Στην Κίνα θα τους είχαν εκτελέσει

Του Θάνου Τζήμερου

Και ο καλύτερος manager, κάποια στιγμή, θα συμβεί να πάρει εσφαλμένες αποφάσεις, που θα ζημιώσουν την εταιρεία του. Γι’ αυτό στην Αμερική υπάρχει ο business judgment rule.  Λέει το εξής απλό: δεν είναι δυνατόν ένας manager να φοβάται πως αν κάτι δεν πάει σύμφωνα με τους σχεδιασμούς, θα τον τρέχουν οι μέτοχοι στο δικαστήριο. Αν το φοβάται αυτό, οι αποφάσεις που θα παίρνει θα είναι όλες συντηρητικές και χωρίς έμπνευση. Έτσι τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου ή τα στελέχη μιας εταιρείας προστατεύονται από νομικές ευθύνες όταν παίρνουν επιχειρηματικές αποφάσεις που αποδεικνύονται επιζήμιες για τους μετόχους. Αρκεί να ισχύουν οι εξής προϋποθέσεις: α) οι αποφάσεις να έχουν ληφθεί καλή τη πίστη, δηλαδή οι υπεύθυνοι να πίστευαν ότι με την απόφαση που πήραν ευνοούσαν τα συμφέροντα της εταιρείας, ασχέτως αν "δεν τους βγήκε", β) να είχαν φροντίσει να ενημερωθούν αναλυτικά για τις παραμέτρους του θέματος που χειρίστηκαν, έτσι ώστε να ήταν σε θέση να σταθμίσουν τα υπέρ και τα κατά, ασχέτως αν η στάθμισή τους αποδείχθηκε τελικά ατυχής και γ) να μην υπήρξε σύγκρουση συμφερόντων, conflict of interest. Αν δεν ισχύουν τα παραπάνω, και ένας μέτοχος έχεις αποδείξεις γι’ αυτό, μπορεί να "καθίσει στο σκαμνί" οποιοδήποτε διευθυντικό στέλεχος που δεν έκανε σωστά τη δουλειά του.

Η περίπτωση αυτό το στέλεχος να είχε προσωπικό άνομο όφελος από τη ζημιά της εταιρείας του δεν περιλαμβάνεται στον business judgment rule. Περιλαμβάνεται στο κοινό ποινικό έγκλημα. Αν αποδειχθεί ότι ένας διευθυντής "τα έπιασε" π.χ. από τον ανταγωνισμό για να ζημιώσει την εταιρεία του, θα πληρώσει τερατώδες ποσό ως αποζημίωση και θα τον χώσουν και στη φυλακή. Οι ΗΠΑ βάσισαν την ύπαρξη και την ανάπτυξή τους στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Έτσι θεωρούν ότι η αγορά πρέπει να δουλεύει ελεύθερη από κρατικές παρεμβάσεις αλλά να τηρεί τους κανόνες του υγιούς ανταγωνισμού. Δεν τους τηρείς; Μαύρο φίδι που σ’ έφαγε! 833 εκατομμύρια δολάρια πλήρωσε φέτος τον Αύγουστο ως αποζημίωση ο πολυεθνικός ενεργειακός γίγαντας Phillips 66 (με πωλήσεις πάνω από 115 δισ. τον χρόνο) στην εταιρεία βιοκαυσίμων Propel Fuels για παράνομη υπεξαίρεση πληροφοριών. 

Αν την κουτσουκέλα την έχει κάνει δημόσιος λειτουργός τα πράγματα είναι ακόμα χειρότερα. Πριν έναν μήνα, στις 26/9/2025, ο απόστρατος ναύαρχος 4 αστέρων του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ, Robert P. Burke, καταδικάστηκε σε έξι χρόνια φυλακή για διαφθορά. Όταν ήταν στην υπηρεσία, συμφώνησε με μια εταιρεία που εκπαίδευε προσωπικό, την Next Jump, να εκπαιδεύσει τους ναύτες του Πολεμικού Ναυτικού σε διάφορα άχρηστα πράγματα, με αντάλλαγμα να τον προσλάβουν στην εταιρεία όταν συνταξιοδοτηθεί με 500.000 δολάρια τον χρόνο και να του δώσουν και μετοχές. 

Φέτος τον Ιούνιο, ένα άλλο λεβεντόπαιδο που δούλευε στην εν πολλαίς αμαρτίαις περιπεσούσα USAID, o Roderick Watson, παραδέχθηκε ότι παντελόνιασε περίπου 1 εκατομμύριο δολάρια από διάφορες εταιρείες στις οποίες μοίραζε κρατικές δουλειές. Η δίκη του ξεκίνησε στις 6 Οκτωβρίου και η ποινή που αντιμετωπίζει μπορεί να φτάσει τα 15 χρόνια φυλακή.

Αυτές τις μέρες γίνεται επίσης η δίκη και για ένα πατριωτάκι μας, τον Kosta Diamantis. Πρώην αξιωματούχος στο Κονέκτικατ, αντιμετωπίζει 22 κατηγορίες για δωροδοκία και κατάχρηση εξουσίας. Μοίραζε, σύμφωνα με το κατηγορητήριο, κρατικές δουλειές σε εργολάβους που του έδιναν μίζα. Αν καταδικαστεί, κινδυνεύει με ποινή μέχρι 20 χρόνια. 

Κρίμα που ξενιτεύτηκε ο Kostas Diamantis. Αν έμενε στην πατρίδα, θα ήταν ένας ευυπόληπτος κρατικός λειτουργός, θα τα είχε κάνει πλακάκια με τους προμηθευτές του Δημοσίου, θα μασούσαν κι αυτοί κι αυτός, και δεν θα μαθαίναμε τίποτε ποτέ. Αλλά και να μαθαίναμε, από τις ελάχιστες υποθέσεις που φτάνουν στη Δικαιοσύνη, είναι προφανές ότι και το κρατικό έγκλημα στην Ελλάδα συμφέρει: οι ποινές είναι χάδι.

Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που δεν ξέρεις αν παίζει μίζα ή απλώς οι κρατικοί λειτουργοί έκαναν τόσο ανεύθυνα και απρόσεχτα τη δουλειά τους, που ζημίωσαν το Δημόσιο, δηλαδή τον φορολογούμενο, χωρίς να ωφεληθούν οι ίδιοι, πέραν της πάγιας ωφέλειας που έχει ένας "υπεύθυνος" όταν τα έχει όλα "γραμμένα". Το μόνο που ξέρεις είναι το φέσι που καλείσαι να πληρώσεις. Όμως το κλεπτοκρατικό ελληνικό νομικό σύστημα δεν αναγνωρίζει έννομο συμφέρον στον φορολογούμενο για να στραφεί κατά κρατικών λειτουργών που διαγούμισαν το δημόσιο χρήμα. Δεν μπορείς να πεις στο δικαστήριο "είμαι φορολογούμενος, τα χρήματά μου πρέπει να πιάνουν τόπο, αλλά σ΄ αυτή την περίπτωση, από βαριά αμέλεια των κρατικών λειτουργών ή και δόλο, το έργο κόστισε 5 φορές επάνω. Και δικά μου λεφτά ήταν στα επιπλέον εκατομμύρια που πληρώσαμε κερατιάτικα." Όχι! Το Δημόσιο σου λέει "Άσε εμάς να τα κάνουμε μαντάρα ή να χώνουμε το χέρι στο μέλι μέχρι τον ώμο. Εσύ δεν δικαιούσαι να ομιλείς. Σκάσε και πλήρωνε."

Έτσι φτάνουμε στην υπόθεση για την οποία γράφτηκε αυτή η εκτεταμένη εισαγωγή: τις αποζημιώσεις που πλήρωσε και θα πληρώσει το Δημόσιο, δηλαδή ο φορολογούμενος, δηλαδή εσύ κι εγώ, σε εργολάβους, λόγω των καθυστερήσεων με υπαιτιότητα του Δημοσίου στις εργασίες του ΒΟΑΚ. Δεν είναι η πρώτη φορά και δεν θα είναι η τελευταία. Στο Περιφερειακό Συμβούλιο Αττικής, στα 9 χρόνια της θητείας μου, πολύ συχνά ερχόντουσαν προς έγκριση αναθεωρήσεις (προς τα επάνω, φυσικά) κόστους συμβάσεων του Δημοσίου με ιδιώτες. Ο λόγος, σε όλες σχεδόν, ήταν η μη τήρηση των συμβατικών υποχρεώσεων του κράτους.

- "Πότε θα πιάσουμε δουλειά, αφεντικό;" έλεγε ο εργολάβος στον κρατικό λειτουργό. 

- "Στις 14 Οκτωβρίου πρωί πρωί."

- "Και τι θα βρούμε στο πεδίο; Θα είναι όλα έτοιμα; Θα έχουν γίνει οι απαλλοτριώσεις; Θα έχουν μεταφερθεί τα δίκτυα της ύδρευσης, του ΟΤΕ, της ΔΕΗ;"

- "Θα είναι όλα τζιτζί, μη σε νοιάζει θα το φροντίσουμε εμείς."

- "Ναι αλλά εγώ για να ξεκινήσω τη δουλειά θα πρέπει να φέρω μπουλντόζες, φορτηγά, μηχανήματα, εργάτες. Αν δεν είναι έτοιμα, όλους αυτούς πρέπει να τους πληρώσω. Άρα για κάθε μέρα καθυστέρησης που οφείλεται σε σας θα πρέπει να πάρω αποζημίωση τόσες χιλιάδες ευρώ."

- "Θα την πάρεις. Βάλ’ τη στη σύμβαση να την υπογράψουμε."

Κι όταν έφτανε η ώρα της έναρξης των εργασιών, ο εργολάβος διαπίστωνε ότι ούτε τα δίκτυα είχαν μετακινηθεί, ούτε οι απαλλοτριώσεις είχαν γίνει, ούτε οι μελέτες περιβαλλοντικών επιπτώσεων είχαν εγκριθεί, άσε που κάποιοι (δημοτικοί άρχοντες, οικολόγοι, φερέλπιδες πολιτευτές, παρατρεχάμενοι βαλτοί από αντίπαλα συμφέροντα κ.λπ.) είχαν προσφύγει στο ΣτΕ, το οποίο εξέδωσε φιρμάνι μπλοκαρίσματος του έργου μέχρι να εκδικαστεί η υπόθεση. Ζήσε Μάη. Οπότε, ο εργολάβος ζητούσε τις αποζημιώσεις ή, σε συμφωνία με τη Διοίκηση, έφερνε νέα σύμβαση με αναθεωρημένο κόστος εργασιών. Υπογραμμίζω ότι αυτό δεν είναι η εξαίρεση, αλλά ο κανόνας στις αναθέσεις δημοσίων έργων! 

Γιατί το Δημόσιο δεν φροντίζει να είναι όλα έτοιμα, πριν υπογράψει τη σύμβαση με τον ιδιώτη; Διότι πιέζουν οι πολιτικοί: εκλογές έρχονται, πρέπει να πούμε ότι ξεκινάν τα έργα στον ΒΟΑΚ, να κόψουμε κορδέλες, να βγάλουμε φωτογραφίες, πρέπει ο κόσμος να δει μπουλντόζες, να εισπράξουμε τα μπράβο και να βγούμε μετά στο μπαλκόνι της ΔΕΘ να πούμε: "το υποσχεθήκαμε, το ξεκινήσαμε!" Κι αν μπλοκαριστούν τα έργα, μετά; Έλα μωρέ, ποιος ασχολείται με το "μετά". Κάτι θα βρούμε να πούμε, το κοινό έχει μνήμη χρυσόψαρου, καναδυό μέρες θα είναι το θέμα στις ειδήσεις, θα ξεχαστεί. Διότι η "λειτουργία" του Δημοσίου ενδιαφέρεται 90% για την εικόνα που θα παίξει στα ΜΜΕ και 10% για την ουσία. Και διότι στο Δημόσιο δεν υπάρχει η έννοια της ατομικής ευθύνης, ούτε του χρονοδιαγράμματος, ούτε της χρηστής διαχείρισης των χρημάτων που πληρώνει ο φορολογούμενος. Είτε σε μία εβδομάδα τελειώσει η δουλειά, είτε σε έναν χρόνο, είτε ποτέ, κανένας δεν ρωτάει τον "υπεύθυνο", δεν τον ενοχλεί, δεν τον ξεκουνάει από την καρέκλα. Σχεδόν πάντα, ανακατεύονται καμμιά δεκαριά συναρμόδιοι φορείς, μαζί με τη Δικαιοσύνη που βάζει με καθυστέρηση 5-10 ετών το κερασάκι στην τούρτα της κρατικής ανευθυνότητας. Και τέρμα φιλότιμος να είναι ένας υπάλληλος του Χ φορέα, αν οι υπόλοιποι έχουν τους κλασικούς ρυθμούς του Δημοσίου, τι θα καταφέρει;

Αυτό όμως είναι το ένα, το "ευθύγραμμο" αφήγημα. Διότι, μη μου πεις ότι δεν σου έχει περάσει από το μυαλό και το άλλο: το Δημόσιο, διά συγκεκριμένων λειτουργών, να τα έχει "βρει" με τον εργολάβο: "Εσύ θα δώσεις προσφορά στον μειοδοτικό διαγωνισμό τόσα για να πάρεις τη δουλειά. Στη συνέχεια εμείς θα φροντίσουμε να σου δώσουμε πάτημα για να διεκδικήσεις κι άλλα τόσα, τα οποία θα σου τα εγκρίνουμε. Από τα επιπλέον, τόσα δικά σου, τόσα δικά μας." Συμβαίνουν αυτά; Όχι, βέβαια! Ποτέ στη χώρα της διαφάνειας και του πολιτικού ήθους, που είναι η Ελλάδα. Θεωρητικά μιλάμε. Αλλά, να, επειδή έχουν συμβεί στην Αμερική και αλλαχού, λέμε ότι υπάρχει μια απειροελάχιστη πιθανότητα κάποιος ή κάποιοι να θέλησαν να αντιγράψουν τις πρακτικές του Robert P. Burke, του Roderick Watson, ίσως και του Κώστα Διαμαντή. 

Ούτως ή άλλως, ο πολίτης, δηλαδή εγώ κι εσύ θα πληρώσουμε τα πρόστιμα. Και τα 20,1 εκατομμύρια ευρώ για το τμήμα Αγ. Νικόλαος- Νεάπολη του ΒΟΑΚ και τα 124,5 εκατομμύρια για το τμήμα Χερσόνησος-Νεάπολη, ενώ το μεγαλύτερο μέρος του δρόμου, το τμήμα Ηράκλειο – Χανιά, δεν έχει καν ξεκινήσει. (Είναι τραγικό το ότι η αντιπολίτευση καταγγέλλοντας την κρατική ολιγωρία δεν ζητάει από την κυβέρνηση να βρει γιατί υπήρξαν καθυστερήσεις, αλλά της ζητάει να μην πληρώσει τις ρήτρες! Δηλαδή να παρανομήσει δεύτερη φορά!) 

Όμως θα πληρώσουμε και άλλα πρόστιμα που δεν είναι πρωτοσέλιδα. Την Πέμπτη 9 Οκτωβρίου βγήκε απόφαση του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης που μας ρίχνει πρόστιμο 5,5 εκατ. ευρώ και επιπλέον 12.500 ευρώ ανά ημέρα, λόγω μη συμμόρφωσης σε απόφαση του ίδιου Δικαστηρίου που απαγόρευε τη λειτουργία ΧΥΤΑ, στο θαλάσσιο εθνικό πάρκο της Ζακύνθου. Ελάτε να δούμε λίγο τις ημερομηνίες, γιατί το Ελλαδιστάν είναι μοναδική περίπτωση στον (τρίτο) κόσμο. Ο ΧΥΤΑ λειτουργούσε από το 1996. Η Οδηγία της Ε.Ε. το 1999 ήταν: κλείστε τον. Τι κάναμε εμείς; Τον επεκτείναμε! Από 8.240 τετραγωνικά μέτρα που ήταν αρχικά έφθασε στα 92.000! Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης μας καταδίκασε, το 2014, να εφαρμόσουμε επιτέλους την Οδηγία: να κλείσει ο ΧΥΤΑ και να αποκατασταθεί ο χώρος. Εμείς τους γράψαμε κανονικά. Το 2017 η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε προειδοποιητική επιστολή λέγοντας "πρόοδος μηδέν, έρχονται καμπάνες". Τότε μόνο κλείσαμε τον ΧΥΤΑ, αλλά δεν κάναμε κανένα έργο αποκατάστασης. Και την Πέμπτη ήρθε το μπουγιουρντί. Εκτός από τα 5,5 εκατομμύρια, από την Πέμπτη μέχρι σήμερα μαζεύτηκαν και άλλες 75.000 ευρώ (6Χ12.500) που θα πληρώσουμε εσύ κι εγώ, και ποιος ξέρει πόσα θα μαζευτούν μέχρι επιτέλους να αποκατασταθεί ο χώρος του ΧΥΤΑ, στο εθνικό πάρκο. Όλο αυτό το διάστημα οι ελληνικές αρχές εξαπατούσαν την Ε.Ε. στέλνοντας φανταστικές ημερομηνίες ολοκλήρωσης των έργων, σαν κι αυτές του ΒΟΑΚ.

Και να ήταν αυτό το μόνο πρόστιμο! Το 2014 η ευρωκαταδίκη αφορούσε αρκετές χωματερές που ήταν ανοιχτές χαβούζες. Σήμερα, 11 χρόνια μετά, 3 από αυτές (στη Σαντορίνη, στην Υδρα και στην Κάλυμνο) εξακολουθούν να βρίσκονται σε λειτουργία, και εγώ κι εσύ εξακολουθούμε να πληρώνουμε πρόστιμα! Αν σε ενδιαφέρει το ποσό, είναι 172 εκατομμύρια, μέχρι στιγμής, για παράνομες χωματερές και για πλημμελή διαχείριση λυμάτων. Μικρό, μπροστά στα 415 εκατομμύρια πρόστιμο για τη ρεμούλα στον ΟΠΕΚΕΠΕ από το 2016 μέχρι το 2023, που επίσης θα πληρώσουμε εσύ κι εγώ. 

Ρωτάω λοιπόν: με ποια λογική τη βαριά αμέλεια ή τον πιθανό δόλο (ζητείται πραγματικά ανεξάρτητος εισαγγελέας να το εξακριβώσει) των "υπευθύνων" του ελληνικού Δημοσίου θα τα πληρώνουν οι πολίτες;  Δεν είναι μόνο ο νόμος περί ευθύνης υπουργών που πρέπει να αλλάξει. Πρέπει, επιτέλους, να ψηφιστεί νόμος περί ατομικής ευθύνης δημοσίων λειτουργών. Πόσο κόστισε στη χώρα, είτε λόγω προστίμων της Ε.Ε. είτε λόγω ρήτρας καθυστέρησης, το ότι οι Χ, Ψ, Ω δημόσιοι λειτουργοί δεν έκαναν σωστά τη δουλειά τους; Θα τα πληρώσουν οι ίδιοι, από την τσέπη τους και με κατάσχεση της περιουσίας τους. Αν ίσχυε αυτό, τι λέτε, θα ήταν όλοι τόσο χαλαροί με τα χρονοδιαγράμματα;

Στην Κίνα έχουν πιο ριζοσπαστική αντιμετώπιση. Στις 17 Δεκεμβρίου 2024 εκτελέστηκε ο Λι Τζιανπίνγκ, πρώην Γραμματέας οικονομικής και τεχνολογικής ανάπτυξης του Χοχότ, πρωτεύουσας της Εσωτερικής Μογγολίας στη Βόρεια Κίνα, για δωροδοκία και υπεξαίρεση δημόσιων κεφαλαίων. Θα μου πεις πως ο Κινέζοι είναι βάρβαροι και, μολονότι δουλεύουν τον πιο πούρο καπιταλισμό, τους έχουν μείνει και μερικές κακές συνήθειες από την εποχή του κομμουνισμού, όπως οι εκτελέσεις. Σου έχω εναλλακτική, κινέζικη κι αυτή: καταδίκη σε θάνατο με… διετή αναστολή. Ο καταδικασμένος εκτίει την ποινή του σε φυλακή υψίστης ασφαλείας και αξιολογείται η συμπεριφορά του. Αν αυτά τα δύο χρόνια είναι "καλό παιδί" και "συνεργάσιμος", τότε η θανατική ποινή μετατρέπεται αυτόματα σε ισόβια ή σε κάθειρξη 25 ετών, ανάλογα με τη διαγωγή του. Το πολιτικό μήνυμα είναι "η διαφθορά είναι πάντα θανάσιμο αδίκημα, αλλά το κράτος μπορεί να δείξει επιείκεια".

Σε θάνατο με διετή αναστολή καταδικάσθηκε πρόσφατα ο 68χρονος Han Yong υψηλόβαθμο κρατικό στέλεχος, για μίζες 36,2 εκατομμυρίων δολαρίων κατά τη διάρκεια 30 ετών, από το 1993 έως το 2023. Γλύτωσε το απόσπασμα, διότι παραδέχτηκε τα εγκλήματά του, αποκάλυψε λεπτομέρειες που δεν είχε ανακαλύψει η δικαστική έρευνα, και επέστρεψε οικειοθελώς τον παράνομο πλούτο του. Το δικαστήριο αποφάσισε ότι ο Han πρέπει να στερηθεί τα πολιτικά του δικαιώματα εφ' όρου ζωής και να κατασχεθεί όλη η προσωπική του περιουσία. Την έρευνα για τις κουτσουκέλες του Χαν διεξήγαγε η Κεντρική Επιτροπή Επιθεώρησης Πειθαρχίας (CCDI) και η Εθνική Επιτροπή Εποπτείας, η ανώτατη υπηρεσία καταπολέμησης της διαφθοράς της Κίνας. 

Παρέα στη φυλακή θα κάνει στον Han Yong, ο Zhao Weiguo, πρώην πρόεδρος του κινεζικού γίγαντα ημιαγωγών Tsinghua Unigroup. Κι αυτός καταδικάσθηκε σε σε θάνατο με αναστολή για οικονομικά εγκλήματα, συμπεριλαμβανομένης της υπεξαίρεσης, της επιδίωξης παράνομων κερδών και της παραβίασης εμπιστοσύνης. Το δικαστήριο επέβαλε επίσης στον Zhao πρόστιμο 12 εκατομμυρίων γιουάν (1,67 εκατομμύρια δολάρια) για παράνομη απόκτηση κερδών για την οικογένεια και τους φίλους του, καθώς και για βλάβη των συμφερόντων μιας εισηγμένης εταιρείας.

Κι επειδή σε μας θάνατος δεν παίζει ούτε με αναστολή, προτείνω "ισόβια με αναστολή". Όσοι ζημίωσαν τον Έλληνα πολίτη λόγω βαριάς αμέλειας ή δόλου, είτε είναι υπηρεσιακοί είτε αιρετοί, να καταδικάζονται σε ισόβια αλλά αν αποκαλύψουν τα πάντα για τα κονέ, τις μίζες και το κύκλωμα διαφθοράς ή αδιαφορίας (μπορεί να είσαι αδιάφθορος, αλλά και αδιάφορος!) στο οποίο συμμετείχαν, η ποινή να μετατρέπεται σε 25 χρόνια. Θα υπήρχαν τότε ΧΥΤΑ στη Ζάκυνθο και καθυστερήσεις στις εργασίες του ΒΟΑΚ;

Το θέμα είναι ότι κανένας από όσους είναι σε θέσεις "ευθύνης" δεν πρόκειται να νομοθετήσει κατά του εαυτού του. Αυτό είναι και το διαχρονικό πρόβλημα της τοξικής καρικατούρας που ονομάζεται κατ’ ευφημισμόν Ελληνική Δημοκρατία. Ποιος θα φτιάξει ένα θεσμικό πλαίσιο, τέτοιο που αν ίσχυε, δεν θα μπορούσε να τάζει διορισμούς, να ντανιάζει μετακλητούς στα κρατικά γραφεία, αναθέσεις έργων σε "ημέτερους", υπεράκτια βοσκοτόπια, και όλες τις πατέντες του πελατειακού συστήματος που σε στέλνουν στη Βουλή και σε κάνουν κυβέρνηση; Δεν θα τον ψήφιζε ούτε η μάνα του. 

Σ’ αυτό δεν έχουν λύση ούτε οι Αμερικάνοι, ούτε οι Κινέζοι. Οι Κινέζοι λένε "Μη μετράς αυτά που χάθηκαν. Μέτρα αυτά που έμειναν." Δεν λεν όμως τι κάνεις όταν κι αυτά που έμειναν χάνονται κάθε μέρα. Θα μπορούσε να έχει λύση ο Έλληνας πολίτης. Αλλά αυτός δεν θέλει λιγότερη διαφθορά. Θέλει περισσότερες ευκαιρίες να συμμετέχει σ΄ αυτή. Είμαστε χαμένη υπόθεση. Η πορεία της χώρας στην απαξίωση είναι μη αναστρέψιμη. Γράφουμε, όσοι γράφουμε, για την τιμή των όπλων, για να λέμε, αν επιβιώσουμε, πως "όταν η χώρα γκρεμιζόταν εγώ δεν την κοίταζα με σταυρωμένα χέρια". Το λες και ψυχοθεραπεία.

* Ο Θάνος Τζήμερος είναι επιχειρηματίας, πρώην πρόεδρος της "Δημιουργίας Ξανά"