Η Κάμαλα και ο Τραμπ καταστρέφουν την καλή οικονομική λογική

Σε ομιλία της για την οικονομική πολιτική στο Ράλεϊ της Βόρειας Καρολίνας η Κάμαλα Χάρις ξεδίπλωσε μια όμορφη επιχειρηματολογία κατά μιας συγκεκριμένης πρότασης που ουσιαστικά δεν είναι τίποτα άλλο από ένας "εθνικός φόρος επί των πωλήσεων" για τους Αμερικανούς, ένας φόρος που θα αυξήσει την τιμή "καθημερινών προϊόντων και ειδών πρώτης ανάγκης" και θα κοστίσει σε μια τυπική οικογένεια 3.900 δολ.

Για μια φορά, ένας υποψήφιος για την προεδρία μιλούσε σαν οικονομολόγος - ή τουλάχιστον, σαν ένας πραγματιστής πολιτικός με ευρεία αντίληψη της προσφοράς και της ζήτησης.

Η πρόταση που χτυπούσε ήταν αυτή του αντιπάλου της Ντόναλντ Τραμπ - δηλαδή, ένας δασμός έως και 20% (και πολύ υψηλότερος στις κινεζικές εισαγωγές). Η αντιπρόεδρος Χάρις το κατάλαβε σωστά: οι δασμοί είναι φόρος που πληρώνουν οι Αμερικανοί καταναλωτές. Κάνουν τη χώρα φτωχότερη. Όταν ο Τραμπ τους δοκίμασε δεν δημιούργησε νέες θέσεις εργασίας και οι Αμερικανοί καταναλωτές - συμπεριλαμβανομένων των εργοδοτών που εξαρτώνται από ξένο χάλυβα - εγκλωβίστηκαν σε ένα περιβάλλον με υψηλότερες τιμές, βλάπτοντας την εγχώρια βιομηχανία.

Επιπλέον, άλλα έθνη αντεπιτέθηκαν στις εξαγωγές των ΗΠΑ. Εκ των υστέρων, η παραγωγή των ΗΠΑ αυξήθηκε λίγο περισσότερο σε τομείς όπου είναι λιγότερο ανταγωνιστική, όπως τα πλυντήρια ρούχων, ενώ η χώρα πούλησε λιγότερα σε τομείς που είναι καλύτερη, όπως η σόγια. Αυτό το παράλογο αποτέλεσμα δείχνει γιατί η προτεινόμενη επέκταση των δασμών του Τραμπ παραμένει μία από τις δύο χειρότερες ιδέες που έχουν εμφανιστεί στην προεκλογική εκστρατεία.

Δυστυχώς, η άλλη εμφανίστηκε στην ίδια ομιλία και παραβιάζει εξίσου τις αρχές της ελεύθερης αγοράς. Η Κάμαλα Χάρις υποσχέθηκε να αναζητήσει ομοσπονδιακή εξουσία για τον έλεγχο των τιμών των τροφίμων. Ενώ ήταν σκληρή και συγκεκριμένη όταν μιλούσε για την αποτυχημένη δασμολογική πολιτική του Τραμπ, ήταν συγκρατημένη και αόριστη στους ελέγχους των τιμών. Δεν θα κυνηγούσε όλες τις εταιρείες – μόνο "κακούς παίχτες" που "εκμεταλλεύονται τις κρίσεις" με "αύξηση των τιμών".

Ξεχάστε ότι η πρότασή της αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα που δεν υφίσταται πλέον (τον περασμένο χρόνο, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν μόλις 1%) και ότι τα σούπερ μάρκετ λειτουργούν με πολύ μικρά περιθώρια. Πιο απογοητευτική ήταν η φαινομενική άγνοιά της ότι οι έλεγχοι των τιμών, σχεδόν χωρίς εξαίρεση, οδηγούν σε ελλείψεις, διαταραχές της αλυσίδας εφοδιασμού και τελικά υψηλότερες τιμές. Όταν η Χάρις δεσμεύτηκε να πατάξει τους "καιροσκόπους" και να περιορίσει τα "υπερβολικά εταιρικά κέρδη", φαινόταν να αγνοεί ότι η εκμετάλλευση των ευκαιριών για κέρδος είναι ακριβώς αυτό που οι ιδιωτικές επιχειρήσεις έχουν στόχο να καλλιεργούν (Χένρι Φορντ, Στιβ Τζομπς, Γουόρεν Μπάφετ - όλοι καιροσκόποι).

Οι δασμοί και οι έλεγχοι τιμών είναι παραδείγματα της στροφής της εκστρατείας του 2024 προς τον οικονομικό λαϊκισμό, λες και η παραγωγή να καθορίζεται από κεντρικές εντολές και όχι από χιλιάδες επιχειρήσεις και εκατομμύρια άτομα που ενεργούν για να κερδίσουν τα προς το ζην και να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.

Στο συνέδριο των Δημοκρατικών η Χάρις ήταν επιθετική σε θέματα εξωτερικής πολιτικής, διαβεβαιώνοντας ότι οι ΗΠΑ θα διατηρήσουν την παγκόσμια ηγεσία τους, ωστόσο δεν έθιξε οικονομικά ζητήματα. Η πλατφόρμα των Ρεπουμπλικανών, από την άλλη, έχει υποσχεθεί "τη Μεγαλύτερη Οικονομία στην Ιστορία", αλλά είναι ακόμη πιο αόριστη στις λεπτομέρειες. Αλλά το θέμα της οικονομίας θα πρέπει, και πιθανώς θα είναι, στο μενού της συζήτησης.

Η Χάρις είχε επίσης μια σωστή ιδέα για την παροχή κινήτρων στους κατασκευαστές κατοικιών - όταν οι αγορές αποτυγχάνουν να ικανοποιήσουν βασικές ανάγκες, είναι κατάλληλη μια ομοσπονδιακή απάντηση. Αλλά το συνδύασε με ένα σχέδιο που ακούγεται ωραίο στα πλήθη για τον τερματισμό των "αρπακτικών" επενδύσεων της Wall Street. Λιγότερες επενδύσεις δεν θα οδηγήσουν σε λιγότερα σπίτια; 

Παρουσίασε επίσης μια απερίσκεπτη πρόταση για ένα δώρο 25.000 δολ. σε αγοραστές πρώτης κατοικίας ώστε να γίνει η στέγαση πιο "προσιτή". Το υποκείμενο πρόβλημα είναι η έλλειψη. Το να ρίχνει κανείς χρήματα απλά θα αυξήσει περαιτέρω τις τιμές. Επιπλέον, 15 χρόνια μετά τη Μεγάλη Ύφεση, η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι επιφυλακτική όσον αφορά την ενίσχυση της πρόσβασης σε στεγαστικά δάνεια για άτομα που δεν μπορούν να το αντέξουν οικονομικά. Την τελευταία φορά, αυτό δεν πήγε καλά.

Δεδομένου ότι και οι δύο εκστρατείες αναγνωρίζουν ότι ο πληθωρισμός των τελευταίων ετών ήταν ένα οικονομικό τραύμα, είναι εκπληκτικό το πόσο αδιάφορες φαίνονται για την πιθανή αναβίωσή του.

Σίγουρα, η απόφαση της Federal Reserve να περιμένει πολύ καιρό για να αυξήσει τα επιτόκια ήταν μια αιτία. Η λύση του Τραμπ είναι όμως να μετατρέψει τη Fed σε πολιτικό σώμα (συγκεκριμένα, θέλει να διαμορφώνει την πολιτική της από το Οβάλ Γραφείο). Αυτό μπορεί να είναι ευχάριστο για τον κλάδο των ακινήτων, αλλά όχι για τους τους καταναλωτές και τους περισσότερους άλλους Αμερικανούς. 

Μια άλλη αιτία ήταν τα τεράστια κυβερνητικά ελλείμματα, τόσο επί Τραμπ όσο και επί προέδρου Μπάιντεν. Με το εθνικό χρέος να πλησιάζει σε ρεκόρ ως μερίδιο του ΑΕΠ η ανεξάρτητη Επιτροπή για έναν Υπεύθυνο Ομοσπονδιακό Προϋπολογισμό σημειώνει: "Ακούμε συγκλονιστικά λίγα [από τους υποψήφιους] σχετικά με τα σχέδια για την ανατροπή αυτής της κατάστασης".

Κατά τη διάρκεια του πληθωρισμού της δεκαετίας του 1970, ο συγγραφέας Ρόμπερτ Τζ. Σάμουελσον σημείωσε: "Όλα τα προγράμματα περιορισμού των μισθών και των τιμών έκαναν στην πραγματικότητα τα πράγματα χειρότερα κρύβοντας την ουσιαστική φύση του πληθωρισμού". Στην τρέχουσα προεκλογική εκστρατεία, οι υποψήφιοι φαίνεται να μάχονται για το ποιος μπορεί να είναι πιο σπάταλος. 

Η ατζέντα της Χάρις "για τη μείωση του κόστους για τις αμερικανικές οικογένειες" στην πραγματικότητα είναι μια ατζέντα για την ανακατανομή του κόστους μέσω διευρυμένων επιδομάτων και εκπτώσεων φόρου – και θα αύξανε τα ελλείμματα κατά περίπου 1,7 με 2 τρισ. δολ. την επόμενη δεκαετία. 

Ο Τραμπ απάντησε με μια πρόταση να τερματιστεί η φορολόγηση στις πληρωμές κοινωνικής ασφάλισης, η οποία θα οδηγούσε σε αύξηση των ελλειμμάτων κατά περίπου 1,7 τρισ. δολ. Έκανε τα πράγματα χειρότερα με την υπόσχεση να θεσπίσει φοροαπαλλαγές για το εισόδημα από φιλοδώρημα, μια αμφίβολη παρέμβαση στην οικονομία, δίνοντας ώθηση στην εστίαση σε αντίθεση, ας πούμε, με την κατασκευή σπιτιών ή μια ξεκάθαρη προσπάθεια εξαγοράς ψήφων. Αρκετά καλό για τον Τραμπ, αρκετά καλό και για την Χάρις - που υιοθέτησε την ιδέα.

Μερικά από τα σχέδια δαπανών της Χάρις είναι αξιέπαινα ιδίως για τη φροντίδα των παιδιών - καθώς κάτι τέτοιο θα ενθαρρύνει και την εργασία - και τις φορολογικές πιστώσεις για αρκετά χαμηλά εισοδήματα με στόχο την αντιμετώπιση της φτώχειας. Αλλά ακόμη και τα καλά προγράμματα πρέπει να πληρώνονται. Και θα πρέπει να σταθμιστούν έναντι της ανάγκης σταθεροποίησης των υφιστάμενων προγραμμάτων όπως η Κοινωνική Ασφάλιση και το Medicare. Καμία εκστρατεία δεν προτείνει σημαντικές (και συγκεκριμένες) περικοπές δαπανών. Τι θα λέγατε για την κατάργηση των πιστώσεων για παιδιά στα υψηλότερα εισοδήματα ή τη διαγραφή της έκπτωσης του στεγαστικού δανείου;

Στην πλευρά των εσόδων η Χάρις έχει προτείνει μια σημαντική αύξηση του εταιρικού φόρου - ένα βήμα προς τον δημοσιονομικό περιορισμό - αλλά έχει δεσμευτεί να μην αυξήσει τους φόρους στα ατομικά εισοδήματα κάτω από 400.000 δολ. κάτι που θα απαλλάσσει το 80% του φορολογητέου εισοδήματος. Ο κ. Τραμπ θέλει απλώς να επεκτείνει τις περικοπές στους φόρους εισοδήματος - μακράν το πιο ακριβό στοιχείο στον προϋπολογισμό από κάθε υποψήφιο. Τέλος, η πρόταση του Τραμπ να αποστραγγίσει τη χώρα από τους μετανάστες θα μπορούσε να δημιουργήσει ξαφνικές ελλείψεις εργατικού δυναμικού και να ενισχύσει το είδος του οικονομικού σοκ που αναζωογονεί ακραία τον πληθωρισμό. 

Ομολογουμένως, το να προβλέψει κανείς τις οικονομικές επιδόσεις ενός προέδρου είναι μια επικίνδυνη υπόθεση. Το 1929, ο νεοεκλεγείς Χέρμπερτ Χούβερ, ένας εκατομμυριούχος επενδυτής και ιδιαίτερα αναγνωρισμένος υπουργός Εμπορίου, θεωρήθηκε ο καλύτερα προετοιμασμένος οικονομικός διαχειριστής μετά τον Αλεξάντερ Χάμιλτον. Ως πρόεδρος, ήταν μια μοναδική αποτυχία.

Ο Ρίτσαρντ Νίξον, κάποτε διάσημος αντικομμουνιστής, μεγάλωσε την κυβέρνηση και πρότεινε ένα εγγυημένο εισόδημα. Επέβαλε επίσης ένα καταστροφικό πάγωμα μισθών και τιμών. Και ο Τζίμι Κάρτερ, ο οποίος συχνά θεωρείται λανθασμένα ως υπερφιλελεύθερος, ξεκίνησε μια ιστορική στροφή προς την απορρύθμιση. Επομένως, τα όσο παρουσιάζονται στις καμπάνιες μπορεί να είναι περισσότερο βιτρίνα, παρά ένα δείγμα της πολιτικής. 

Ωστόσο, είναι ανησυχητικό να βλέπεις τους υποψηφίους να συζητούν με τους ψηφοφόρους. Η Χάρις και ο Τζ. Ντ. Βανς, ο αντιπρόεδρος του Τραμπ, δείχνουν έναν μοντέρνο αντι-κορπορατισμό και μια γλυκιά πίστη στη βιομηχανική πολιτική. Αλλά η ιδιωτική επιχείρηση - που ρυθμίζεται και συμπληρώνεται από μια υπεύθυνη κυβέρνηση, με άφθονα δίχτυα ασφαλείας - ήταν ο παράγοντας που οδήγησε την Αμερική να γίνει μια απαράμιλλη οικονομική επιτυχία.

Σε αντίθεση με την κοινή άποψη, οι μέσοι πραγματικοί μισθοί αυξάνονται για μια περίοδο άνω των τριών δεκαετιών, αν και όχι σε κάθε ενδιάμεσο διάστημα, ακόμη και μετά τη Μεγάλη Ύφεση και κατά τη διάρκεια του πρόσφατου πληθωρισμού. Σε βάθος χρόνου, σύμφωνα με τον Μαικλ Στρέιν, οικονομολόγο του American Enterprise Institute, οι μισθοί δεν έχουν μείνει στάσιμοι, αν και κάποιες δύσκολες περίοδοι μπορεί να το κάνουν να φαίνεται πως είναι έτσι. Το Αρκάνσας, μια από τις φτωχότερες πολιτείες, έχει σήμερα υψηλότερο μεσαίο οικογενειακό εισόδημα από τη Γερμανία. Οι υποψήφιοι μπορεί να δείξουν λίγο περισσότερη πίστη στο πώς φτάσαμε μέχρι εδώ.

*Ο Roger Lowenstein είναι ο συγγραφέας του "Ways and Means: Lincoln and His Cabinet and the Financing of the Civil War".

© 2024 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"