Ο Αλέξης Τσίπρας, ο Βαρουφάκης και το παράδειγμα Πατέλη

Του Μανόλη Καψή

Λέει πιθανώς και πολλά ψέματα στο βιβλίο του ο Αλέξης Τσίπρας, οι διαψεύσεις πέφτουν άλλωστε σαν τη βροχή, αλλά αν θέλουμε να είμαστε δίκαιοι, λέει και πολλές αλήθειες. Να, για παράδειγμα, όταν γράφει ότι "δυστυχώς η πολιτική και η αριστερά μαγνητίζουν τους νάρκισσους όπως το φως τα έντομα", λέει μια μεγάλη αλήθεια. Δεν ξέρω αν έχει και δόσεις αυτοκριτικής η αναφορά αυτή, αλλά ποιος θα διαφωνήσει; Αρκεί να δει κανείς τα ψώνια που κυκλοφορούν γύρω μας, με ορισμένους μάλιστα να πρωταγωνιστούν στην πολιτική κονίστρα και να έχουν και μεγάλο ακροατήριο. Παράδοξο; Καθόλου, αν υπολογίσουμε ότι σύμφωνα με την τελευταία διαθέσιμη μέτρηση, το 33% του εκλογικού σώματος πιστεύει ότι μας ψεκάζουν με "ηλιθιογόνα αέρια" (βλ. Metron Analysis).

Όπως επίσης δυσκολεύεσαι να διαφωνήσεις — σχεδόν συμπάσχεις με την αντίδρασή του — όταν διαβάζεις την περιγραφή που κάνει για τη συνεργασία του με τον Γιάννη Βαρουφάκη:

"Ο Βαρουφάκης ανέλυσε το πλάνο του. Σύμφωνα με αυτό, θα τυπώναμε, έλεγε, κάποια κουπόνια και αντί να δώσουμε χρήματα στους συνταξιούχους και στους μισθωτούς, θα δίναμε κουπόνια και με αυτά θα μπορούσαν να αγοράσουν αγαθά και υπηρεσίες".

Και η αντίδραση του Αλέξη Τσίπρα; Η ίδια αντίδραση οποιουδήποτε έχει έστω και ελάχιστη επαφή με την πραγματικότητα:

"Όταν το άκουσα, δεν ήξερα αν έπρεπε να κλάψω ή να γελάσω. Αντέδρασα: "Καλά, είσαι με τα καλά σου; Πώς θα δίνουμε κουπόνια αντί για συντάξεις; Δεν θα σταθούμε ούτε μια μέρα. Ποιος συνταξιούχος θα δεχθεί να πάρει κουπόνια αντί για συντάξεις;” Μετά άρχισε να μου λέει ότι υπήρχε και η εναλλακτική να μην τυπώσουμε κουπόνια, αλλά να τα κάνουμε όλα ηλεκτρονικά με το κινητό. Να συναλλάσσονται οι συνταξιούχοι με το κινητό, το 2015! Με την προχειρότητα αυτή τελείωσε για μένα η συζήτηση".

Την ίδια αίσθηση έχεις διαβάζοντας και τη σύγκρουσή του με τη Ζωή Κωνσταντοπούλου, που επέμενε μέχρι τέλους στη ρήξη με τους δανειστές. Δηλαδή στην επιλογή της χρεοκοπίας:

"Η στάση της ήταν συστηματικά συγκρουσιακή και παρελκυστική. Ήταν εξάλλου εξαρχής αντίθετη σε κάθε ιδέα Συμφωνίας, χωρίς όμως να αισθάνεται την παραμικρή ανάγκη να καταθέσει μια εναλλακτική πρόταση. Όταν την καλούσα να συζητήσουμε ρεαλιστικές εναλλακτικές για την περίπτωση πλήρους ρήξης με τους εταίρους, μου απαντούσε με μια αφοπλιστική αοριστία:

"Θα πάμε στον ΟΗΕ”. Κι όταν, σχεδόν απελπισμένος, τη ρωτούσα "Κι αν πάμε, τι ακριβώς θα αλλάξει; Δεν θα έχουν ήδη καταρρεύσει τα δημόσια ταμεία και οι τράπεζες;”, επανερχόταν πεισματικά: "Το χρέος είναι επονείδιστο, στον ΟΗΕ πρέπει να απευθυνθούμε”. Επέμενε σε μια δική της, αυστηρά μονοδιάστατη αντίληψη για το πρόβλημα, αγνοώντας πλήρως τις επείγουσες ανάγκες της χώρας και τις πολιτικές προκλήσεις της συγκυρίας."

Έχει απόλυτο δίκιο, αν και δεν φαντάζομαι τον Κυριάκο Μητσοτάκη ή τους προκατόχους του να προσπαθούν να πείσουν τους υπουργούς τους για το αυτονόητο. Περιστοιχιζόταν από νάρκισσους που δεν είχαν καμία επαφή με την πραγματικότητα και μπορούσαν να οδηγήσουν τη χώρα στην απόλυτη καταστροφή. Αδιαφορούσαν ή δεν αντιλαμβάνονταν το κόστος που θα είχε η εφαρμογή των απίθανων απόψεών τους στο κοινωνικό σώμα. Αυτό που μετρούσε ήταν να κάνουν το κομμάτι τους και να περάσει το δικό τους. Νάρκισσοι.

Ένα δεν λέει ο πρώην πρωθυπουργός και φυσικά δεν κάνει καμία αυτοκριτική. Ότι αυτές ήταν δικές του επιλογές. Μπορεί ο κ. Βαρουφάκης να μην ήταν η πρώτη του επιλογή — η πρώτη ήταν ο κ. Δραγασάκης που αρνήθηκε (κάτι ήξερε αυτός…) — αλλά είχε σαφή εικόνα με ποιους θα συνεργάζονταν. Ήταν γνωστές οι απόψεις του Γιάννη Βαρουφάκη, τις είχε παρουσιάσει στο εκλογικό σώμα σε αλλεπάλληλες εμφανίσεις στις κάτω πλατείες, μαζί με τους συντρόφους του Αλέξη Τσίπρα και ειδικά με τον κ. Τσακαλώτο. Όπως και η Ζωή Κωνσταντοπούλου, δεν ήταν μια επιλογή δήθεν για να δοθεί μια "εικόνα ανανέωσης και μαχητικότητας. Μια νέα και δυναμική γυναίκα, σε μια θέση που είθισται να ανήκει σε απόμαχους της πολιτικής", όπως γράφει.

Ήταν μια επιλογή σκοπιμότητας, για να κερδίσει την εύνοια του πρώην προέδρου του Συνασπισμού Νίκου Κωνσταντόπουλου, τη στήριξη του οποίου επεδίωκε.

Τους ήξερε πολύ καλά και τους επέλεξε. Και φυσικά κρίνεται. Γιατί ο πρωθυπουργός είναι και οι συνεργάτες του. Είναι το σχέδιό του και οι συνεργάτες του. Γιατί επέλεξε αυτούς για συνεργάτες ο πρώην πρωθυπουργός, που τώρα τους αποδομεί και τους ειρωνεύεται;

Μα γιατί ο Αλέξης Τσίπρας δεν είχε σχέδιο, ούτε πρόγραμμα για να επιλέξει τους ανάλογους συνεργάτες που θα υπηρετούσαν το σχέδιό του. Επέλεξε για συνεργάτες φαντεζί προσωπικότητες, γιατί αυτές εξυπηρετούσαν την προπαγάνδα του ΣΥΡΙΖΑ περί δήθεν άλλης πολιτικής που θα ανέτρεπε τα μνημόνια. Δεν υπήρχε σχέδιο, δεν υπήρχε πρόγραμμα — σίγουρα όχι πρόγραμμα Θεσσαλονίκης — και δεν υπήρχε εναλλακτική πολιτική. Υπήρχε μόνο προπαγάνδα και ιδεολογία.

Για να γίνουν οι απαραίτητες συγκρίσεις, αξίζει να ανατρέξουμε σε ένα άλλο βιβλίο, το βιβλίο του πρώην οικονομικού συμβούλου του Κυριάκου Μητσοτάκη, Αλέξη Πατέλη, "Η Μεγάλη Επιστροφή, Ο δρόμος για την αξιοπιστία της Ελλάδας", που εκδόθηκε πριν από μερικές εβδομάδες. Δεν είχε την επιτυχία ίσως της Ιθάκης, αλλά έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Εκεί ο κ. Πατέλης περιγράφει το πώς επελέγη από τον πρωθυπουργό για να στελεχώσει το επιτελείο του. Γράφει λοιπόν ότι το 2017, ο Κυριάκος Μητσοτάκης μόλις είχε συμπληρώσει τον πρώτο του χρόνο στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας και αυτό που κυρίως τον απασχολούσε ήταν η ανάταξη της οικονομίας.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης διάβαζε όλες τις διεθνείς αναλύσεις για την ελληνική και την ευρωπαϊκή οικονομία και έτσι του κέντρισε το ενδιαφέρον και μια ανάλυση της Patelis Macro. Μια εταιρεία μακροοικονομικής ανάλυσης, της οποίας επικεφαλής ήταν ένας Έλληνας οικονομολόγος, με μεγάλη διεθνή εμπειρία.

Ήταν ο Αλέξης Πατέλης, με εξαιρετική σταδιοδρομία στην Goldman Sachs, στη Citigroup Asset Management και κατόπιν στη Merrill Lynch, όπου ήταν και υψηλόβαθμο στέλεχος.

Ο κ. Μητσοτάκης δεν τον γνώριζε προσωπικά, ούτε είχε λάβει συστάσεις για τον Αλέξη Πατέλη, ούτε υπήρχε και οποιοδήποτε κομματικό cone, είχε όμως άποψη για το τι ήθελε να κάνει στην οικονομία και εκτιμούσε τις απόψεις του. Έτσι κάποια στιγμή τον κάλεσε στο γραφείο του στην Πειραιώς για να γνωριστούν και να συζητήσουν.

Έχει ενδιαφέρον η αφήγηση του κ. Πατέλη, για την έκπληξη που ένιωσε όταν έλαβε ένα e-mail από τον προσωπικό λογαριασμό του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης τότε, που του έλεγε ότι του άρεσε η ανάλυσή του και ότι ήθελε να συναντηθούν από κοντά. Δέχθηκε αμέσως την πρόσκληση, μένοντας στη συνέχεια εντυπωσιασμένος από τις γνώσεις του κ. Μητσοτάκη γύρω από τα οικονομικά. Οι δυο τους συμφώνησαν να έχουν μια τακτική, άτυπη επαφή και ο κ. Μητσοτάκης λάμβανε συχνά και μελετούσε τα ενημερωτικά σημειώματα που συνέτασσε η ομάδα Πατέλη.

Δύο χρόνια αργότερα, την άνοιξη του 2019, τον κάλεσε για πρώτη φορά να τον συνοδεύσει σε ταξίδι που έκανε στη Νέα Υόρκη για συναντήσεις με εκπροσώπους της επενδυτικής και επιχειρηματικής κοινότητας και εκεί του έριξε πρώτη φορά την ιδέα: "Αν στις προσεχείς εκλογές γίνω πρωθυπουργός, θέλεις να έρθεις στην ομάδα μας;". Και έτσι ξεκίνησε η συνεργασία τους.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν ήθελε να εντυπωσιάσει. Ήθελε έναν ικανό συνεργάτη που να στρατευθεί στο σχέδιο της κυβέρνησης για δημοσιονομική πειθαρχία (για τη μείωση του χρέους), με μεταρρυθμίσεις για την ταχύρρυθμη ανάπτυξη της οικονομίας, με ταυτόχρονη διανομή κοινωνικού μερίσματος.