Σωφρονιστικό Σύστημα… σαν τα μούτρα τους!

Tου Θοδωρή Γιάνναρου*

Το γεγονός ότι... το αυτοαποκαλούμενο σωφρονιστικό σύστημα στην Ελλάδα βρίσκεται σε άθλια κατάσταση είναι μια πραγματικότητα που όλοι μας γνωρίζουμε. Εκείνο όμως που κανένας δε θα μπορούσε ποτέ να διανοηθεί είναι, πως το έγκλημα στη χώρα που ζούμε και μεγαλώνουμε τα παιδιά και τα εγγόνια μας, καθοδηγείτε με μαεστρία και άνεση μέσα από τις ίδιες τις φυλακές, με συνένοχο τις περισσότερες φορές το "σύστημα”.. Αυτή η ιστορία έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον τόσο για τον απλό πολίτη, όσο και για όλους εκείνους που βρίσκονται για κάποιο λόγο έγκλειστοι μέσα σε αυτές, αλλά και για τους σωφρονιστικούς υπαλλήλους που υπηρετούν σ’ αυτές!

Μετά από μια παρατεταμένη περίοδο επιδείνωσης των όρων λειτουργίας των ελληνικών φυλακών, που έχει αναγνωρισθεί από τους θεσμικούς στυλοβάτες της ποινικής καταστολής και τους μηχανισμούς παρακολούθησης του "σωφρονιστικού συστήματος” και έχει καταγγελθεί από κρατουμένους, οργανώσεις και πολιτικοκοινωνικούς σχηματισμούς υπεράσπισης των δικαιωμάτων τους, η αέναη ένταση που χαρακτηρίζει τη σωφρονιστική μεταρρυθμιστική πολιτική και καθορίζει τον τιμωρητικό ή τον επανεντακτικό χαρακτήρα της έφθασε πλέον σε οριακά σημεία. Οι στερήσεις και οι αυστηροί περιορισμοί στο όνομα της ασφάλειας από τη μια και οι παροχές και τα δικαιώματα στο όνομα της νομιμότητας και της κοινωνικής επανένταξης από την άλλη, έδωσαν μια ακόμη μάχη, που αποδείχθηκε άνιση: το άγριο DNA της φυλακής επικράτησε της πολιτισμένης εκδοχής του και επιβεβαιώθηκε σε όπλο του το μεγαλείο, με τη θεσµοθέτηση ενός ακόμα αυστηρότερου καθεστώτος διαχείρισης των κρατουμένων που έχουν χαρακτηριστεί ιδιαίτερα επικίνδυνοι για την ασφάλεια και την τάξη στις φυλακές καθώς και για τη δημόσια τάξη και ασφάλεια. 

Η επικράτηση αυτή ήταν σχετικά  βραχύβια, μιας και οι έντονες αντιδράσεις, που δημιούργησε η συγκεκριμένη πολιτική κράτησης οδήγησαν στην κατάργησή της λίγο μετά την ψήφισή του. Οι κοινωνικοπολιτικές ζυμώσεις που διαμόρφωσαν τη δημόσια συζήτηση για τις φυλακές υψίστης ασφαλείας  -οι περίφημες φυλακές τύπου Γ- δείχνουν ότι η σημασία του πολιτικού παράγοντα είναι καθοριστική για τις εκάστοτε επιλογές: η υποστήριξη και η αμφισβήτηση των φυλακών που διακρίνονται από τις άλλες λόγω του ιδιαίτερα περιοριστικού καθεστώτος κράτησης με το οποίο λειτουργούν, συνδέθηκαν με συγκεκριμένες αντιλήψεις και πρότυπα αντεγκληματικής πολιτικής στο πλαίσιο της ιδεολογίας για άμυνα της κοινωνίας των πολιτών έναντι του εγκλήματος.

Τα ελληνικά σωφρονιστικά καταστήματα έχουν αλλάξει χρήση και μεταβλήθηκαν σε ιδιαίτερα κερδοφόρες ιδιωτικές επιχειρήσεις, με τεράστιους τζίρους και ασύλληπτα κέρδη για κάποιους… και εδώ και χρόνια δεν γίνεται τίποτα από την Πολιτεία για να λάβει τέλος η εγκληματική ανομία στις ελληνικές φυλακές  -πολλά τα λεφτά που παίζονται και πολύ ισχυροί οι νονοί που κινούν τα νήματα και διαχειρίζονται…  το χαρτί!

Εάν κάποιος σωφρονιστικός υπάλληλος… που δεν τον "παίζουν” αντιληφθεί και καταγγείλει παράνομες συναλλαγές μεταξύ υπαλλήλων και κρατουμένων, όπως διακίνηση ναρκωτικών, όπλων, κινητών τηλεφώνων και άλλα, η υπόθεση συνήθως δεν φθάνει ποτέ στην Διεύθυνση Εσωτερικών Υποθέσεων της Ελληνικής Αστυνομίας και στον εισαγγελέα. Ο καταγγέλλων καλείται από κάποιον, ενώπιον των καταγγελλομένων, και απειλείται με αντίποινα αν δεν κρατήσει το στόμα του κλειστό  -κοινώς, αν δεν το βουλώσει, με αποτέλεσμα, να κάνει συνήθως πίσω, να σιωπά, να τυγχάνει ως εκ τούτου ευνοϊκής μεταχείρισης και από κει και πέρα να γίνεται αυτόματα μέλος του συστήματος που λυμαίνεται τις φυλακές και να ενσωματώνεται σ’ αυτό, σε ένα δρόμο χωρίς επιστροφή… με πολύ θολό τον παράγοντα κατάληξής του…

Δεν είναι δυνατόν να ξεκινά σύρραξη με μαχαίρια και στυλιάρια εντός της φυλακής και οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι να παρακολουθούν χωρίς να επεμβαίνουν και να μαζεύουν αργότερα τη σορό του δολοφονηθέντος κρατούμενου… Στις ελληνικές φυλακές κανείς δεν αισθάνεται ασφαλής… ούτε το προσωπικό, ούτε οι κρατούμενοι…Υπάρχει ένας ακήρυκτος πόλεμος που μαίνεται μέσα στις φυλακές της χώρας, όπου συγκρούονται οι σκληροί μεταξύ τους  ως συμμορίες που χρησιμοποιούν τον εκφοβισμό και τη  βία, για να διατηρούν την εξουσία έναντι των ασθενέστερων κρατούμενων. 

Οι σωφρονιστικοί υπάλληλοι καθημερινά γίνονται μάρτυρες επεισοδίων που, σε πολλές περιπτώσεις, μετατρέπονται σε φονικές συμπλοκές. Από τη στιγμή που κάποιος μπει στη φυλακή είτε οι δοσοληψίες συνεχίζονται, είτε ο κρατούμενος θα υποκύψει και θα πέσει θύμα εκμετάλλευσης από πιο ισχυρούς συγκρατούμενούς τους, που έχουν καλύτερες διασυνδέσεις και μεγαλύτερο… δόντι.

Γενικά, η αρνητική κατάσταση που επικρατεί στις ελληνικές φυλακές και εν γένει στο σωφρονιστικό μας σύστημα, χαρακτηρίζεται από απογοητευτική έως και ανησυχητική στα συμπεράσματα της έκθεσης της επιτροπής του Συμβουλίου της Ευρώπης. Είναι μια άκρως απαράδεκτη κατάσταση, που διαιωνίζεται, χωρίς να υπάρχει η πολιτική βούληση για αλλαγές στο σύστημα σωφρονισμού της χώρας!

Οι ελληνικές φυλακές δεν είναι τίποτα άλλο από αποθήκες αναγκαστικής κράτησης ανθρώπων μέσα σε 4 ντουβάρια, αλλά έστω κι έτσι, πάσχουν και από άλλες σοβαρές ασθένειες, όπως εκείνες του υπερπληθυσμού, της υποστελέχωσης σε εξειδικευμένο προσωπικό και πολλές άλλες πρόσθετες ελλείψεις.

Α!… ναι, για να μην το ξεχνάμε: υπουργός δικαιοσύνης της Κυβέρνησης του Κυριάκου Μητσοτάκη, υπεύθυνος και για τις φυλακές της χώρας, είναι ο επί χρόνια υβριστής και συκοφάντης της Νέας Δημοκρατίας, κ. Γεώργιος Φλωρίδης εκ Σταυροχωρίου/Κιλκίς. Είναι ο άνθρωπος που εκπαραθύρωσε από υπουργό ο Σημίτης. Επί χρόνια ο συγκεκριμένος κατηγορούσε τη Ν.Δ.… αλλά  μετά, ξαφνικά την ερωτεύθηκε. Τότε έλεγε όπου βρισκόταν και όπου στεκόταν ότι η Ν.Δ. ήταν πολύ κατώτερη των περιστάσεων σε εθνικά θέματα, με ασυγχώρητο τρόπο, και ακολουθώντας τα χειρότερα πρότυπα αντιπολίτευσης, επένδυσε μόνο στη φθορά της κυβέρνησης, με αποτέλεσμα τον κίνδυνο καταστροφής της χώρας (sic). 

Αφού λοιπόν αργότερα προσπάθησε να επιστρέψει στο ΠΑΣΟΚ χωρίς αποτέλεσμα στο τέλος μιας και έφαγε πόρτα… άρχισε να συχνάζει, ως βέρος εκσυγχρονιστής, στην πίσω είσοδο της "αυλής” του Μητσοτάκη, χτυπώντας την πόρτα για να του ανοίξουν και κάποια στιγμή… το αφεντικό του άνοιξε και μπήκε! Ακολούθησε τη ρήση του κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο: "…χτυπά επίμονα την πόρτα και αυτή κάποια στιγμή θ’ ανοίξει!”. Αυτός ο άνθρωπος  έγινε υπουργός του Μητσοτάκη και εξασφάλισε το "καλό” το μεροκάματο.

Για να πάμε πίσω στις ελλείψεις στις φυλακές, αυτές περιλαμβάνουν κάκιστες συνθήκες, έλλειψη στοιχειώδους υγιεινής, απουσία κατάλληλου και εξειδικευμένου προσωπικού, υψηλά επίπεδα βίας, εκφοβισμούς κρατουμένων, καθώς και ανεπαρκή ή πολλές φορές,  παντελώς ακατάλληλη ιατρική περίθαλψη… 

Στο Ψυχιατρικό Νοσοκομείο του Κορυδαλλού, δεν υπάρχει τακτικός ψυχίατρος, παρά συνήθως μόνο μία εκπαιδευμένη νοσηλεύτρια σε ένα χώρο για πολλές δεκάδες ασθενείς. Η καθημερινή διαχείριση του συγκεκριμένου… νοσοκομείου έχει ανατεθεί σε μια ολιγομελή ομάδα σωφρονιστικών υπαλλήλων, χωρίς σωστή και επίσημη εκπαίδευση σε θέματα ψυχικής υγείας… Πράγματα τραγικά δηλαδή για μια ευρωπαϊκή χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης! Εκατοντάδες κρατούμενοι σε διάφορες φυλακές της χώρας  αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας σε συνθήκες κράτησης εντελώς ασυμβίβαστες με την κατάστασή τους, γεγονός που συνιστά το απόλυτο "όνειδος” και φυσικά μια κραυγαλέα καταπάτηση της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου

Οι ελληνικές φυλακές επίσημα, έχουν πληρότητα 105%, εν τούτοις, η κατανομή των κρατουμένων σε όλες τις ελληνικές φυλακές, δείχνει ξεκάθαρα ότι ο υπερπληθυσμός εντός αυτών είναι πολύ σοβαρότερος από ό,τι θέλουν και στοχεύουν να δείχνουν τα ποσοστά που ανακοινώνονται από τις επίσημες υπηρεσίες του ελληνικού κράτους!

Τι να πρωτοεπισημανθεί; Πως οι φιλοξενούμενοι στο νοσοκομείο των φυλακών ασθενείς διατηρούν τα υπάρχοντά τους σε σακούλες σούπερ-μάρκετ, μιας και δεν υπάρχουν αποθηκευτικοί χώροι, ενώ ο χώρος βρίθει από κατσαρίδες, δεν προσφέρονται σχεδόν καθόλου δραστηριότητες στους ασθενείς, με τους περισσότερους να περνούν τις μέρες τους καπνίζοντας και κοιτώντας από τα παράθυρα…

Πολλοί κρατούμενοι κοιμούνται σε βρώμικα κελιά, πάνω σε βρώμικα και πράσινα από τη μούχλα στρώματα, που είναι πεταμένα στο πάτωμα με το νερό της βροχής να τρέχει από το ταβάνι! Με λίγα λόγια στις φυλακές επικρατούν συνθήκες Μεσαίωνα, όπου λογικό είναι, λόγω των κακουχιών και της απαξίωσης που βιώνουν οι κρατούμενοι, να βγαίνουν κάποια στιγμή περισσότερο ριζοσπαστικοποιημένοι και χειρότεροι απ’ όταν μπήκαν…

Τελικά οι ελληνικές φυλακές, είναι αφιλόξενοι στάβλοι όπου στοιβάζονται άνθρωποι, που παρά τα οποία προβλήματα δημιούργησαν στην κοινωνία, εξακολουθούν να είναι άνθρωποι! Το θέμα των φυλακών της χώρας μας, είναι ένα ακόμα από εκείνα τα θέματα, που η πολιτεία μας αρέσκεται να κρύβει κάτω από το χαλί χωρίς σχολιασμό, μόνο που τη στιγμή που υπάρχουν 13.000 χιλιάδες κρατούμενοι, είναι πάρα πολλοί για να μην αναφερθούν… σαν να είναι κάτι σαν… "αόρατοι”.

Κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω, πως, η εν γένει στάση της ελληνικής Πολιτείας των Φλωρίδηδων, των Χρυσοχοϊδηδων και των Μητσοτακαίων, απέναντι στο θέμα "φυλακές”, κυμαίνεται μεταξύ της απόλυτης αδιαφορίας για τα δικαιώματα των φυλακισμένων και τις συνθήκες κράτησης τους και της τιμωρητικής αυθαιρεσίας. Τελικά μάλλον, το όλο σωφρονιστικό σύστημα δεν λειτουργεί ούτε καλά, ούτε κακά… απλά δεν λειτουργεί, όπως και πολλά άλλα συστήματα σ’ αυτή τη χώρα των κορδωμένων πολιτικών, με το αριστερό χέρι στην τσέπη και το χαμόγελο του βάτραχου στη μούρη… 

*Ο κ. Θοδωρής Γιάνναρος είναι μοριακός βιολόγος - γενετιστής.