Το τέλος της Ευρωπαϊκής Ευημερίας

Του Άγη Βερούτη

Η μακρά περίοδος ευρωπαϊκής ευημερίας είχε διάρκεια πάνω από 70 χρόνια. Κατεστραμμένη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η Ευρώπη πήρε κλωτσιά ανάπτυξης και εξελίχθηκε σε αυτό που είναι σήμερα όχι τόσο λόγω του προγράμματος Μάρσαλ, ούτε τόσο λόγω της καπατσοσύνης και συνεννόησης αναμεταξύ των Ευρωπαίων. 

Η ευρωπαϊκή ευημερία είναι προϊόν κυρίως της αμερικανικής στρατιωτικής εγγύησης για την προστασία της. Αυτή η ασπίδα στρατιωτικής προστασίας έδωσε την ευκαιρία στα ευρωπαϊκά κράτη-μέλη της ΕΟΚ και μετέπειτα Ευρωπαϊκής Ένωσης να εστιάσουν στην ανοικοδόμηση και την οικονομική ανάπτυξη, αλλά και στο κοινωνικό κράτος, καθώς οι προϋπολογισμοί τους δεν έφεραν το βάρος των εξοπλισμών που θα ήσαν απαραίτητοι για την εγγύηση της ασφαλείας καθενός κράτους-μέλους. 

Η εγγυήτρια Αμερική ένα αντάλλαγμα πήρε, τη θέσπιση του δολαρίου ως αποθεματικού και συναλλακτικού νομίσματος στις διεθνείς συναλλαγές, κάτι που με τη δημιουργία του ευρώ μερικώς ακυρώθηκε. 

Η διεθνής χρήση του δολαρίου ως αποθεματικό νόμισμα έδωσε την ευκαιρία στην Αμερική να χρηματοδοτεί τις τεράστιες στρατιωτικές δαπάνες της με χρέος, δηλαδή τυπώνοντας δολάρια - κι έτσι δεν επιβάρυνε υπέρογκα με φορολογία τους πολίτες των ΗΠΑ, καθώς ο όποιος πληθωρισμός μπορούσε να εξάγεται τυπώνοντας (με χρέος δηλαδή), ειδικά μετά το 1974 που αποσυνδέθηκε πλήρως το δολάριο από το χρυσό. 

Βέβαια οι πολίτες των ΗΠΑ όντως πλήρωσαν τίμημα την απουσία κοινωνικού κράτους που απολαμβάνουν ως δεδομένο οι Ευρωπαίοι (προς το παρόν). 

Από την άλλη, η Ελλάδα δεν είχε ίση ευκαιρία συμμετοχής στην ευρωπαϊκή ευημερία, καθώς η απειλητική στάση της γείτονος και η κατοχή της μισής Κύπρου την υποχρεώνουν σε σημαντικά μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες. Πρόσφατα μάλιστα η ΕΕ ξεκίνησε να συζητά την εξαίρεση των αμυντικών δαπανών από τον υπολογισμό των ελλειμμάτων, σαν να ξυπνά αργά αλλά σταθερά από το λήθαργο των τελευταίων 70 ετών. Ίσως και η πρώτη προεδρία Τραμπ να έπαιξε έναν κάποιο ρόλο.

Ταυτόχρονα η Ρωσία που αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα, δημογραφικό και δημοκρατικής διακυβέρνησης, νιώθει ανασφάλεια όταν δεν έχει στην κατοχή της τις χώρες πέριξ των συνόρων της. Η χρονική στιγμή έναρξης του πολέμου με την Ουκρανία ήταν ίσως η τελευταία ευκαιρία της Ρωσίας να πράξει μια τέτοια ενέργεια πριν η δημογραφική της πυραμίδα (κολώνα πλέον) το καταστήσει αδύνατον. 

Με τα δεδομένα ως έχουν σήμερα, η Ευρώπη πλησιάζει την ολοκλήρωση της εποχής της ευημερίας και θα εισέλθει σε μια περίοδο δύσκολης προσαρμογής στα δεδομένα του υπόλοιπου πλανήτη, που δεν έχει κάποιον εγγυητή της ασφαλείας της και πρέπει να διαλέξει τον τρόπο με τον όποιον θα αποκτήσει αξιόμαχο ανάλογο της οικονομικής και τεχνολογικής της υπόστασης. 

Με τη Γερμανία, σχεδόν το 25% της ευρωπαϊκής οικονομίας, σε πολιτική ακυβερνησία και αποβιομηχάνιση λόγω απώλειας της φτηνής ρωσικής ενεργειας, με τις περιφερειακές χώρες σε ρόλους δορυφόρων, με τη νομισματική πολιτική της να εξαρτάται στενά από τη νομισματική πολιτική των ΗΠΑ, με αμυντικές δαπάνες κάτω από το ελάχιστο 2% που επιτάσσει το ΝΑΤΟ και με περιφερειακές χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία να παραμένουν λαβωμένες από την κρίση του 2008, είναι πιθανότερο να δούμε η Ευρώπη να παραλύει παρά να παίρνει τις δύσκολες αποφάσεις και να φεύγει μπροστά. 

Όταν η προεδρία της ΕΕ μετά από μήνες αποδεδειγμένης ακαταλληλότητας του μοντέλου που έχει επιβληθεί σε όλους για την ηλεκτρική ενέργεια στα Βαλκάνια, ακόμα προσπαθεί να καταλάβει τι έχει πάει λάθος, όταν οι "εταίροι" θεωρούν θεμιτό να φορτώνονται το κόστος των μεταναστευτικών ροών κατά το μέγιστο τα μεθοριακά κράτη της Ευρώπης και να θεσπίζουν την επιστροφή των ανεπιθύμητων (δηλαδή εγκληματιών) στις χώρες εισόδου τους στην ΕΕ αντί στη χώρα καταγωγής τους, είναι ξεκάθαρο ότι καθένας κοιτάει το τομάρι του. 

Το κόστος της ανοικοδόμησης και επαναφοράς της Ουκρανίας θα πλησιάσει το €1 τρισεκατομμύριο, ακόμα και αν ο πόλεμος λήξει αύριο. Ποιος θα βάλει αυτά τα χρήματα; Οι ΗΠΑ του Τραμπ σίγουρα όχι. Η Ευρώπη δεν έχει τα γόνατα να τα βάλει εκείνη. Να μείνουν σε μια διαλυμένη χώρα για τον επόμενο μισό αιώνα οι Ουκρανοί μάλλον μοιάζει το πιθανότερο σενάριο. 

Ούτε μοιάζει ότι η Ευρώπη διαθέτει τα αντανακλαστικά για να αντιμετωπίσει όσα έρχονται από την προεδρία Τραμπ και την επέλαση των τοπικιστών δεξιών κυβερνήσεων που η συγκεκριμένη προεδρία θα προκαλέσει στην Ευρώπη και άλλου στον κόσμο. Αυτή την αναποφασιστικότητα και καθυστέρηση στη λήψη αποφάσεων θα πληρώσει, μαζί με τις αστοχίες του παρελθόντος, τώρα μάλιστα και με τόκο. 

Ελπίζω να κάνω λάθος.

*Ο Άγης Βερούτης θα είναι υποψήφιος με τον συνδυασμό "Άλμα Μπροστά" του Γιάννη Μπρατάκου, στον τομέα Υπηρεσιών, στις επερχόμενες εκλογές του ΕΒΕΑ στις 30 Νοεμβρίου.

agissilaos@gmail.com