Κοινοί λογαριασμοί και καταμερισμός τόκων μεταξύ συνδικαιούχων: Φορολογικές συνέπειες και κίνδυνος άτυπης δωρεάς

Του Γιώργου Δαλιάνη με τη συνεργασία της Νάνσυ Καλλιανιώτη και του Γιάννη Αρτσίτα*

Οι κοινοί τραπεζικοί λογαριασμοί αποτελούν διαχρονικά δημοφιλές εργαλείο διαχείρισης περιουσίας στην Ελλάδα, καθώς διευκολύνουν τη ρευστότητα και τη μεταφορά κεφαλαίων εντός της οικογένειας ή μεταξύ συνεργατών. Ωστόσο, όταν πρόκειται για μεγάλα ποσά, τα φορολογικά ζητήματα που ανακύπτουν –κυρίως ως προς τον καταμερισμό των τόκων και τον κίνδυνο χαρακτηρισμού τους ως άτυπης δωρεάς– αποκτούν καθοριστική σημασία.

Το τεχνικό ζήτημα με τις τράπεζες

Οι τράπεζες αποστέλλουν στην ΑΑΔΕ τους τόκους των κοινών λογαριασμών ολόκληρους για κάθε συνδικαιούχο. Έτσι, αν ένας λογαριασμός τετραμελούς οικογένειας αποφέρει τόκους 50.000 €, εμφανίζεται στο φορολογικό προφίλ του κάθε μέλους το ίδιο ποσό, δηλαδή συνολικά 200.000 €. Η στρέβλωση αυτή οδηγεί υποχρεωτικά σε διορθωτικές δηλώσεις.

Η σωστή αποτύπωση

- Αναλογικός καταμερισμός: Αν όλοι έχουν συνεισφέρει, οι τόκοι δηλώνονται κατά το ποσοστό συμμετοχής τους.

- Αποκλειστικός καταθέτης: Αν τα κεφάλαια προέρχονται μόνο από έναν (π.χ. τον πατέρα), όλοι οι τόκοι δηλώνονται από αυτόν.

- Πλασματική κατανομή: Η ίση δήλωση τόκων από μη συμμετέχοντες θεωρείται επισφαλής και μπορεί να χαρακτηριστεί δωρεά.

Η διάκριση μεταξύ τυπικού συνδικαιούχου και πραγματικού δικαιούχου έχει καθοριστικό βάρος σε έναν πιθανό έλεγχο.

Ο κίνδυνος της άτυπης δωρεάς

Η νομοθεσία προβλέπει ότι κάθε παροχή χωρίς αντάλλαγμα αποτελεί δωρεά. Επομένως, αν συνδικαιούχος που δεν έχει καταθέσει κεφάλαια εμφανιστεί να εισπράττει τόκους, αυτοί θεωρούνται δωρεά από τον πραγματικό καταθέτη.

Η νομολογία είναι σαφής:

- ΣτΕ 64/2000: Η συμμετοχή στον λογαριασμό αφορά μόνο τη σχέση με την τράπεζα και όχι την κυριότητα των καταθέσεων.

- ΣτΕ 4003/2014: Η ανάληψη από μη συνεισφέροντα συνδικαιούχο αποτελεί παροχή χωρίς αντάλλαγμα και φορολογείται ως δωρεά.

Οι φόροι δωρεάς είναι υψηλοί (10% για συγγενείς Α΄ βαθμού, 20% για Β΄ βαθμού, 40% για τρίτους), με εξαίρεση το αφορολόγητο των 800.000 € για δωρεές από 1.10.2021 σε συγγενείς Α΄ κατηγορίας.

Το ενδεχόμενο φορολογικού ελέγχου

Η δήλωση με καταμερισμό τόκων αποτελεί κατά δήλωση πράξη του φορολογουμένου· δεν σημαίνει έλεγχο ούτε αποδοχή της ΑΑΔΕ. Ο έλεγχος μπορεί να γίνει εντός πενταετίας και να πυροδοτηθεί αν οι τόκοι χρησιμοποιηθούν για κάλυψη τεκμηρίων από μη συνεισφέροντα μέλη.

Η λύση της τυπικής δωρεάς

Εάν ο καταθέτης θέλει να μεταβιβάσει πράγματι τόκους ή κεφάλαια, η ασφαλής λύση είναι η τυπική δωρεά:

- με ιδιωτικό συμφωνητικό ή

- με απλή δήλωση δωρεάς στη ΔΟΥ.

Για χρηματικά ποσά δεν απαιτείται συμβολαιογραφικό έγγραφο· αρκεί η τήρηση των τυπικών φορολογικών διαδικασιών.

Πλεονέκτημα στη μεταθανάτια διαδοχή 

Οι κοινοί λογαριασμοί διατηρούν το πλεονέκτημα του ν. 5638/1932: μετά τον θάνατο ενός συνδικαιούχου, τα κεφάλαια περιέρχονται αυτομάτως στους λοιπούς, χωρίς φόρο κληρονομιάς, ανεξαρτήτως συγγένειας. Όμως, πρέπει να είναι σαφές ότι δεν έχει προηγηθεί άτυπη δωρεά κατά τη διάρκεια της ζωής.

Εξειδικευμένη συμβουλή για μεγάλες περιουσίες

Στις περιπτώσεις μεγάλων καταθέσεων, ο κίνδυνος καταλογισμού φόρου δωρεάς και προστίμων είναι πολλαπλάσιος. Η ορθή στρατηγική περιλαμβάνει:

-τεκμηρίωση της προέλευσης κεφαλαίων,

-εξειδικευμένο φορολογικό σχεδιασμό (π.χ. εταιρικές λύσεις, καταπιστευματικές συμβάσεις),

- συνδυασμό με άλλα εργαλεία περιουσιακού προγραμματισμού.

Η επαγγελματική καθοδήγηση διασφαλίζει τη νομιμότητα και προλαμβάνει δυσάρεστες συνέπειες σε έλεγχο.

Συμπέρασμα

Οι κοινοί λογαριασμοί είναι χρήσιμο εργαλείο, αλλά κρύβουν σημαντικούς φορολογικούς κινδύνους. Ο σωστός καταμερισμός τόκων και η χρήση τυπικών πράξεων δωρεάς είναι αναγκαία για να αποφευχθούν πρόσθετοι φόροι και πρόστιμα. Για μεγάλες περιουσίες, απαιτείται προσεκτικός σχεδιασμός και επαγγελματική συμβουλή, ώστε το πλεονέκτημα των κοινών λογαριασμών να μη μετατραπεί σε παγίδα.

* O Γιώργος Δαλιάνης είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Artion Α.Ε. & ιδρυτής του Ομίλου Artion, Οικονομολόγος Φοροτεχνικός. 

H Νάνσυ Καλλιανιώτη είναι Μέτοχος Δ.Σ. της Artion A.E. και Διευθύνουσα Σύμβουλος της Artion Μυκόνου Α.Ε.

O Γιάννης Αρτσίτας είναι Partner και Διευθυντής Φορολογίας Φυσικών Προσώπων της Artion A.E.

Το ανωτέρω κείμενο έχει ενημερωτικό χαρακτήρα και σε καμία περίπτωση δεν υποκαθιστά τις εξειδικευμένες συμβουλευτικές υπηρεσίες.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να απευθυνθείτε στην ARTION Α.Ε. (Πουρνάρα 9 Μαρούσι|+30 210 6009062| www.artion.gr).