Πώς η Ρωσία θα δει τον εαυτό της μετά την τρομοκρατική επίθεση

Του Σπύρου Ν. Λίτσα*

Τις ώρες που γράφονται οι γραμμές αυτές η φωτιά ακόμη καίει στα συντρίμμια του Crocus City Hall στη Μόσχα. Η Ρωσική πλευρά κρατά σιγή ασυρμάτου, προφανώς προσπαθώντας να βρει τους υπευθύνους της τρομοκρατικής επίθεσης, πρώτο βασικό βήμα σε μια επιχείρηση διαχείρισης κρίσεως που αφορά ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας για κάθε κράτος, αλλά και για να αξιολογήσει τα κενά στο δίχτυ εσωτερικής προστασίας της. Το Ισλαμικό Κράτος έσπευσε να αναλάβει την ευθύνη του χτυπήματος, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες κοιτούν κι αυτές προς το Ισλαμικό Κράτος.

Αν κάποιος ξεπεράσει, στο μέτρο του δυνατού, τις απώλειες τόσων ζωών τόσο άδικα και ξαφνικά και απομονώσει τις πολιτικές και στρατηγικές διαστάσεις του όλους ζητήματος, τότε τα ακόλουθα συμπεράσματα μπορούν να εξαχθούν.

Αν το Ισλαμικό Κράτος βρίσκεται πίσω από το τρομοκρατικό χτύπημα, τότε η υπόθεση της Συρίας εισέρχεται σε μια νέα φάση. Αυτό σημαίνει πως η πλευρά Assad και οι Αλαουίτες του θα ενισχυθούν ακόμη περαιτέρω όχι μόνο από Ιράν και Χεζμπολάχ. Ρωσικές δυνάμεις θα επανεμφανιστούν εντός της Συρίας και οι θύλακες του ISIS που είχαν αρχίσει να έχουν ξανά παρουσία σε συγκεκριμένες περιοχές όπως η Raqqa, η Palmyra, η al-Baab, περιοχές της Badiya, ή η Daraa θα δεχθούν σημαντική πίεση. Αν η Ρωσία επιλέξει να δράσει δια αντιπροσώπων εκεί και στηρίξει Τουρκικές επιχειρήσεις, π.χ. τον Μάιο του 2023 οι Τουρκικές Μυστικές Υπηρεσίες εξόντωσαν τον επικεφαλής του ISIS στη Συρία Abu al-Hussein al-Husseini al-Quraishi, τότε το ζήτημα περιπλέκεται ακόμη περισσότερο γιατί ο ρόλος των Κούρδων της Συρίας αναδεικνύεται ξανά κομβικός ως στρατηγικό αντιστάθμισμα του Τουρκικού εισοδισμού αλλά και ως εργαλείο αποφασιστικού πλήγματος προς τους τζιχαντιστές, γεγονός που προφανώς δεν ευχαριστεί την Άγκυρα.

Αν κάποια άλλη ισλαμιστική οργάνωση βρίσκεται πίσω από την επίθεση, π.χ. Τσετσένοι αυτονομιστές ή το Ισλαμικό Κράτος στο Νταγκεστάν, τότε είναι προφανές πως εν καιρώ πολέμου το εσωτερικό της Ρωσίας δεν είχε όσο αυξημένα τα αντανακλαστικά του θα έπρεπε για να αποφευχθούν τέτοιού είδους τρομοκρατικές επιθέσεις. Σύμφωνα με τη Θεωρία Πολέμου είναι πιθανό ένα κράτος που βρίσκεται ήδη σε μακροχρόνιο πόλεμο να αναπτύξει μια εσφαλμένη εντύπωση για τα ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας του, αποδίδοντας στρατηγική αξία μόνο στις επιχειρήσεις του μετώπου και επιτρέποντας μια χαλάρωση στα μετόπισθεν. Σε περίπτωση που οι Ρωσικές αρχές καταλήξουν σε ένα τέτοιο συμπέρασμα τότε είναι σίγουρο πως η Ρωσία θα περάσει σε νέα φάση εσωτερικής διακυβέρνησης για κάποιο καιρό με συγκεκριμένες συνταγματικές πρόνοιες και ελευθερίες να ανασταλούν.

Είναι δεδομένο πως ο Ρώσο-ουκρανικός πόλεμος έχει αδυνατίσει και τις δυο πλευρές που μετέχουν στη σύγκρουση. Σχετικά έχω αρθρογραφήσει εκτενώς τόσο ως προς τις διεθνοπολιτικές όσο και ως προς τις διεθνοσυστημικές επιπτώσεις από τη σύγκρουση. Είναι πρόδηλο πως ο πόλεμος πρέπει να σταματήσει, ακόμη κι αν δεν υπάρξουν τελικές εδαφικές διευθετήσεις, αφού δημιουργούνται πολλά και σημαντικά κενά που παράγοντες – παρίες όπως ο ISIS σπεύδουν να εκμεταλλευτούν για το δικό τους ειδεχθές όφελος.

Είναι σίγουρο πως η Ρωσία αισθάνεται οργή αλλά και αυξημένη ανασφάλεια στην παρούσα χρονική στιγμή. Ίσως τώρα είναι η κατάλληλη στιγμή για τη Δυτική διπλωματία να δείξει στη Μόσχα πως είναι η δική της στάση απέναντι στην Ουκρανία που έχει δημιουργήσει αυτού του είδους τις τριβές και όχι, όπως ισχυρίζεται το Κρεμλίνο, ένα σχέδιο ολιστικής αποδόμησης της Ρωσίας. Είναι επίσης σίγουρο πως η γεωστρατηγική ρευστότητα έχει αυξηθεί κι άλλο και πως πλέον περιλαμβάνει μεγάλα και σημαντικά τμήματα της Ευρασίας αλλά και της Μέσης Ανατολής. Πρέπει ξανά να προσεγγισθεί η μεγάλη εικόνα της πορείας του Διεθνούς Συστήματος, να αναλυθούν οι δεδομένες ισορροπίες ισχύος και οι κατανομές αυτής αλλά και να προταθούν διπλωματικά σχήματα που ενώ η φωτιά καίει ακόμη να δημιουργηθούν ασφαλείς διάδρομοι αποσυμπίεσης.

Το σημαντικότερο όμως απ’ όλα αυτά είναι ο τρόπος που η Ρωσία θα δει τον εαυτό της μέσα από όλα αυτά τα θέματα που προκύπτουν. Αν η Ρωσία επιλέξει την εύκολη λύση της παρελκυστικής ανάλυσης και θεωρήσει πως οι τρομοκράτες είναι υποκινούμενα πιόνια της Ουκρανίας, ή κάποιας άλλης δύναμης του δυτικού κόσμου τότε η πόρτα του φρενοκομείου δεν θα είναι πλέον μόνο ορθάνοικτη αλλά θα έχει βγει από τους μεντεσέδες και θα έχει πεταχτεί μακριά σε μια γωνιά.          

* Καθηγητής Θεωρίας Διεθνών Σχέσεων Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Grenoble.  Διευθυντής Έκδοσης της επιστημονικής σειράς International Relations in the Eastern Mediterranean and the Gulf Region του εκδοτικού οίκου Routledge.  Οι δυο νέες μονογραφίες του, "Διεθνείς Σχέσεις από την Αρχή: Θεωρητικοί Αναστοχασμοί", Εκδόσεις Πανεπιστημίου Μακεδονίας και Smart Instead of Small: The Case of the United Arab Emirates,Springer  κυκλοφορούν σε Ελλάδα και εξωτερικό.