Υπεροψίαν και μέθην

Του Γιώργου Καραμπελιά*

τό πιθανότερο εἶναι, βέβαια, ὑπεροψίαν καί μέθην·
ὑπεροψίαν καί μέθην θά εἶχεν ὁ Δαρεῖος. 
Κ.Π. Καβάφης, Ο Δαρείος (1917,1920) 

Μετά την επίθεση της Χαμάς, την 7η Οκτωβρίου του 2023, το Ισραήλ κατήγαγε μια σειρά από συχνά απρόσμενες στην έκτασή τους νίκες. Εξολόθρευσε μεγάλο μέρος της ηγεσίας και των στρατιωτικών δυνάμεων της Χαμάς, ταπείνωσε τη Χεζμπολλάχ, εξοντώνοντας τον χαρισματικό της ηγέτη, τον Ναζράλα και υποσκάπτοντας τελεσίδικα τη σιιτική κυριαρχία στον Λίβανο· με την κατάρρευση του Άσσαντ έκοψε οριστικά στα δύο το σιιτικό τόξο, από το Ιράν έως τον Λίβανο· πραγματοποιεί ισχυρά χτυπήματα στους σιίτες Χούθι της Υεμένης· και τέλος έπληξε αποφασιστικά την ίδια την καρδιά του σιιτισμού, και του "άξονα της αντίστασης", το θεοκρατικό Ιράν. 

Το Ιράν, σε μια πολιτική ενίσχυσης της σιιτικής πρωτοκαθεδρίας στον ισλαμικό χώρο της Μέσης Ανατολής, είχε επιλέξει το Παλαιστινιακό ως το κεντρικό ζήτημα της εξωτερικής και εν μέρει εσωτερικής πολιτικής του, αναδεικνύοντας το Ισραήλ και τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον κύριο εχθρό του. Έτσι ακόμα και οι σουνίτες ισλαμιστές της Χαμάς εντάχθηκαν στον "άξονα της αντίστασης" – καταδεικνύοντας πως ο μαχόμενος σιιτισμός μπορεί να μεταβληθεί στην "αγωνιστική πρωτοπορία" του συνόλου του μουσουλμανικού κόσμου της Μέσης Ανατολής. 

Άλλωστε, στον σουνιτικό κόσμο, κυριαρχούσαν δυνάμεις σύμμαχες ή φιλικές με τις ΗΠΑ, ακόμα και με το Ισραήλ, όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα εμιράτα του Κόλπου, που διαπνέονται από εχθρικά αισθήματα για το σιιτικό Ιράν. Στο εσωτερικό των κρατών τους, βρίσκονται σε μόνιμη αντιπαράθεση με ισχυρούς σιιτικούς πληθυσμούς, ενώ στην Υεμένη συγκρούονται οι σουνίτες σύμμαχοι της Σαουδικής Αραβίας με τους σιίτες Χούθι, συμμάχους του Ιράν. 

Στην πραγματικότητα, λοιπόν, το Ισραήλ κατάφερε καίρια και κάποτε θανάσιμα πλήγματα στο σιιτικό ισλάμ, συχνά με την σιωπηρή συναίνεση των ισχυρών σουνιτικών κρατών. Καθόλου τυχαία άλλωστε, στη Συρία, που αποτελούσε τον απαραίτητο κρίκο του σιιτικού άξονα, ήταν οι σουνιτικές τζιχαντιστικές δυνάμεις, με τη στήριξη της Τουρκίας, οι οποίες ανέτρεψαν το καθεστώς του αλαουΐτη (σιιτικής αίρεσης) Άσσαντ. Άλλωστε, η Χεζμπολλάχ που στήριζε το καθεστώς είχε αποδυναμωθεί δραματικά από τα ισραηλινά πλήγματα. 

Το Ισραήλ λοιπόν έχει καταγάγει μια περιφανή νίκη απέναντι σε εκείνες τις δυνάμεις που διεκδικούσαν ανοιχτά την εξαφάνισή του από τον χάρτη. Με μια "μικρή" διαφορά, ότι το παλαιστινιακό ζήτημα παραμένει παρόν. Και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως στο παρελθόν έχουν διεξαχθεί τέσσερις αραβοϊσραηλινοί πόλεμοι (1948, 1956, 1967, 1973) με κατ’ εξοχήν αντίπαλο την Αίγυπτο και όχι το τότε φιλοϊσραηλινό Ιράν των Παχλεβί.  

Και καθώς το Παλαιστινιακό όχι μόνο παραμένει άλυτο αλλά έχει και πάλι γιγαντωθεί, προσλαμβάνοντας παγκόσμιες διαστάσεις, η επικράτηση του Ισραήλ, έναντι του σιιτικού άξονα της αντίστασης κινδυνεύει να αποβεί πύρρειος νίκη, όσο δεν μπορεί να προτείνει κάποια ρεαλιστική διέξοδο.

Στην πραγματικότητα υπήρχαν θεωρητικά δύο και μόνο πιθανές λύσεις στο Παλαιστινιακό. Η μία θα ήταν ο οριστικός εξανδραποδισμός των Παλαιστινίων, αρχικώς από τη Γάζα και εν συνεχεία από την ίδια τη Δυτική Όχθη. Και η δεύτερη θα ήταν η εξεύρεση ενός modus vivendi μεταξύ Εβραίων και Αράβων, αρχικώς με τη λύση των δυο κρατών και σε βάθος χρόνου, ίσως και μιας ομοσπονδίας.

Αντ’ αυτού ακολουθείται μια αδιέξοδη πολιτική στη Γάζα και στη Δυτική Όχθη, η οποία αγγίζει τα όρια της γενοκτονίας, και ταυτόχρονα δεν μπορεί να είναι τελεσφόρα.  

Ο Νετανιάχου και οι φονταμενταλιστές μεσσιανιστές σύμμαχοί του προσπαθούν να ακυρώσουν τη δεύτερη λύση, μιας συνύπαρξης των δύο λαών, ώστε να επιτύχουν την πρώτη, δηλαδή τον εξανδραποδισμό. Αυτό το νόημα έχει η καταστροφή της Γάζας και οι συστηματικοί εποικισμοί στη Δυτική Όχθη. Έτσι ώστε, στην πραγματικότητα, να μη μένει άλλη διέξοδος. Μόνο που και αυτή είναι ανέφικτη. 

Το 1948, μπόρεσε να πραγματοποιηθεί η πρώτη μεγάλη εθνοκάθαρση των Παλαιστινίων με τη "νάκμπα", δηλαδή την εκδίωξη 700.000 ανθρώπων από το έδαφος του σημερινού Ισραήλ. Οι εκδιωχθέντες Παλαιστίνιοι θα γίνουν πρόσφυγες στην Ιορδανία, που τότε κατείχε και τη Δυτική Όχθη (την Υπεριορδανία), στην Αίγυπτο, που κατείχε τη Γάζα, και στον Λίβανο και τη Συρία.
Σήμερα δεν υπάρχουν οι προϋποθέσεις για κάτι ανάλογο. Κατ’ αρχάς, οι Παλαιστίνιοι που ζουν στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη πλησιάζουν τα 6 ή 7 εκατομμύρια ενώ τουλάχιστον ενάμισι εκατομμύριο Αράβων είναι πολίτες του Ισραήλ. Άρα οι διαστάσεις μιας εθνοκάθαρσης θα πρέπει να είναι κολοσσιαίες, ενώ δεν υπάρχει η δυνατότητα υποδοχής των προσφύγων σε κάποιες από τις γειτονικές αραβικές χώρες. Δεύτερον, είναι αδύνατο να γίνει αποδεκτή μια εθνοκάθαρση ανάλογων διατάσεων από τις αραβικές χώρες και από την ίδια τη Δύση, παρά τα φληναφήματα του Τραμπ. 

Μία τέτοια εμμονική πολιτική αναπόφευκτα θα διαλύσει οριστικά την όποια προοπτική συνεννόησης μεταξύ Αράβων και Ισραήλ. Θα δημιουργήσει μοιραία έναν νέο "άξονα αντίστασης" με σουνιτική πρωτοκαθεδρία, μια νέα έξαρση του ισλαμισμού και την πιθανή ανατροπή των μετριοπαθών σουνιτικών καθεστώτων, από την Αίγυπτο έως τη Σαουδική Αραβία· τέλος, θα αναβαθμίσει δραματικά τον ρόλο της Τουρκίας. 

Παράλληλα, θα απομονώσει ριζικά το Ισραήλ από την ίδια τη Δύση και θα το οδηγήσει σε ένα κυριολεκτικά πένθιμο σόλο ενός κράτους-παρία παροξύνοντας τον αντισημιτισμό. Έτσι, το τεράστιο κεφάλαιο συμπάθειας που είχαν συσσωρεύσει οι Εβραίοι μετά το Ολοκαύτωμα θα εξαφανιστεί οριστικά και θα μεταβληθεί σε απόρριψη και μίσος. 

Παραδόξως λοιπόν, αλλά μόνο από πρώτη άποψη, το Ισραήλ έχει οδηγηθεί στο απόλυτο αδιέξοδο, παρά τις πρόσφατες στρατιωτικές επιτυχίες του και προχωράει σε κλιμάκωση και με τις υπόλοιπες αραβικές χώρες. Έτσι, η επίθεση στο Κατάρ δεν ήταν παρά μία ακόμα έκφραση μιας τυφλής πολιτικής που προκαλεί ήδη την αντίδραση του αραβικού κόσμου και θα οδηγήσει σε παραπέρα απομόνωση. 

Εν κατακλείδι, η αποτρόπαια επίθεση της Χαμάς πριν από δύο χρόνια δεν οδήγησε μόνο στην καταστροφή του "άξονα της αντίστασης" αλλά και στην αυτοπαγίδευση του Ισραήλ και της αλαζονικής εξουσίας του Νετανιάχου και των συμμάχων του. "Υπεροψίαν και μέθην" θα πει ο ποιητής.

Η Ελλάδα και το Ισραήλ

Αυτή η αδιέξοδη πολιτική δεν παράγει συνέπειες για τη Μέση Ανατολή αποκλειστικά, αλλά αφορά ολόκληρο τον πλανήτη, την Ευρώπη και κατ’ εξοχήν την Ελλάδα. 

Τα τελευταία χρόνια, καθώς η Τουρκία στρέφεται προς τον ισλαμισμό, και στηρίζει όλο και πιο επίμονα την ισλαμιστική Χαμάς, η στρατηγική συμμαχία της κεμαλικής Τουρκίας με το κράτος του Ισραήλ, υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, αποσυντίθεται. Το Ισραήλ αντιμετωπίζει την Τουρκία πλέον ως αντίπαλο. 

Δημιουργούνται, συναφώς, συνθήκες που οδηγούν σε προσέγγιση με την Ελλάδα και την Κύπρο, και –το πιο σημαντικό– το πανίσχυρο εβραϊκό λόμπι της υπερδύναμης παύει να στηρίζει την Τουρκία και συμμαχεί με τους Ελληνοαμερικανούς. Και τα αποτελέσματα είναι προφανή, από την υποδοχή του Μητσοτάκη στο Κογκρέσο, μέχρι τη… συμμετοχή της Chevron στις έρευνες για υδρογονάνθρακες και την παραχώρηση των F-35. 

Ταυτόχρονα, ενισχύονται οι αμυντικές και οικονομικές σχέσεις της Ελλάδας και της Κύπρου με το Ισραήλ ενώ προωθούνται σχέδια διασύνδεσης με την Ευρώπη μέσω Κύπρου και Ελλάδας. Αναμεσά τους και το περιβόητο σχέδιο διασύνδεσης της Ινδίας με την Ευρώπη μέσω αραβικών χωρών του Κόλπου, Ισραήλ, Κύπρου και Ελλάδας, ως εναλλακτικής οδού έναντι του κινεζικού Δρόμου του Μεταξιού που περνάει από την Τουρκία. 

Ταυτόχρονα, η Ελλάδα ενίσχυσε τις σχέσεις της με την Αίγυπτο και τις αραβικές χώρες του Κόλπου δημιουργώντας ένα ενιαίο μπλοκ έναντι της Τουρκίας και του ηγεμονισμού της και στον αραβικό μουσουλμανικό κόσμο που καθόλου δεν συμπαθεί τους άλλοτε κατακτητές του.

Ωστόσο, αυτή η στρατηγική απειλείται στον ύψιστο βαθμό από την πολιτική Νετανιάχου, η οποία κινδυνεύει να οδηγήσει τον αραβικό κόσμο και τους Παλαιστινίους, στο σύνολό τους, στα χέρια της Τουρκίας και να ακυρώσει εν πολλοίς τη σημασία και το βάρος της συμμαχίας μας με το Ισραήλ. 

Άλλωστε, μια πολιτική που τείνει να λάβει τα χαρακτηριστικά γενοκτονίας έναντι των Παλαιστινίων στη Γάζα, αποτελεί βούτυρο στο ψωμί της ρωσικής πολιτικής αλλά και του "ρωσικού κόμματος" στην Ελλάδα. 

Κατ’ αρχάς, διότι μέσω του Παλαιστινιακού επιδιώκει να ξεχνιέται το μείζον γεγονός της εισβολής στην Ουκρανία που απειλεί ολόκληρη την Ευρώπη, με την ευγενή χορηγία του Τραμπ. 

Δεύτερον, διότι μέσω της ψευδούς "αλληλεγγύης προς την Παλαιστίνη" –και προφανώς όχι με την Ουκρανία–, του αριστερισμού, της Αριστεράς, της Κεντροαριστεράς, αλλά και σημαντικών τμημάτων της Δεξιάς και της Ακροδεξιάς, υπονομεύεται η στρατηγική συμμαχία με το Ισραήλ. Και, στα πλαίσια της διαμόρφωσης ενός ευρασιατικού μπλοκ, με την Κίνα, το Ιράν, ακόμα και την Τουρκία, η Ρωσία επιδιώκει τη γεωπολιτική αποδυνάμωση του Ισραήλ και της Ελλάδας. 

Η Αλληλεγγύη και η διαστρέβλωσή της

Οι ίδιες δυνάμεις, οι ίδιοι άνθρωποι, τα ίδια δίκτυα θα κορυβαντιούν για το ξυλόλιο των Τεμπών αλλά και για την "Παλαιστίνη από τον Ιορδάνη έως τη θάλασσα", μεταβάλλοντας την αλληλεγγύη στην Παλαιστίνη σε αλληλεγγύη προς την Χαμάς. 

Ένα αυθεντικό κίνημα αλληλεγγύης όχι μόνο θα έπρεπε να στηρίζει ανθρωπιστικά τους Παλαιστινίους, αλλά να προσπαθεί να ενισχύσει, στο εσωτερικό των Ισραηλινών και των Αράβων, εκείνες τις φωνές που πασχίζουν να αντισταθούν τόσο στη Χαμάς όσο και στον Νετανιάχου. Και είναι βέβαιο πως στο βάθος του χρόνου αυτή είναι η μόνη ρεαλιστική πολιτική. 

Αντίθετα, σήμερα το αίτημα "Αλληλεγγύη στην Παλαιστίνη" έχει μεταβληθεί σε συγκεκαλυμμένο ή ανοικτό σύνθημα στήριξης στη Χαμάς, και κατά βάθος αντιπαράθεσης στην αναγκαία για τη χώρα μας γεωπολιτική συμμαχία με το Ισραήλ.

Καθίσταται λοιπόν αδύνατο να ακουστούν δυνατά εκείνες οι φωνές που προτάσσουν το αίτημα της ειρήνευσης της περιοχής. Και όμως, η πλειοψηφία των Ελλήνων, όπως φαίνεται και από όλες τις δημοσκοπήσεις, επιθυμεί τη συμμαχία των Ελλήνων με το Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα καταδικάζει την πολιτική του Νετανιάχου και της Χαμάς. 

Συναφώς, εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες θα ήθελαν να διαδηλώσουν την αλληλεγγύη τους, προτάσσοντας το αίτημα της Ειρήνης, και της πολιτικής καταδίκης Χαμάς και Νετανιάχου, αλλά αποκλείονται από τις φωνές του ρωσοκίνητου εξτρεμισμού, που έχουν μεταβάλει τον παλαιότερο αντισιωνισμό σε αντισημιτισμό, πλήττοντας τα στρατηγικά συμφέροντα της χώρας. 

Και δεν αρκούν οι κυβερνητικές πρωτοβουλίες για κάτι τέτοιο. Θα πρέπει στην ίδια την κοινωνία να εκφραστεί αυτό το αίτημα που θα μεταβάλει, τουλάχιστον εν μέρει, τη σιωπηρή πλειοψηφία σε ενεργό και δρώντα παράγοντα.

* Συγγραφέας – εκδότης του περιοδικού Άρδην