Ο βαθμός συναγερμού στη Μέση Ανατολή αυξάνει

Του Νικήτα Σίμου

Γιατί ο αντιπρόεδρος Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ παραιτήθηκε από την κυβέρνηση του Ιράν λίγες ημέρες μετά την ανάληψη της θέσης; Τι ώθησε τη Fitch να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ, ενώ η Χαμάς δήλωσε ότι δεν θα συμμετάσχει στις τελευταίες συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός;

Απώλεια των μετριοπαθών

Η παραίτηση την Κυριακή του Ιρανού αντιπροέδρου Μοχαμάντ Τζαβάντ Ζαρίφ ο οποίος είχε ορισθεί αντιπρόεδρος της ιρανικής κυβέρνησης προκάλεσε σοκ στους πολιτικούς κύκλους της Τεχεράνης.

Σε δήλωσή του ο Ζαρίφ ανέφερε, ότι έγινε σαφές για τον ίδιο, ότι δεν θα μπορούσε να προχωρήσει στις μεταβολές στο εσωτερικό τις οποίες ανέμενε ο λαός. Και ειδικότερα στις προσδοκίες για εκπροσώπηση των γυναικών, των νέων και των διαφόρων εθνικοτήτων.

Η παραίτηση αυτή αποδυνάμωσε τις ελπίδες για κάποια ύφεση στην ένταση των εξωτερικών σχέσεων του Ιράν, καθώς ο Ζαρίφ, κατά πολλούς ο ικανότερος διπλωμάτης της Τεχεράνης, ήταν εκείνος ο οποίος είχε ηγηθεί της ιρανικής αντιπροσωπείας το 2015, για τη συμφωνία του πυρηνικού προγράμματος της χώρας του με τις ΗΠΑ, Η.Β. και Γαλλία.

Ύστατη διπλωματική προσπάθεια 

Εν τω μεταξύ, ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, ανέβαλε για αργότερα την επίσκεψή του στην περιοχή, όπως ανέφερε το Axios. Στόχος της επίσκεψης ήταν η υποστήριξη της προσπάθειας για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα και τη συμφωνία απελευθέρωσης ομήρων.

Η επίσκεψη αναβλήθηκε για λόγους ασφάλειας, καθώς είναι έντονες οι ανησυχίες ότι το Ιράν και η εξαρτώμενη από αυτό Χεζμπολάχ, θα μπορούσαν άμεσα να ξεκινήσουν μια μεγάλης κλίμακας επίθεση εναντίον του Ισραήλ.

Ο Λευκός Οίκος συμμερίζεται την εκτίμηση της ισραηλινής κυβέρνησης, ότι η επίθεση αντιποίνων του Ιράν στο Ισραήλ για τις πρόσφατες δολοφονίες του στρατιωτικού διοικητή της Χεζμπολάχ, Φουάντ Σουκρ και του πολιτικού επικεφαλής της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγιε, θα μπορούσε να συμβεί και αυτή την εβδομάδα. 

Σε μια σπάνια κοινή δήλωση τη Δευτέρα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία, η Γαλλία και η Γερμανία κάλεσαν το Ιράν να "παραιτηθεί" και προειδοποίησαν για τις τρομερές επιπτώσεις στην περιφερειακή ασφάλεια και τις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των ομήρων και τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, που θα είχε μια ιρανική επίθεση.

Συνομιλίες έχουν οριστεί για τις 15 Αυγούστου, γι' αυτό που οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Αίγυπτος και το Κατάρ έχουν χαρακτηρίσει, ως μια ύστατη προσπάθεια για να εξασφαλισθεί μια συμφωνία. Την Κυριακή, η Χαμάς ανέφερε σε δήλωσή της, ότι δεν θα παραστεί στις συνομιλίες, αλλά ορισμένοι αναλυτές το έχουν αποδώσει σε σκληρή στάση πριν από τις διαπραγματεύσεις της τελευταίας ευκαιρίας.

Η μαχητική οργάνωση με έδρα τη Γάζα ανέφερε επίσης, σε δήλωσή της στο Telegram τη Δευτέρα, ότι δύο ισραηλινοί όμηροι σκοτώθηκαν πρόσφατα από τους φρουρούς της Χαμάς και άλλοι τραυματίστηκαν, αν και ο ισραηλινός στρατός δήλωσε ότι δεν μπορούσε να επαληθεύσει αυτούς τους ισχυρισμούς. 

Εν τω μεταξύ, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου επέκρινε τον ακροδεξιό υπουργό Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν Γκβιρ, καθώς οι οικογένειες των ομήρων κατηγόρησαν τον υπουργό, ότι με ενέργειές του προσπάθησε να σαμποτάρει μια συμφωνία Ισραήλ και Χαμάς.

Οικονομική δοκιμασία 

Όμως αυτό το κλίμα έντασης και έντονης αβεβαιότητας οδήγησε την Fitch να υποβαθμίσει την πιστοληπτική ικανότητα του Ισραήλ από Α+ σε Α με αρνητική προοπτική.

Η υποβάθμιση αυτή αντανακλά την επίπτωση, του συνεχιζόμενου πολέμου στην Γάζα, της έντονης αύξησης των γεωπολιτικών κινδύνων και των πολεμικών επιχειρήσεων σε διάφορα μέτωπα ( Γάζα και Ν. Λίβανος). Τα δημόσια οικονομικά της χώρας έχουν πληγεί ιδιαίτερα, καθώς το έλλειμμα για τον προϋπολογισμό του 2024 εκτιμάται ότι θα φθάσει το 7,8% του ΑΕΠ και το δημόσιο χρέος θα παραμείνει άνω του 70% του ΑΕΠ. 

Σύμφωνα με την σχετική εκτενή έκθεση της Fitch, μεταξύ άλλων, η σύγκρουση στην Γάζα θα μπορούσε να διαρκέσει για αρκετούς μήνες και του 2025, ενώ υπάρχουν κίνδυνοι εμπλοκής της χώρας και σε άλλα μέτωπα, όπως ο Ν. Λίβανος.

Επί πλέον οι ανθρώπινες απώλειες, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, καταστροφές στις υποδομές και περιστολή της οικονομικής δραστηριότητας και των επενδύσεων, με αποτέλεσμα την χειροτέρευση της πιστοληπτικής ικανότητας της χώρας. 

Δεν θα μπορούσε να υπάρξει εναργέστερη έμμεση προειδοποίηση προς τον Νατανιάχου από την διεθνή οικονομική κοινότητα για επανεκτίμηση των προθέσεών του.

Τα διλήμματα και οι πιέσεις στην ισραηλινή κυβέρνηση αυξάνουν, καθώς ο διεθνής παράγοντας επιθυμεί αποφυγή της κλιμάκωσης της έντασης και μια ενδεχόμενη σύγκρουση του Ισραήλ με το Ιράν και την Χεζμπολάχ, η οποία θα μπορούσε να διαχυθεί και να εμπλέξει και σουνιτικές μουσουλμανικές χώρες, αποσταθεροποιώντας την ευρύτερη περιοχή περαιτέρω. 

Είναι ενδεχόμενο η κυβέρνηση Νατανιάχου να φρονεί, ότι επιτυγχάνει και επιμηκύνει την πολιτική επιβίωσή της διαχειριζόμενη την ένταση και σε υψηλούς τόνους. Το ίδιο είναι ενδεχόμενο να ισχύει και για τους συντηρητικούς Ιρανούς ιερωμένους, οι οποίοι γνωρίζουν ότι η σύγκρουση με το Ισραήλ, θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για την χώρα τους και το καθεστώς τους.

Είναι ένα ερωτηματικό, ως ποιο βαθμό μπορούν να ελεγχθούν τα εξτρεμιστικά στοιχεία και στις δυο χώρες.

* Ο Νικήτας Σίμος είναι Οικονομολόγος, Γεωπολιτικός Αναλυτής