, Κιθ Κέλογκ, αποδείχθηκε απαράδεκτος για τη Μόσχα λόγω των φιλο-Κυβερνητικών απόψεών του, και ο υπουργός Εξωτερικών Μάρκο Ρούμπιο δεν έχει μπορέσει να πετύχει πρόοδο μιλώντας με τον Ρώσο ομόλογό του, Σέργκεϊ Λαβρόφ, ο οποίος απλώς επαναλαμβάνει τα γνωστά αφηγήματα του Κρεμλίνου.

Ακόμη και πριν από τη συμφωνία για τη Γάζα, ο Γουίτκοφ είχε προσπαθήσει δύο φορές να μεσολαβήσει για μια συμφωνία μεταξύ Μόσχας και Κιέβου. Τον Απρίλιο, μετά από συζητήσεις που συμπεριέλαβαν τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν, τον βοηθό του Κρεμλίνου για θέματα εξωτερικής πολιτικής Γιούρι Ουσακόφ, και τον Κιρίλ Ντμίτριεφ, επικεφαλής του Ρωσικού Ταμείου Άμεσων Επενδύσεων και σημαντικό συνομιλητή με τον Λευκό Οίκο, ο Γουίτκοφ επινόησε μια πρόταση που απορρίφθηκε από το Κίεβο και τους Ευρωπαίους εταίρους του (και δεν προκάλεσε ιδιαίτερο ενθουσιασμό και στο Κρεμλίνο).

Στη συνέχεια, τον Αύγουστο, ο Τραμπ και ο Πούτιν συνάντήθηκαν στην Αλάσκα μετά από σειρά επισκέψεων του Γουίτκοφ στη Μόσχα. Ενώ η συνάντηση τράβηξε πολλή προσοχή, παρεξηγήσεις και από τις δύο πλευρές σήμαναν ότι απέφερε ελάχιστα αποτελέσματα. Η Ουάσινγκτον πίστευε ότι ο Πούτιν είχε υποσχεθεί να συναντήσει τον Ουκρανό πρόεδρο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και η Μόσχα πίστευε ότι είχε συμφωνήσει σε δυτικές εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία παρόμοιες με το Άρθρο 5 του ΝΑΤΟ, ως αντάλλαγμα για την απόσυρση ουκρανικών στρατευμάτων από την περιοχή του Ντονμπάς. Όταν τίποτα από τα δύο δεν υλοποιήθηκε, και οι δύο πλευρές αισθάνθηκαν απογοητευμένες.

Ο δεύτερος παράγοντας είναι ότι η κατάσταση εντός της Ουκρανίας έχει αλλάξει. Οι αυξανόμενες δυσκολίες στο μέτωπο, η επικείμενη πιθανότητα χρηματοπιστωτικής κρίσης, η ζημιά στον ενεργειακό τομέα από ρωσικές επιθέσεις και ένα σημαντικό σκάνδαλο διαφθοράς έχουν κάνει την ουκρανική ηγεσία πιο ανοιχτή σε επιλογές που θα ήταν απαράδεκτες μόλις πριν από λίγους μήνες.

Η τρέχουσα απόπειρα του Γουίτκοφ για μια ειρηνευτική συμφωνία - η τρίτη του - θα ήταν καταδικασμένη να συναντήσει τη μοίρα των δύο προηγούμενων, αν δεν ήταν για αυτές τις εξελίξεις στην Ουκρανία. Αλλά τώρα η κυβέρνηση Τραμπ - η οποία έχει μια δύσκολη σχέση με τον Ζελένσκι, για να το θέσουμε ήπια - επιδιώκει να επωφεληθεί από τα αυξανόμενα προβλήματα του Κιέβου για να επανεκκινήσει τις συνομιλίες υπό όρους που είναι πιο ευνοϊκοί για τη Μόσχα.

Οι πολλές διαρροές στα δυτικά μέσα (συμπεριλαμβανομένων τηλεφωνικών κλήσεων που αφορούσαν τον Γουίτκοφ, τον Ουσακόφ και τον Ντμίτριεφ που ανέφερε το πρακτορείο ειδήσεων Bloomberg) καθιστούν δυνατή την κατασκευή μιας χρονολόγησης των γεγονότων. Φαίνεται ότι, για την τρίτη του απόπειρα ειρηνευτικής συμφωνίας, ο Γουίτκοφ ξεκίνησε χρησιμοποιώντας τις προηγούμενες συνομιλίες του με τον Πούτιν και τον Ουσακόφ ως βάση για ένα κείμενο. Στη συνέχεια έλαβε μια νέα ρωσική πρόταση  και την ενσωμάτωσε σε μια τελική έκδοση.

Το αποτέλεσμα ήταν ένα σχέδιο είκοσι οκτώ σημείων που αντικατόπτριζε ως επί το πλείστον τις απαιτήσεις της Ρωσίας. Ωστόσο, δεν ήταν απλώς μια ρωσική λίστα επιθυμιών: υπήρχαν επίσης σημεία που προκάλεσαν ανησυχίες στο Κρεμλίνο. Αυτά περιλάμβαναν ένα ανώτατο όριο για τον ουκρανικό στρατό στους 600.000 στρατιώτες (η Μόσχα ήθελε να είναι 100.000), και καμία απαγόρευση για την ανάπτυξη όπλων μεγάλης εμβέλειας στην Ουκρανία. Επιπλέον, το σχέδιο διατυπώθηκε με τέτοιο τρόπο ώστε να αφήνει ανοιχτή τη δυνατότητα να εξασθενήσει σε κάτι άλλο κατά τη διάρκεια των μεταγενέστερων διαπραγματεύσεων για την εφαρμογή του. Τελικά, στο Κρεμλίνο υπήρχαν μικτά συναισθήματα. Από τη μια πλευρά, θα έδινε στη Ρωσία πολλά από αυτά που θέλει. Από την άλλη, υπήρχε επαρκής ασάφεια που έδινε αιτία για ανησυχία.

Ο νέος υπουργός Στρατού των ΗΠΑ Ντάνιελ Ντρίσκολ (συμφοιτητής του αντιπροέδρου των ΗΠΑ Τζέι Ντι Βανς) στάλθηκε στο Κίεβο για να παραδώσει το σχέδιο των είκοσι οκτώ σημείων. Μαζί με τον Ντρίσκολ, ο Βανς μπήκε επίσης στο προσκήνιο, προφανώς πεπεισμένος ότι το Ουάσινγκτον θα μπορούσε να πραγματοποιήσει μια "ειρηνευτική blitzkrieg" ενώ οι Ουκρανοί αντιμετώπιζαν μια πολυδιάστατη κρίση, και εν μέσω αντιρρήσεων από τους αδέκαρους Ευρωπαίους. Ωστόσο, ο Ρούμπιο επιβράδυνε τη διαδικασία παίρνοντας το σχέδιο στη Γενεύη για συζήτηση με μια ουκρανική αντιπροσωπεία. Το αποτέλεσμα ήταν ότι το σχέδιο των είκοσι οκτώ σημείων έγινε σχέδιο δεκαεννέα σημείων.

Αυτό ακολουθήθηκε από τη διαρροή των τηλεφωνικών συνομιλιών ΗΠΑ-Ρωσίας που φαίνονταν σχεδιασμένες να υπονομεύσουν τον Γουίτκοφ. Προς το παρόν, δεν είναι ξεκάθαρο εάν οι αποκαλύψεις θα επηρεάσουν την επιρροή του Γουίτκοφ στον Λευκό Οίκο, ή τη σχέση του με τον Τραμπ. Ακόμη προγραμματίζεται να πραγματοποιήσει μια επικείμενη επίσκεψη στη Μόσχα.

Παρόλα αυτά, προς τα εμπρός, ο Γουίτκοφ θα δυσκολευτεί να ξεφορτωθεί την εικόνα του φιλου του Κρεμλίνου. Και αυτό είναι πρόβλημα όχι μόνο για τον Γουίτκοφ, αλλά και για τη Μόσχα. Η ευαίσθητη θέση του Γουίτκοφ και οι προσπάθειες να υπονομευτεί η προσπάθειά του για επίτευξη ειρηνευτικής συμφωνίας υποτιμούν ολόκληρη τη διαπραγματευτική θέση των ΗΠΑ και κάνουν το Κρεμλίνο να τείνει να πιστεύει ότι το πεδίο της μάχης είναι ένας πιο αξιόπιστος τρόπος για την επίτευξη των στόχων του.

Σήμερα, το κύριο πρόβλημα της Μόσχας όσον αφορά τις σχέσεις με το Ουάσινγκτον είναι η έλλειψη μιας σαφούς ατζέντας συζήτησης. Το Κρεμλίνο θέλει κάτι επίσημο - και γραπτώς - αντί για ατελείωτες εκδοχές ενός "σχεδίου ειρήνης" που αλλάζει χρώμα ανάλογα με τους υπεύθυνους που συμμετείχαν στη σύνταξή του.

Ούτε είναι εντελώς ξεκάθαρο στο Κρεμλίνο με ποιον θα πρέπει να ασχοληθεί. Ο Γουίτκοφ πηγαίνει στη Μόσχα, ακούει τους Ρώσους συνομιλητές του και φεύγει - μόνο για να χαθεί στον λαβύρινθο της γεωπολιτικής και της εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ. Ο Τραμπ φαίνεται να έχει αποστασιοποιηθεί από τις λεπτομέρειες, και θέλει να εμπλακεί μόνο στο τελικό στάδιο της υπογραφής μιας συμφωνίας. Και η Μόσχα έχει δυσκολευτεί να δημιουργήσει μια λειτουργική σχέση με τον Ρούμπιο. Πέρα από αυτούς τους τρεις άνδρες, δεν υπάρχουν άλλοι προφανείς υποψήφιοι.

Παρ' όλα αυτά, η δυναμική που χτίζεται από τις προσπάθειες του Λευκού Οίκου να βρει μια λύση στη σύγκρουση, σε συνδυασμό με τα αυξανόμενα προβλήματα της Ουκρανίας, σημαίνει ότι η τρέχουσα αμερικανική προσπάθεια θα μπορούσε να είναι πιο επιτυχημένη από τις προηγούμενες. Πράγματι, οι τρέχουσες διαπραγματεύσεις έχουν αποκτήσει διαφορετικό ύφος. Δεδομένης της απροθυμίας της Δύσης να εμπλακεί στον πόλεμο στο πλευρό της Ουκρανίας, η συζήτηση πλέον κυριαρχείται από το ερώτημα ποια τιμή θα αναγκαστεί το Κίεβο να πληρώσει για να τερματιστεί η μάχη.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου