Ένας χρόνος πολέμου μεταμόρφωσε τη Χεζμπολάχ

Οι πόλεμοι μεταμορφώνουν τις περιοχές όπου εκτυλίσσονται. Αυτό έγινε σίγουρα κατά τη σύγκρουση Ισραήλ - Χεζμπολάχ τον Ιούλιο του 2006. Η Χεζμπολάχ βγήκε από εκείνη τη μάχη "με πληγές”, αλλά προκλητική, αφού κατάφερε να σταθεί απέναντι στον ισχυρότερο στρατό της Μέσης Ανατολής. Αυτή η εμπειρία, σε συνδυασμό με την υποστήριξη του Ιράν, έδωσε τη δυνατότητα στη Χεζμπολάχ να κάνει σημαντικά στρατιωτικά και πολιτικά βήματα τα επόμενα χρόνια, και να εξοπλιστεί με περίπου 150.000 πυραύλους και ρουκέτες, ενώ εκπροσωπείται και στο Κοινοβούλιο του Λιβάνου.

Σήμερα η Χεζμπολάχ περνά από μια διαφορετική εξελικτική φάση. Τους πρώτους μήνες της σύγκρουσης, το Ισραήλ είχε ρίξει το βάρος στις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα. Αυτό άλλαξε από τον Ιούλιο. Χτυπώντας με drones και μαχητικά σημαντικούς στόχους, το Ισραήλ αποδεκάτισε την ηγεσία και τη στρατιωτική υποδομή της Χεζμπολάχ. Ως εκ τούτου οι επιχειρησιακές δυντότητες της Χεζμπολάχ περιορίστηκαν. 

Η συνθήκη αυτή θα μπορούσε να μετασχηματίσει τη Χεζμπολάχ σε μια πιο "λιβανοκεντρική οργάνωση”, που θα απομακρυνθεί από την ιρανική επιρροή – κι αυτό με τη σειρά του μπορεί να αλλάξει τις ισορροπίες περιφερειακής ασφάλειας σε όλη τη Μέση Ανατολή. Το Ισραήλ έχει αποδυναμώσει τις Χαμάς και Χεζμπολάχ τον τελευταίο χρόνο, και μαζί τον βασικό αντίπαλο στη περιοχή: το Ιράν.

Ακόμη και το αποδυναμωμένο Ιράν παραμένει επικίνδυνο. Αναλυτές ανησυχούν ότι ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ θα μπορούσε να εντείνει τις προσπάθειες του Ιράν για την ανάπτυξη μιας πυρηνικής βόμβας ως μόνου εφικτού αποτρεπτικού μέσου εναντίον του Ισραήλ.

Το Ισραήλ βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση. Έχει περιορίσει τις δυνατότητες των αντιπάλων του και περιμένει από τη δεύτερη κυβέρνηση Τραμπ να κλιμακώσει την πίεση της προς το Ιράν, όπως συνέβη κατά την πρώτη θητεία του Ρεπουμπλικανού προέδρου. 

Το 2004, ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα Β' προειδοποίησε για την ανάπτυξη μιας "σιιτικής ημισελήνου" στη Μέση Ανατολή, που θα εκτεινόταν στο Ιράκ, στη Συρία και στον Λίβανο και θα κατευθυνόταν προς τον Περσικό Κόλπο, η οποία θα ενεργοποιούσε τους αραβικούς σιιτικούς πληθυσμούς στις σουνιτικές χώρες και θα αποσταθεροποιούσε τις κυβερνήσεις των χωρών. Τον τελευταίο χρόνο το Ισραήλ, με τη στήριξη των ΗΠΑ, διέλυσε συστηματικά τη στρατιωτική ισχύ που υποστήριζε αυτή την "ημισέληνο”. Σε διπλωματικό επίπεδο, αν ομαλοποιηθούν οι σχέσεις Ισραήλ-Σαουδικής Αραβίας, θα μεγαλώσει η αντι-ιρανική συμμαχία σε μια εποχή που η δύναμη και η επιρροή της Τεχεράνης φθίνουν.

Με τη Χεζμπολάχ αποδεκατισμένη και το Ιράν επιφυλακτικό υπό τον φόβο των ισραηλινών αντιποίνων, βραχυπρόθεσμα η Τεχεράνη θα μπορούσε να στρέψει την προσοχή της στην ενίσχυση άλλων πληρεξούσιων της στην περιοχή, όπως οι Χούθι στην Υεμένη και διάφορες σιιτικές πολιτοφυλακές στο Ιράκ.

Δύσκολα, όμως, το Ιράν θα εγκαταλείψει τη Χεζμπολάχ. Οι δεσμοί τους είναι μακροχρόνιοι με βαθιές ιδεολογικές, πολιτικές και στρατιωτικές ρίζες. Και αν το Ιράν εγκαταλείψει έναν παλιό του σύμμαχο για να προστατεύσει το καθεστώς του, άλλοι πληρεξούσιοι θα μπορούσαν να χάσουν την εμπιστοσύνη τους στην Τεχεράνη και να κινηθούν πιο αυτόνομα, θέτοντας προσκόμματα στην εξωτερική πολιτική του Ιράν.

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου είχε διάφορους λόγους να συναινέσει στην κατάπαυση του πυρός με τη Χεζμπολάχ. Κυρίως, θέλει να εστιάσει στο πώς θα αντιμετωπίσει την απειλή του Ιράν. "Η Χεζμπολάχ δεν είναι πλέον η ίδια. Τη γυρίσαμε δεκαετίες πίσω", είπε ο Ισραηλινός πρωθυπουργός. Μια ρητορική που ίσως κομπάζει πρόωρα. Ο κ. Νετανιάχου είχε εμφανιστεί αισιόδοξος πριν την 7η Οκτωβρίου 2023 ότι η Χαμάς είναι ικανοποιημένη με το status quo - εκτίμησε που αποδείχθηκε θανάσιμα λανθασμένη.

Η ιστορία έχει δείξει πως αντάρτικες και τρομοκρατικές ομάδες δύσκολα εξαλείφονται πλήρως. Και η Χεζμπολάχ δεν είναι η εξαίρεση. Αφού κέρδισε αυτοπεποίθηση από τον πόλεμο  με το Ισραήλ το 2006, η Χεζμπολάχ έγινε σημαντικός παίκτης στον εμφύλιο της Συρίας, στηρίζοντας τον Μπασάρ αλ Άσαντ. Χιλιάδες μαχητές της Χεζμπολάχ απέκτησαν πολύτιμη πολεμική εμπειρία σε συμβατικές και μη συμβατικές στρατιωτικές επιχειρήσεις, στο πλευρό Ρώσων μισθοφόρων και υπό τις οδηγίες εκπαιδευτών από τους Φρουρούς της Επανάστασης. 

Αναμφίβολα το Ισραήλ κατατρόπωσε τη Χεζμπολάχ το τελευταίο έτος. Μεταξύ άλλων και μια στρατιωτική επιχείρηση -χολιγουντιανού τόπου- όπου εξερράγησαν βομβητές και ασύρματοι, σκοτώνοντας και ακρωτηριάζοντας μαχητές της Χεζμπολάχ και  πολίτες. Σκότωσε επίσης τον ηγέτη της οργάνωσης, Χασάν Νασράλα, και ισοπέδωσε τις στρατιωτικές της υποδομές, από εκτοξευτήρες πυραύλων και αποθήκες όπλων και πυρομαχικών, μέχρι το τεράστιο υπόγειο δίκτυο τούνελ. 

Βέβαια το Ισραήλ προκάλεσε ζημιές σε μεγάλα τμήματα του Λιβάνου, γεγονός που εξασφαλίζει στη Χεζμπολάχ ένα νέο κύμα ριζοσπαστικοποιημένων νεοσύλλεκτων. Στις αρχές του 2024 η Χεζμπολάχ αριθμούσε περίπου 50.000 μαχητές.

Ένα παλιό κλισέ λέει ότι μια τρομοκρατική οργάνωση μπορείς να την εξοντώσεις – οι ιδέες όμως δεν δολοφονούνται. Η Χεζμπολάχ δεν είναι απλώς μια οργάνωση και είναι κάτι παραπάνω από ιδέα. Σε αντίθεση με την Αλ Κάιντα και το Ισλαμικό Κράτος, η Χεζμπολάχ είναι ενταγμένη στην πολιτική σκηνή του Λιβάνου, είναι αναπόσπαστο μέρος του κοινωνικοπολιτικού ιστού της χώρας.

Το Ισραήλ και οι σύμμαχοί του αισιοδοξούν ότι οι πρόσφατες αλλαγές στην ισορροπία δυνάμεων θα έχουν διάρκεια. Σε όσους παρακολουθούν στενά τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, η άποψη αυτή μοιάζει κοντόφθαλμη. Θα επικαλεστώ μια φράση του πρώην διπλωμάτη των ΗΠΑ Richard Haass, ο οποίος αφιέρωσε μεγάλο μέρος της σταδιοδρομίας του στη Μέση Ανατολή: "Τα πράγματα συχνά χειροτερεύουν - όχι προτού βελτιωθούν, αλλά πριν γίνουν ακόμη χειρότερα".

* Ο Colin P. Clarke είναι διευθυντής ερευνών της Soufan Group, εταιρείας παροχής συμβουλευτικών υπηρεσιών σε θέματα πληροφοριών και ασφάλειας με έδρα τη Νέα Υόρκη.

© 2024 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"