Η Ευρώπη έτοιμη για τους δασμούς του Τραμπ

Του Νικήτα Σίμου

Με την εποχή των ψευδαισθήσεων και των άστοχων ελπίδων να έχει τελειώσει, η Ευρώπη καλείται να συμφιλιωθεί με τη διεθνή πραγματικότητα. Οι δυνητικοί δασμοί Τραμπ απειλούν  να πλήξουν την ήπειρο, η οποία ήδη αντιμετωπίζει εσωτερικές πολιτικές και δημοσιονομικές δυσκολίες, και έναν αιματηρό πόλεμο ο οποίος επιμένει στην ανατολική πλευρά της.

Ο Αμερικανός πρόεδρος, ο οποίος ανέλαβε τα καθήκοντά του μόλις πριν από δύο εβδομάδες, έχει ήδη διατάξει την έξοδο των Ηνωμένων Πολιτειών, από τη Συμφωνία του Παρισιού για το Κλίμα, και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ενώ επέβαλε δασμούς, 10% επί πλέον των υφισταμένων στην Κίνα, και 25% στο Μεξικό και 25% τον Καναδά, εφαρμόζοντας τις υποσχέσεις του της προεκλογικής εκστρατείας.

"Απολύτως", απάντησε ο μεγιστάνας σε όσους τον ρώτησαν, αν η Γηραιά Ήπειρος θα υπόκειται επίσης σε δασμούς. "Μας έχουν φερθεί πολύ άσχημα", τόνισε αναφερόμενος στο $ 240 δισεκ.έλλειμμα (2024), του εμπορικού ισοζυγίου ΗΠΑ-Ευρώπης.

Οι δασμοί και η σχετική στρατηγική αντίδρασης από την ευρωπαϊκή πλευρά, ήταν ένα από τα κύρια θέματα της ημερήσιας διάταξης της άτυπης συνάντησης μεταξύ των αρχηγών κρατών και οργάνων της ΕΕ, η οποία πραγματοποιήθηκε προ ολίγων ημερών στις Βρυξέλλες.

Αν και το κατά προτεραιότητα θέμα είναι η ευρωπαϊκή άμυνα, ο εμπορικός φάκελος έχει την ίδια βαρύνουσα σημασία.

"Δεν υπάρχουν νικητές σε έναν εμπορικό πόλεμο. χρειαζόμαστε την Αμερική και η Αμερική μας χρειάζεται", δήλωσε η επί των εξωτερικών υποθέσεων της ΕΕ, Κάγια Κάλας, προσθέτοντας: "Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη εξαπέλυαν εμπορικό πόλεμο μεταξύ τους, η μόνη που θα γελούσε θα ήταν η Κίνα".

Είναι η Ευρώπη ο επόμενος στόχος;

"Δεν παίρνουν τα αυτοκίνητά μας, δεν παίρνουν τα γεωργικά μας προϊόντα, δεν παίρνουν σχεδόν τίποτα και παίρνουμε τα πάντα από αυτά: εκατομμύρια αυτοκίνητα, τεράστιες ποσότητες τροφίμων και γεωργικών προϊόντων", δήλωσε ο Τραμπ στους δημοσιογράφους, προσθέτοντας ότι δεν έχει ακόμη ημερομηνία στο χρονοδιάγραμμα για δράση κατά της ΕΕ, αλλά ότι θα υπάρξει σύντομα.                                                                                                                                                Στις Βρυξέλλες όλοι είναι πεπεισμένοι, ότι η Ευρώπη δεν θα αποφύγει τους δασμούς.

Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν άλλαξε επίσης τον τόνο της. Eάν ο Αμερικανός πρόεδρος δεν υποχωρήσει, τα αντίποινα στα "άδικα και αυθαίρετα" μέτρα θα είναι "σταθερά", δήλωσε η πρόεδρος της Επιτροπής, ακόμη και με κόστος να τεθεί σε κίνδυνο μία από τις "σημαντικότερες εμπορικές σχέσεις στον κόσμο". Και σε ένα κοινά υπογεγραμμένο με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, που δημοσιεύθηκε στους Financial Times ( 25/1), η φον ντερ Λάιεν τονίζει, ότι η Ευρώπη είναι έτοιμη για αλλαγή ρυθμού: "Το ρυθμιστικό βάρος θα ελαφρυνθεί από μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια απλούστευσης, ξεκινώντας από τον επόμενο μήνα" και οι τιμές της ενέργειας "θα μειωθούν μέσω μιας σειράς μέτρων για την ολοκλήρωση των αγορών".

Καρότο ή μαστίγιο

Η ΕΕ δεν μπορεί να πει ότι αιφνιδιάστηκε. Ο Τραμπ , κατά την πρώτη θητεία του  (2017 – 2021), είχε επανειλημμένα προβάλει την πρόθεσή του να "εξισορροπήσει" το εμπορικό ισοζύγιο μεταξύ των δύο πλευρών του Ατλαντικού με τη βία. Ωστόσο, εξακολουθεί να υπάρχει στις ευρωπαϊκές καγκελαρίες η ελπίδα να πεισθεί ο Αμερικανός πρόεδρος, να μην επιβάλει δασμούς στα ευρωπαϊκά προϊόντα (ή να τους ανακαλέσει, αν το κάνει) με την υπόσχεση, ότι η Ένωση προτίθεται να αγοράσει περισσότερο υγροποιημένο φυσικό αέριο και όπλα από τις ΗΠΑ.

Τον περασμένο Νοέμβριο, λίγο μετά τις εκλογή Τραμπ, η πρόεδρος της Επιτροπής, φον ντερ Λάιεν, είχε αναφερθεί στην υποκατάσταση του ρωσικού αερίου, το οποίο χρησιμοποιεί η Ένωση, με φθηνότερο αμερικανικής προέλευσης.

Η εισαγωγή περισσότερου αμερικανικού υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG) θα βοηθούσε την ΕΕ να απεξαρτηθεί από τη Ρωσία.

Επίσης η ήπειρος θα χρειαστεί επί πλέον όπλα, εάν θέλει να αναλάβει μεγαλύτερο βάρος της άμυνας της Ουκρανίας, για όσο διάστημα απαιτηθεί, όπως και για τον δικό της εξοπλισμό, μέχρι να ενισχυθεί η ευρωπαϊκή πολεμική βιομηχανία. Μια τέτοια  προσέγγιση θα μπορούσε να οριστεί ως "win win".

Η Ευρώπη θα ενίσχυε την ενεργειακή και στρατιωτική της ασφάλεια, και ο Trump θα μπορούσε να ισχυριστεί, ότι βοήθησε τους παραγωγούς των ΗΠΑ. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κρατά τόσο το καρότο όσο και το μαστίγιο στο χέρι.

Εκτιμάται, ότι σε περίπτωση μη συμφωνίας, οι Βρυξέλλες έχουν καταρτίσει ένα σχέδιο δασμών, οι οποίοι θα επηρέαζαν κυρίως την παραγωγή στις αμερικανικές πολιτείες, οι οποίες είναι υπό την ηγεσία των Ρεπουμπλικάνων. Αναμένεται, ότι μια τέτοια ενέργεια θα ωθούσε την Ουάσιγκτον σε διαπραγματεύσεις.

Επί πλέον, η  στρατηγική επιβολής δασμών σε αμερικανικά προϊόντα, προβλέπεται να είναι συλλογική προκειμένου να αποφευχθούν αντίποινα από τον μεγιστάνα πρόεδρο σε μεμονωμένες εθνικές ευρωπαϊκές  κυβερνήσεις. Κυκλοφορούν επίσης διάφορες φήμες, για άκρως απόρρητο κατάλογο εταιρειών υποστηρικτών του Τραμπ, εναντίον των οποίων θα μπορούσαν να ληφθούν μέτρα.                                                                                                                                   

Μέχρι στιγμής η διεθνής εμπειρία από τις αντιδράσεις στους δασμούς δεν είναι ενιαία. Η πίεση από την επιβολή δασμών 25% στο Μεξικό και τον Καναδά, οδήγησε τις δυο χώρες σε διαπραγματεύσεις με τις ΗΠΑ, ενώ η εφαρμογή των δασμών αναστέλλεται για ένα μήνα.                                                                                                             

Στην περίπτωση της Κίνας όμως, όπου οι υφιστάμενοι δασμοί επί των κινεζικών προϊόντων αυξήθηκαν κατά 10%, το Πεκίνο απάντησε με επιβολή δασμών15% επί των εισαγωγών αμερικανικού LNG και άνθρακα και 10% επί του πετρελαίου, βαρέων οχημάτων κ.α.

Μένει να διαπιστωθεί, αν είναι η έναρξη εμπορικού πολέμου μεταξύ των δυο χωρών, ο οποίος θα μετέβαλε τον χάρτη του διεθνούς εμπορίου.                                 

Η Κίνα με δεδομένη την ανταγωνιστικότητά της και στην τεχνολογία, επιθυμεί κανόνες ελεύθερου εμπορίου, οι οποίοι δεν θα περιόριζαν την λειτουργεία των αλυσίδων τροφοδοσίας, των οποίων είναι ο βασικός εταίρος. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προσφεύγει στον ΔΟΕ, κατά των αμερικανικών δασμών.

Διαίρει και βασίλευε

Οι κινήσεις και οι ανακοινώσεις του Αμερικανού προέδρου, ωστόσο, προκαλούν ήδη τα πρώτα αρνητικά αποτελέσματα.                                   

Τα χρηματιστήρια στην Ευρώπη έχουν αντιδράσει αρνητικά, με τις χρηματιστηριακές αξίες να πέφτουν σε ολόκληρη την ήπειρο.

Ο φόβος είναι, ότι ένας παρατεταμένος εμπορικός πόλεμος, ο οποίος θα μπορούσε να διαρκέσει πέρα από το καλοκαίρι, θα προκαλούσε οικονομική ύφεση στην Ευρώπη.

Εν τω μεταξύ, στις Βρυξέλλες, η ανησυχία είναι, ότι ο μεγιστάνας θα υιοθετήσει μια στρατηγική "διαίρει και βασίλευε", εγκρίνοντας επιλεκτικούς δασμούς ως επιλογή, για να προσπαθήσει να διαιρέσει τις ευρωπαϊκές χώρες και την απάντησή τους σε μια πιθανή δασμολογική επίθεση.                       

Αυτό φαίνεται να κάνει ο μεγιστάνας με το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο, όπως είπε ο Τραμπ, είναι εκτός της "τροχιάς" του, προσθέτοντας, ότι τυχόν προβλήματα με το Λονδίνο θα μπορούσαν εύκολα να λυθούν.                                   

Αυτά ελέχθησαν ενόσω ο Βρετανός πρωθυπουργός Κιρ Στάρμερ - τον οποίο ο Τραμπ περιέγραψε ως "πολύ ευγενικό" - συμμετείχε στην προ ημερών, άτυπη σύνοδο κορυφής των ηγετών της ΕΕ, για πρώτη φορά μετά το Brexit, με στόχο την ενίσχυση των διμερών "στρατηγικών σχέσεων", μεταξύ του Λονδίνου και των 27.

Ενώ θα πρέπει να περιμένουμε να δούμε αν η προσπάθεια να απομακρυνθεί ξανά το Λονδίνο από την Ευρώπη θα είναι επιτυχής, το δίδαγμα  για την ΕΕ είναι σαφές: Ο μόνος τρόπος για να προστατεύσει τα συμφέροντά της θα είναι να παραμείνει ενωμένη.

Η επιστροφή του προέδρου Τραμπ στην εξουσία έχει, εστιάσει την προσοχή της ΕΕ στην δυνητική εξέλιξη των σχέσεων με τις ΗΠΑ.

Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, δεδομένης τόσο της ανατρεπτικής αφήγησης και του στυλ του προέδρου Τραμπ, όσο και της ζωτικής σημασίας της διατλαντικής εταιρικής σχέσης για την Ευρώπη.

Είναι ακριβώς το βάθος αυτής της εταιρικής σχέσης και ο βαθμός εξάρτησης της Ευρώπης από αυτήν για την ασφάλεια και την ευημερία της, που εξηγεί γιατί οι Ευρωπαίοι είναι πολύ πιο ανήσυχοι, από άλλους στον κόσμο, για τις επιπτώσεις της επανεκλογής του Τραμπ.

Διακυβεύεται η συνέχεια τόσο του ΝΑΤΟ όσο και της ΕΕ και η ταυτότητά τους ως θεσμών, οι οποίοι βασίζονται σε ένα κοινό σύνολο αξιών και συμφερόντων. 

Τούτου λεχθέντος, πολλά θα εξαρτηθούν από την πραγματική ισορροπία μεταξύ συνέχειας και ασυνέχειας της στάσης των Ηνωμένων Πολιτειών, υπό την ηγεσία Τραμπ, ως προς την Ευρώπη και τις διεθνείς υποθέσεις γενικότερα, σε σύγκριση με τις προηγούμενες αμερικανικές κυβερνήσεις.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής