Οι ηγέτες της Ευρώπης διαπράττουν ένα ολέθριο λάθος

Είναι ξανά η εποχή των καυσώνων στην Ευρώπη. Από τα τέλη Ιουνίου έως τις αρχές Ιουλίου, οι θερμοκρασίες σε όλη την ήπειρο ξεπέρασαν τους 40 βαθμούς Κελσίου, πλήττοντας ιδιαίτερα την Ισπανία και τη Γαλλία. Ξέσπασαν πυρκαγιές, η ξηρασία έγινε απειλητική και ενεργοποιήθηκαν έκτακτα μέτρα: πυρηνικοί αντιδραστήρες τέθηκαν εκτός λειτουργίας, οικοδομικά έργα σταμάτησαν, σχολεία έκλεισαν για μέρες και ο Πύργος του Άιφελ έκλεισε για το κοινό. Όμως, όλα αυτά ήταν πρόχειρες λύσεις. Οι πρώτες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για περίπου 2.300 νεκρούς μέσα σε μόλις 10 ημέρες.

Και αυτές οι κρίσεις θα συνεχίσουν να συμβαίνουν. Όχι μόνο πλησιάζουμε σε επικίνδυνη κλιματική κατάρρευση, αλλά η Ευρώπη θερμαίνεται ταχύτερα από άλλες περιοχές του πλανήτη. Αυτή θα μπορούσε να είναι η στιγμή που οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα αναγνώριζαν την ανάγκη για ριζικές ενέργειες και επιτάχυνση της απανθρακοποίησης. Είχαν την ευκαιρία να αποδείξουν πως η Ευρωπαϊκή Ένωση ηγείται πράγματι της πράσινης μετάβασης, όπως συχνά ισχυρίζονται.

Δεν την άρπαξαν. Αντί για δεσμευτικές αποφάσεις, περιορίστηκαν σε γενικόλογες εκκλήσεις για "προσοχή και ασφάλεια". Το χειρότερο όμως είναι ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες υποχωρούν από μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, τα οποία είχαν εγκριθεί στο παρελθόν. Αντιμέτωποι με οικονομικές πιέσεις και γεωπολιτική αστάθεια, ενισχύεται η φωνή της συντηρητικής δεξιάς και της ακροδεξιάς, που ισχυρίζεται ότι η ΕΕ κάνει ήδη "πάρα πολλά". Και, καταστροφικά, η πολιτική ηγεσία αρχίζει να ενδίδει.

Το κλίμα είναι διαφορετικό απ’ ό,τι πριν λίγα χρόνια. Όταν η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανέλαβε την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2019, είχε δεσμευτεί πως η Πράσινη Συμφωνία θα είναι η "καρδιά" της ευρωπαϊκής πολιτικής. Το σχέδιο προέβλεπε επενδύσεις 1 τρισ. ευρώ σε δημόσιο και ιδιωτικό επίπεδο, με στόχο την επίτευξη μηδενικών εκπομπών μέχρι το 2050. Μετά την πανδημία, η πράσινη μετάβαση έγινε βασικός άξονας των επενδύσεων από κοινό ευρωπαϊκό δανεισμό, όπως αυτός εκφράστηκε μέσα από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Δεν παρουσιαζόταν πια ως οικονομική θυσία, αλλά ως η αναγκαία διασφάλιση του μέλλοντος της ηπείρου.

Ωστόσο, ο πολιτικός συνασπισμός που στήριζε αυτή την πορεία - κυρίως τα παραδοσιακά κεντροδεξιά, κεντρώα και κεντροαριστερά κόμματα της ΕΕ - πλέον κλονίζεται. Μετά τις ευρωεκλογές του περασμένου έτους, απειλείται από μια ετερόκλητη συμμαχία δεξιών και ακροδεξιών κομμάτων: οικονομικά συντηρητικοί, εθνικιστές και λαϊκιστές που, αν και διχασμένοι σε πολλά, βρίσκουν κοινό έδαφος όταν πρόκειται να μπλοκάρουν περιβαλλοντικές νομοθεσίες. Ένας ακροδεξιός βουλευτής μάλιστα αναμένεται να γίνει ο επικεφαλής διαπραγματευτής του Ευρωκοινοβουλίου για ένα κρίσιμο κλιματικό νομοσχέδιο.

Οι επιθέσεις της άκρας δεξιάς κατά της Πράσινης Συμφωνίας δεν είναι καινούργιες. Ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας, Βίκτορ Όρμπαν, την έχει απορρίψει ως "ουτοπική φαντασίωση". Στην Ισπανία, το ακροδεξιό Vox ζητά την πλήρη κατάργησή της. Στην Ιταλία, το συντηρητικό δεξιό (κατ’ άλλους ακροδεξιό) κόμμα "Αδέλφια της Ιταλίας” της πρωθυπουργού Τζόρτζια Μελόνι, το οποίο ηγείται τρικομματικής δεξιάς κυβέρνησης συνεργασίας στην οποία συμμετέχει και η ακροδεξιά "Λέγκα” του Ματέο Σαλβίνι, χρησιμοποιεί έναν πιο διφορούμενο λόγο, μιλώντας για "προστασία της φύσης", αρνούμενο όμως ταυτόχρονα τα σχέδια προσαρμογής της βιομηχανίας. Για την ίδια την Ιταλίδα πρωθυπουργό, αυτά τα σχέδια θα μετέτρεπαν την Ιταλία σε μια "έρημο" χωρίς τίποτα πράσινο.

Αν και το συνολικό σχέδιο της Πράσινης Συμφωνίας δύσκολα μπορεί να ακυρωθεί εντελώς - καθώς έχουν ήδη επενδυθεί τεράστιοι πόροι - επιμέρους μέτρα υπονομεύονται διαρκώς. Τον Ιούνιο, η Ιταλία μπλόκαρε νομοθεσία για την "πράσινη παραπλάνηση", που θα υποχρέωνε τις επιχειρήσεις να αποδεικνύουν ότι όσα δηλώνουν περί των πράσινων πολιτικών τις οποίες υιοθετούν είναι αληθή. Βουλευτές κατηγόρησαν τη φον ντερ Λάιεν ότι ευθυγραμμίζεται με τη σκληρή δεξιά πτέρυγα.

Ακόμα και ήδη συμφωνημένα μέτρα μπαίνουν ξανά στο μικροσκόπιο. Το σχέδιο κατάργησης των κινητήρων εσωτερικής καύσης στα νέα αυτοκίνητα μέχρι το 2035 δέχεται έντονες πιέσεις. Στη Γερμανία, οι αυτοκινητοβιομηχανίες ασκούν πίεση στον κεντροδεξιό καγκελάριο Φρίντριχ Μερτς (επικεφαλής κυβέρνησης συνεργασίας Κεντροδεξιάς - Κεντροαριστεράς) να τιμήσει την προεκλογική του υπόσχεση να αναστείλει το μέτρο. Στη Γαλλία, ο υπουργός Εσωτερικών στην κεντροδεξιά κυβέρνηση του Φρανσουά Μπαϊρού και αρχηγός των δεξιών "Ρεπουμπλικανών”, Μπρουνό Ρεταγιό, χαρακτήρισε το σχέδιο "ανεφάρμοστο".

Επισήμως, η ΕΕ διατηρεί τον στόχο για μηδενικές εκπομπές έως το 2050. Όμως, τα ενδιάμεσα βήματα φαίνονται ολοένα και πιο ασταθή. Τον Ιούνιο, αποκαλύφθηκε ότι η Γαλλία πίεσε για αναβολή στον καθορισμό των στόχων για το 2040. Αν και διατηρήθηκε ο γενικός στόχος για μείωση 90% στις εκπομπές, η Γαλλία του προέδρου Εμανουέλ Μακρόν εξασφάλισε εξαιρέσεις που, σύμφωνα με τους επικριτές, αποδυναμώνουν το σχέδιο.

Η Ευρώπη χάνει τη θέληση να αποτελέσει παράδειγμα. Πρόσφατη πρόταση επιτρέπει στις χώρες να καλύψουν το 3% των μειώσεων ρύπων τους αγοράζοντας "πιστώσεις" από χώρες εκτός ΕΕ. Η ήπειρος, που κάποτε παρουσιαζόταν ως πρότυπο ηθικής δύναμης, στρέφεται σε μια καθαρά συναλλακτική προσέγγιση. Όπως αναθέτει τη φύλαξη των συνόρων της σε αυταρχικά καθεστώτα της βόρειας Αφρικής, έτσι τώρα θέλει και να "εξαγάγει" και τη μείωση εκπομπών.

Κάποιοι ηγέτες επικαλούνται την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στην εξουσία στις ΗΠΑ ως λόγο για μια πιο ανεξάρτητη ευρωπαϊκή πολιτική. Η φον ντερ Λάιεν είχε δηλώσει, μετά την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού, ότι η Ευρώπη θα συνεχίσει. Παρ’ όλα αυτά, η έλλειψη δράσης από την Αμερική φαίνεται να προκαλεί το αντίθετο αποτέλεσμα: οι Ευρωπαίοι αρχίζουν να αναρωτιούνται αν η προσπάθεια αξίζει τον κόπο.

Υπάρχει και ο παράγοντας της Άμυνας. Οι πιέσεις Τραμπ για αύξηση των αμυντικών δαπανών στο 5% του ΑΕΠ αλλάζουν τις ευρωπαϊκές προτεραιότητες. Το παράδοξο; Η επαναστρατιωτικοποίηση σημαίνει και αύξηση των εκπομπών, καθώς η πολεμική βιομηχανία είναι ένας από τους μεγαλύτερους ρυπαντές. Ήδη η Κομισιόν προτείνει τη μεταφορά μέρους των αδιάθετων κονδυλίων της πράσινης μετάβασης προς την άμυνα. Η Πολωνία φέρεται να εξασφάλισε άδεια για να μεταφέρει πάνω από 6 δισ. ευρώ σε υποδομές, κυβερνοασφάλεια και στρατιωτική παραγωγή.

Η ειρωνεία είναι εμφανής: ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία επιτάχυνε την απεξάρτηση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο, οι σημερινές ανασφάλειες φαίνεται να την απομακρύνουν από τις ανανεώσιμες πηγές. Οι ηγέτες της Ευρώπης κάνουν πίσω - και οι πολίτες νιώθουν το αποτέλεσμα κυριολεκτικά στο πετσί τους τις ζεστές ημέρες του χρόνου.

© 2025 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"