Ο Τραμπ προχωράει, η Ευρώπη ανασυντάσσεται

Του Νικήτα Σίμου

Η Ουκρανία έχει τα μέσα και τα κεφάλαια για να αντισταθεί μέχρι το καλοκαίρι.

Αυτό δήλωσε ο Ουκρανός πρωθυπουργός Denys Shmyhal, λίγες ώρες μετά την είδηση, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αναστείλουν κάθε βοήθεια προς το Κίεβο.                                                

Στην συνέχεια επιβεβαιώθηκε (5/3) από τον επικεφαλής της CIA, τόσο η διακοπή της στρατιωτικής βοήθειας, όσο και η διακοπή παροχής ζωτικών για τις επιχειρήσεις πληροφοριών - ιδιαίτερα ηλεκτρονικές υποκλοπές, νοημοσύνη σημάτων και εικόνες σε πραγματικό χρόνο από το StarLink του Μασκ  -. Σύμφωνα με το Politico, δεν έχει ακόμη υπογραφεί το σχετικό εκτελεστικό διάταγμα.

"Θα συνεχίσουμε να συνεργαζόμαστε με τις Ηνωμένες Πολιτείες μέσω όλων των διαθέσιμων διαύλων, με ήρεμο τρόπο", πρόσθεσε ο Σμιχάλ.

Η προσπάθεια του Κιέβου να μετριάσει τον τόνο, δεν κρύβει την αίσθηση της προδοσίας την οποία αισθάνεται η Ουκρανία, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες μετακινούνται, από το να είναι ένας κρίσιμος σύμμαχος προς την προσέγγιση με τη Μόσχα, ασκώντας ασφυκτική πίεσης προς το Κίεβο, για μια ειρηνευτική συμφωνία, όποια και αν είναι αυτή. 

Μεταξύ δασμών και κανονιών

Ενώ γίνεται μάρτυρας μιας ακόμη βάναυσης διπλωματικής ενέργειας εναντίον μιας χώρας, που θα έπρεπε να είναι σύμμαχος της, και ενώ οι δασμοί των ΗΠΑ κατά του Μεξικού και του Καναδά αφού τέθηκαν σε ισχύ αναβάλλονται μέχρι τον Απρίλιο, η Ευρώπη, παγιδευμένη μεταξύ στρατιωτικής σύρραξης στα ανατολικά και εμπορικού πολέμου, αναρωτιέται περί του πρακτέου.     

Από το Παρίσι μέχρι το Λονδίνο και τις Βρυξέλλες, οι σύνοδοι κορυφής διαδέχονται η μία την άλλη, ενόψει ενός διαζυγίου της Γηραιάς Ηπείρου με τις Ηνωμένες Πολιτείες, που φαίνεται επικείμενο.                                                             

Το ζήτημα δεν αφορά μόνο την Ουκρανία, αλλά και την ίδια την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης.                                                          

Ο Trump θέλει μια ειρηνευτική συμφωνία με τη Ρωσία και μια εξομάλυνση των σχέσεων με τη Μόσχα, ενδεχομένως και εις βάρος του ευρωπαϊκού στρατηγικού συμφέροντος.                                                                                                                

Οι ενδείξεις είναι πολλές για να μην ληφθούν υπόψη:                                                   

Aπό την αναστολή των κυβερνοεπιθέσεων εναντίον Ρώσων χάκερς, μέχρι τη διάλυση των υπηρεσιών οι οποίες είναι υπεύθυνες για την παρακολούθηση της παραπληροφόρησης του Κρεμλίνου, ενώ φημολογείται, ότι ασκούνται πιέσεις για την αποκατάσταση του Nord Stream 2.        

"Ζούμε σε επικίνδυνους καιρούς, η ασφάλεια της Ευρώπης απειλείται σοβαρά", παραδέχθηκε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, "το ερώτημα είναι, αν θα είμαστε σε θέση να αντιδράσουμε το συντομότερο δυνατό".

Η Ευρώπη επανεξοπλίζεται                     

Και για να αντιδράσει η ΄Ενωση, ακριβώς στις συνεχιζόμενες γεωπολιτικές αναταραχές, η πρόεδρος της Επιτροπής παρουσίασε προ ημερών το σχέδιο " Επανεξοπλισμός της Ευρώπης", το οποίο υιοθετήθηκε από το έκτακτο Ευρωπαϊκό συμβούλιο της 6ης Μαρτίου.                                                                           

Μεταξύ των νέων μέτρων τα οποία  προβλέπονται στο σχέδιο, είναι η ενεργοποίηση μιας ρήτρας διασφάλισης, η οποία θα επιτρέπει στις χώρες μέλη να δανείζονται για στρατιωτικές δαπάνες, χωρίς να παραβιάζουν το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης το οποίο ρυθμίζει τις υπερβολικές δαπάνες.    

Επιπλέον, η φον ντερ Λάιεν πρότεινε τη δημιουργία ενός νέου χρηματοδοτικού μέσου για επενδύσεις στην άμυνα.

Δεν είναι ακόμη σαφές, από πού θα αντληθούν τα 150 δισεκατομμύρια για τη δημιουργία του ταμείου, αλλά τα μέσα ενημέρωσης εικάζουν, ότι τα περίπου 100 δισεκατομμύρια που παραμένουν αχρησιμοποίητα από το Next Generation EU θα χρησιμοποιηθούν. Επίσης, οι Financial Times εκτιμούν, ότι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν τα ταμεία συνοχής, ή μέρος των 500 δισεκατομμυρίων ευρώ του μηχανισμού σταθερότητας.

Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο τόνισε την ανάγκη, να συνεχιστεί η αύξηση των δαπανών για την ασφάλεια, με ενίσχυση της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας.

Οι τομείς για δράση σε επίπεδο ΕΕ, σύμφωνα με τα ανακοινωθέντα συμπεράσματα της Συνόδου, συμπεριλαμβάνουν, μεταξύ άλλων αεροπορική και αντι- πυραυλική άμυνα, δυνατότητες βαθιάς κρούσης με πυραύλους, συστήματα πυροβολικού, drones, ηλεκτρονικό συντονισμό επιχειρήσεων και εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης.

Μπορεί να σημειωθεί, ότι τα συμπεράσματα της συνόδου υπέγραψαν οι 26, εκτός του Όρμπαν.

Σε δραματικό διάγγελμά του, την προηγουμένη της συνόδου των 27, προς τον γαλλικό λαό, ο πρόεδρος Μακρόν τόνισε την κρισιμότητα της κατάστασης και την ετοιμότητα της Γαλλίας να ανταποκριθεί, με την πρόθεση να αναλάβει και την πυρηνική κάλυψη της Ευρώπης με το δικό της πυρηνικό οπλοστάσιο, η χρήση του οποίου θα παράμενε πάντοτε στην διακριτική ευχέρεια του Γάλλου προέδρου.

Υπάρχει βέβαια η επιφύλαξη, ότι το γαλλικό πυρηνικό οπλοστάσιο ακόμη και σε συνδυασμό με το βρετανικό δεν εξισορροπούν  (ούτε κ’αν) το ρωσικό, αλλά δεν παύουν να αποτελούν μια αποτρεπτική δυνατότητα.

Η αντίδραση της Μόσχας, με δηλώσεις επί του προκειμένου του Ρώσου ΥΠΕΞ  Λαβρώφ,  ήταν εντονότατη, και ο Ρώσος διπλωμάτης επανέλαβε, ότι η Ρωσία δεν θα δεχόταν την παρουσία ευρωπαϊκών στρατευμάτων στην Ουκρανία.

Ιδιαίτερης ακόμη σημασίας είναι, ότι το Ευρωπαϊκό συμβούλιο υπογράμμισε την άμυνα των συνόρων της ΕΕ, ειδικά των ανατολικών.

Η όλη θεώρηση και συζητήσεις για την ευρωπαϊκή άμυνα σε ανώτατο επίπεδο, φαίνεται ότι αποκτά δυναμική, καθώς αναμένεται από την Επιτροπή μια "Λευκή Βίβλος για την ευρωπαϊκή άμυνα" στα μέσα Μαρτίου, και τα κράτη μέλη καλούνται να συντονιστούν, ενόψει της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ τον επόμενο Ιούνιο.  

Ανάγκη για ενότητα

Εάν η υποδοχή την οποία επιφύλαξαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες στον Ζελένσκι στο Λονδίνο το περασμένο Σαββατοκύριακο και η συμμετοχή του στην έκτακτη Σύνοδο των 27 μετρίασαν το αίσθημα μοναξιάς της Ουκρανίας, η απόφαση του Τραμπ να αναστείλει τη στρατιωτική βοήθεια   έγινε δεκτή με τεράστια χαρά στη Ρωσία.

Το Κρεμλίνο περιέγραψε την απόφαση του Τραμπ ως την "καλύτερη συμβολή στην υπόθεση της ειρήνης", ικανή να ενθαρρύνει το Κίεβο να "επιδιώξει την ειρήνη". 

Είναι σαφές, ότι η κίνηση των ΗΠΑ θα ασκήσει πίεση στο Κίεβο να αποδεχθεί όρους δυσμενείς για αυτό.

Η εντός των ημερών, συνάντηση των αντιπροσωπειών της Ουκρανίας και των ΗΠΑ στην Σ. Αραβία, αναμένεται να ολοκληρώσει το κείμενο συμφωνίας για την κοινή εκμετάλλευση των σπανίων ορυκτών της πρώτης, με κάποια αόριστη αναφορά σε θέματα ασφαλείας.                                                                      

Ταυτόχρονα είναι δύσκολο, η υπόθεση ότι οι ευρωπαϊκές χώρες μπορούν πραγματικά να αντικαταστήσουν τις ΗΠΑ, όσον αφορά τη στρατιωτική βοήθεια προς το Κίεβο, να ληφθεί σοβαρά υπόψη από τη ρωσική κυβέρνηση, η οποία εξακολουθεί να θεωρεί την ΕΕ αδύναμη, διαιρεμένη και πολύ αργή. Είναι αλήθεια όμως, ότι θα μπορούσαν να υπάρχουν κάποια ερωτηματικά, ως προς την συνοχή των τοποθετήσεων των 27.                                                               

Δομείται μια κοινή αμυντική πολιτική, έναντι ενός κοινού εχθρού (πχ Ρωσία) η απειλή του οποίου ενδέχεται να γίνεται διαφορετικά αντιληπτή από τα διάφορα μέλη. Πχ διαφορετική είναι η άμεση απειλή την οποία αισθάνονται τα κράτη της Ιβηρικής από την Ρωσία, και ίσως το Βέλγιο ή η Ελλάδα, απ’ ότι οι χώρες οι οποίες έχουν σύνορα με την Ρωσία (Βαλτικά κράτη, Πολωνία).

Η Ουγγαρία και ως ένα βαθμό και η Τσεχία, ίσως για λόγους προμήθειας ενέργειας τηρούν συμπαθή στάση προς την Ρωσία.

Είναι τραγελαφικό, αν και συμβαίνει, ότι ό άμεσος εχθρός θα μπορούσε να μην είναι η Ρωσία, ή όχι μόνο, αλλά και οι ΗΠΑ, όπως στην περίπτωση της Δανίας, όπου η Ουάσιγκτον απειλεί με κατάληψη την Γροιλανδία, η οποία είναι Δανικό έδαφος.

Οι φόβοι κατάρρευσης του ΝΑΤΟ, οδηγούν στην δημιουργία της "Ομάδας των Προθύμων", η οποία θα μπορούσε να λειτουργήσει ως η υβριδική "ευρωπαϊκή συμμαχία”, με πρώτη αποστολή την παροχή ασφάλειας στην Ουκρανία.                                                                                                                                                    

Τα μέλη της ομάδας δεν έχουν ανακοινωθεί, αλλά ο ηγετικός ρόλος ανήκει στην Βρετανία και την Γαλλία.                                                                                                      

Η ομάδα μπορεί να συμπεριλάβει κράτη τα οποία είναι εκτός της Ένωσης, πχ. Καναδάς, Νορβηγία, Τουρκία. Η τελευταία επιδιώκει την συμμετοχή της με πλεονέκτημα την διαθεσιμότητα ισχυρών δυνάμεων και την διαμεσολαβητική εγγύτητά της τόσο προς την Ουκρανία, όσο και προς την Ρωσία.                                                                                              

Δεν είναι ακόμη σαφείς οι γραμμές στήριξης της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας και πως αυτή θα ολοκληρωθεί προς ανταγωνιστικότερες συγκεντρώσεις παραγωγής και κυρίως, αν θα πρόκειται να τροφοδοτήσει μια "κοινή ζήτηση” , ενός "τυποποιημένου”  εξοπλισμού. Ας ληφθεί υπόψη,  ότι και πάλι η ευκαιρία συμμετοχής της Τουρκίας στα ευρωπαϊκά δρώμενα είναι σημαντική.

Δεν είναι τυχαίο, ότι μετά την εξαγορά της Piaggio Aero από την Baykar, και της μεγάλης εμπειρίας της τελευταίας στην κατασκευή drones, θα μπορούσε η Άγκυρα να εισέλθει με αξιώσεις στο χώρο της ευρωπαϊκής πολεμικής βιομηχανίας.

Παρά ταύτα, υπάρχει και το ενδεχόμενο οι ευρωπαϊκές κινήσεις και το γενικότερο κλίμα – Νewsweek, αμφιβολίες γερουσιαστών για τον Τραμπ - , να ασκούν πιέσεις και προς την κυβέρνηση των ΗΠΑ για μια δικαιότερη τοποθέτηση τους απέναντι στην Ουκρανία. Ίσως και η τρέχουσα προώθηση των ρωσικών δυνάμεων στο Κουρσκ, ίσως πέραν άγνωστων υπεσχημένων δεσμεύσεων, όπου οι Ουκρανοί κινδυνεύουν να περικυκλωθούν, αν δεν υποχωρήσουν, είχαν κάποιο προσθετικό αποτέλεσμα.

Στο πλαίσιο αυτό, αν και εκπλήσσει, θα μπορούσε να αξιολογηθεί η προ ολίγου προειδοποίηση του Τραμπ προς την Ρωσία (7/3) για ένα ενεργητικότερο ρόλο της στην λύση του ουκρανικού ζητήματος  

Όλα αυτά δημιουργούν ένα σύνθετο περιβάλλον στο οποίο θα πρέπει να κινηθεί προσεκτικά η Ελλάδα, για την οποία λειτουργεί θετικά η αναγνώριση των ευρωπαϊκών συνόρων, την σημασία της άμυνας των οποίων υπογράμμισε το Συμβούλιο στην έκτακτη σύνοδο.

Κατά παράδοξο τρόπο, όταν η διεθνής συγκυρία είναι ιδιαίτερα απαιτητική και πιεστική, η χώρα αναλίσκεται σε εσωτερικές πολιτικές έριδες παραβλέποντας την άμεση λύση των προβλημάτων τα οποία τις προκαλούν, όπως και τώρα, ενώ όλοι προσβλέπουν στο μεγάλο Θεό της Ελλάδος.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής