Οι 100 ημέρες του Χαβιέρ Μιλέι

Ο νέος πρόεδρος της Αργεντινής, Χαβιέρ Μιλέι, κατέχει το αξίωμα του για λίγο περισσότερες από 100 ημέρες.

Από την ορκωμοσία του, στις 10 Δεκεμβρίου, ο κ. Μιλέι, ακροδεξιός "ελευθεριακός", βρίσκεται σε αποστολή να τερματίσει εκείνο που ο ίδιος περιγράφει ως "ένα όργιο στις δημόσιες δαπάνες" από την προηγούμενη κυβέρνηση που του άφησε "την χειρότερη κληρονομιά" από κάθε άλλη κυβέρνηση στην ιστορία της Αργεντινής. 

Το ακραία ελευθεριακό πρόγραμμα του - που ο Μιλέι υποστηρίζει ότι θα κάνει και πάλι σπουδαία την Αργεντινή - μαζί με τα απείθαρχα μαλλιά του και τον τρόπο που μιλάει έχουν προκαλέσει αμέτρητες συγκρίσεις με τον Ντόναλντ Τραμπ, όπως και τα εγκώμια του πρώην προέδρου των ΗΠΑ και άλλων ισχυρών θαυμαστών. Ο Έλον Μασκ ανέφερε ότι η ομιλία του Μιλέι στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας φέτος ήταν τόσο "καυτή" που τον απέσπασε από μια σεξουαλική πράξη.

Ωστόσο, αυτό το πολιτικό αουτσάιντερ δυσκολεύεται πολύ περισσότερο να πείσει τους ίδιους τους Αργεντινούς για το όραμα του. Ο αυτοανακηρυχθείς αναρχοκαπιταλιστής κέρδισε την προεδρική κούρσα τον περασμένο Νοέμβριο με την υπόσχεση να δαμάσει τον πανύψηλο πληθωρισμό, μεταμορφώνοντας το κράτος βάσει των κανόνων της ελεύθερης αγοράς. Μέχρι σήμερα δεν τα έχει καταφέρει: ο πληθωρισμός διπλασιάστηκε κατά τη διάρκεια του πρώτου μήνα της θητείας του, αν και πρόσφατα επιβράδυνε κάπως. Τα ποσοστά φτώχειας έχουν εκτιναχθεί: οι λιανικές πωλήσεις έχουν βουλιάξει. Ο Μιλέι έχει βρεθεί να αντιμετωπίζει εκτεταμένες διαδηλώσεις στους δρόμους και έχει βρει αδιέξοδο στο Κογκρέσο, το οποίο απέρριψε δύο φορές τα σχέδια του. Σχέδια που, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, θα μεταμορφώσουν την Αργεντινή "και πάλι σε μια παγκόσμια δύναμη".

Όλες αυτές οι δυσκολίες οδηγούν σε δύσκολα ερωτήματα: ποιος είναι ο αληθινός Χαβιέρ Μιλέι; Είναι ένας οικονομικός οραματιστής που κέρδισε τους ψηφοφόρους και οδήγησε τον Μασκ να προβλέψει ότι "η Αργεντινή οδεύει σε μια εποχή ευημερίας"; 'Η είναι ένας άπληστος για εξουσία κακοποιός που οδήγησε δεκάδες χιλιάδες Αργεντινούς σε διαδηλώσεις στους δρόμους με το σύνθημα "η χώρα δεν πωλείται!".

Τραμπ; Όχι ακριβώς

Το σίγουρο είναι ότι ο Μιλέι δεν είναι Ντόναλντ Τραμπ. Αν και η αντικαθεστωτική προσωπικότητα του και η εμπρηστική ρητορική οδηγούν σε εύκολες συγκρίσεις, ο Μιλέι είναι προϊόν της μακράς ιστορίας της λατινοαμερικανικής ηπείρου στην οποία ο αυταρχισμός είναι ο κανόνας και η δημοκρατία η εξαίρεση.

Αν και ο Μιλέι υιοθετεί κάποια στοιχεία από τον λαϊκισμό του Τραμπ – όπως η σημαία με το μοτό "μη με ποδοπατήσεις" με την οποία αρέσκεται να ποζάρει – ο Μιλέι είναι περισσότερο το αρχέτυπο του νοτιοαμερικανικού ηγέτη ή ισχυρού άνδρα παρά ένας επίδοξος Τραμπ.

Ο Μιλέι, όπως και ο ισχυρός άνδρας της Βενεζουέλας Ούγκο Τσάβες – ο ιδεολογικός του αντίπαλος – επιδιώκει να αποκτήσει έκτακτες εξουσίες στο όνομα της διάσωσης της χώρας. Για δεκαετίες, η Αργεντινή θεωρείται από τους οικονομολόγους της ελεύθερης αγοράς ως ένα από κορυφαία παραδείγματα στον κόσμο για το πώς προοδευτικές οικονομικές πολιτικές μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφή. Αυτοί υποστηρίζουν ότι όσο την Αργεντινή κυβερνούσαν συντηρητικές δυνάμεις στο τέλος του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου αιώνα, η χώρα ήταν μεταξύ των κορυφαίων οικονομιών του κόσμου, πριν αποκτήσουν την εξουσία αριστερές κυβερνήσεις οι οποίες διόγκωσαν τις δαπάνες με προγράμματα κοινωνικής πρόνοιας που δεν άντεχε ο προϋπολογισμός, προκαλώντας το χρόνιο πρόβλημα του πληθωρισμού. Στην πρώτη του ομιλία στις 10 Δεκεμβρίου, ο Μιλέι φάνηκε να νοσταλγεί εκείνη τη μακρινή εποχή, καθώς καυχήθηκε με απροκάλυπτη υπερβολή ότι η Αργεντινή ήταν "η πιο πλούσια χώρα στον κόσμο" και "φωτεινός φάρος για ολόκληρη τη Δύση".

Η Αργεντινή, ωστόσο, δεν ήταν παράδεισος τότε. Ένα μόνο πολιτικό κόμμα είχε προσκολληθεί στην εξουσία μέσω εκλογικής νοθείας από το 1874 μέχρι το 1916. Αν και η χώρα είχε γίνει αγροτική υπερδύναμη, η περίοδος εκείνη χαρακτηρίζονταν επίσης από ενδημική διαφθορά, υπερβολικό δανεισμό, επαναλαμβανόμενες χρηματοοικονομικές κρίσεις και άδεια κρατικά ταμεία τα οποία η κυβέρνηση προσπαθούσε να γεμίσει με τον ίδιο τρόπο που θέλει και ο Μιλέι σήμερα – με την ιδιωτικοποίηση κρατικών επιχειρήσεων.

Η τελευταία δημοκρατική περίοδος της Αργεντινής, που ξεκίνησε το 1983, είναι η μεγαλύτερη στα 208 χρόνια ύπαρξης της χώρας. Αλλά η οικονομία έχει σχεδόν αποδειχθεί πως δεν επιδέχεται διόρθωσης τόσο για τους δικτάτορες όσο και για τους δημοκρατικά εκλεγμένους ηγέτες της – από τα αριστερά και τα δεξιά – από την ανεξαρτησία της χώρας από την Ισπανία το 1816, υπό το βάρος του πληθωρισμού, των χρεοκοπιών και των διαφορετικών σχεδίων αναδιάρθρωσης.

Ο Μιλέι κέρδισε τους ψηφοφόρους πέρυσι με την υπόσχεση να τερματίσει αυτή τη μακρά οικονομική αγωνία, εξαπολύοντας ολομέτωπη επίθεση σε αυτό που έχει αναγνωρίσει ως βασική αιτία: "την εκτροπή της κοινωνικής δικαιοσύνης". Πολλές από τις οικονομικές του πολιτικές έχουν ως έμπνευση τα έργα του Μάρεϊ Ρόθμπαρντ, ενός Αμερικανού ελευθεριακού οικονομολόγου του 20ου αιώνα που έγινε φίλος με αρνητές του Ολοκαυτώματος και τον οποίο οι επικριτές του τον κατηγόρησαν ότι υποστηρίζει τον φυλετικό διαχωρισμό. Στοιχεία του δόγματος Ρόθμπαρντ ήταν βασικές αρχές της προεδρικής εκστρατείας του Μιλέι, όπως το σύνθημα "η φορολογία είναι κλοπή" αλλά και η υπόσχεσή του να καταργήσει την κεντρική τράπεζα της χώρας.

Παράλληλα, κατηγόρησε προοδευτικές κυβερνήσεις, όπως αυτή της Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ, η οποία ήταν στην εξουσία από το 2007 έως το 2015, για πολλά από τα δεινά της χώρας. Ως θεραπεία έχει ήδη αρχίσει να καταργεί τα προγράμματα πρόνοιας της Αργεντινής και να απομακρύνει την κυβέρνηση από την εκπαίδευση και την υγειονομική περίθαλψη.

Αντιστάσεις

Μέχρι τώρα ο Μιλέι δεν φαίνεται να απωθείται από την ιδέα να βάλει στο ράφι τη Δημοκρατία καθώς το όραμα του για έναν ελευθεριακό παράδεισο έχει προκαλέσει πολιτικές αντιστάσεις. Στις 14 Μαρτίου, η Γερουσία ανέτρεψε προεδρικό διάταγμα με το οποίο ο Μιλέι αναλάμβανε ο ίδιος την εξουσία να προχωρήσει μεταρρυθμίσεις μείωσης των δαπανών χωρίς την έγκριση του Κογκρέσου. (Το διάταγμα πάντως παραμένει σε ισχύ, εκτός και αν η κάτω βουλή, όπου ο πρόεδρος έχει καλύτερες πιθανότητες, επίσης το απορρίψει). Τον προηγούμενο μήνα, η αντιπολίτευση τον υποχρέωσε να αποσύρει ένα ευρύ νομοσχέδιο το οποίο αποτελούσε τον ακρογωνιαίο λίθο του οικονομικού του σχεδίου και θα του επέτρεπε να ιδιωτικοποιεί κρατικές επιχειρήσεις και να απορυθμίζει μεγάλους τομείς της οικονομίας, όπως, μεταξύ άλλων, οι περιβαλλοντικοί έλεγχοι και οι εργασιακές σχέσεις. 

Σύμφωνα με δημοσίευμα, ο Μιλέι εξέφρασε οργή για τους νομοθέτες που αρνήθηκαν να υπογράψουν το νομοσχέδιο, προσθέτοντας ότι θα μπορούσε να κλείσει το Κογκρέσο. Χαρακτήρισε "παράσιτα" τους νομοθέτες που το καταψήφισαν. 

Είναι ένα ανοιχτό ερώτημα εάν ο Μιλέι έχει διαβάσει λάθος το πόσο μακριά είναι διατεθειμένοι να φτάσουν οι ψηφοφόροι του γα να αλλάξουν την οικονομία της Αργεντινής. Μπορεί να τεστάρει τα όρια της δοκιμαζόμενης δημοκρατίας της Αργεντινής για να εκπληρώσει το όνειρό του να τη μετατρέψει από μια χώρα που καθοδηγείται από τον λαϊκισμό, την κοινωνική πρόνοια και τα κοινωνικά δικαιώματα σε μια ελευθεριακή ουτοπία, όπου οι πιο ικανοί μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως τις δυνατότητές τους απεγκλωβισμένοι από το βάρος του να μοιράζονται τη γενναιοδωρία τους. Ακόμα κι αν οι πολιτικές του τελικά δαμάσουν τις τιμές των βασικών αγαθών, οι Αργεντινοί μπορεί να μην αποδεχτούν το να μην έχουν πρόσβαση στις ίδιες πολιτικές δημόσιας υγείας που απολάμβαναν οι προηγούμενες γενιές - ή το να έχουν τον εκλεγμένο ηγέτη τους να απειλεί να κλείσει το νομοθετικό σώμα.

Η Αργεντινή δεν είναι, άλλωστε, η ανεξέλεγκτη οικονομική καταστροφή που ο Μιλέι και οι ομοϊδεάτες του υποστηρίζουν ότι είναι. Διαθέτει μια διαφοροποιημένη βιομηχανική βάση και είναι σημαντικός εξαγωγέας αγροτικών προϊόντων. Έχει τον δεύτερο υψηλότερο δείκτη ανθρώπινης ανάπτυξης στη Λατινική Αμερική και είναι η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της, με πληθυσμό υψηλής μόρφωσης και μια ακόμα ισχυρή, αν και ταλαιπωρημένη, μεσαία τάξη που ξέρει πώς να αγωνίζεται για τα δικαιώματά της.

Τον Ιανουάριο, αμέσως μετά την ανάληψη των καθηκόντων του, ο Μιλέι πήγε στο Νταβός με ένα μήνυμα για τους επιχειρηματίες του κόσμου. "Μην σας πει κανείς ότι η φιλοδοξία σας είναι ανήθικη", είπε. "Είστε οι πραγματικοί πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας και να είστε βέβαιοι ότι από σήμερα, η Αργεντινή είναι σταθερός και άνευ όρων σύμμαχός σας".

Όπως έδειξαν οι ενθουσιώδεις απαντήσεις του Μασκ και άλλων, το μήνυμά του έγινε δεκτό με ικανοποίηση από τους πλούσιους. Αλλά ο Μιλέι θα πρέπει να κάνει μια εξίσου πειστική έκκληση στους πραγματικούς πρωταγωνιστές αυτής της ιστορίας: τους ανθρώπους στους δρόμους και τις γειτονιές της Αργεντινής, των οποίων η υπομονή μπορεί να αρχίσει να εξαντλείται πιο γρήγορα από το αναμενόμενο αν δεν σκοτώσει σύντομα το τέρας του πληθωρισμού, που σπάνια τιθασεύτηκε στη μακρά ιστορία της Αργεντινής. 

Αν αποτύχει, θα μείνει στη μνήμη όχι ως η ελευθεριακή ιδιοφυΐα που υποστηρίζουν ότι είναι ο Τραμπ και ο Μασκ, αλλά απλώς ως ακόμη ένας σε μια μακρά σειρά από Νοτιοαμερικανούς επίδοξους ηγέτες που απέτυχαν να τηρήσουν τις υποσχέσεις τους – και έκαναν τη ζωή άθλια για εκατομμύρια στην πορεία.

*Ο Uki Goñi είναι Αργεντινός δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος, με συνεργασίες με την The New York Review of Books και τον Guardian. Είναι συγγραφέας του βιβλίου "Η πραγματική Οδησσός: Πώς οι εγκληματίες πολέμου των Ναζί διέφυγαν από την Ευρώπη".

© 2024 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"