Ο Πούτιν δεν μισούσε τον Ναβάλνι – τον φθονούσε

Το όνειρο του φίλου μου Αλεξέι για μια όμορφη Ρωσία είναι αθάνατο. 

2007, μια ζεστή ανοιξιάτικη μέρα στη Μόσχα. Είναι η πρώτη μου συγκέντρωση διαμαρτυρίας και έχω άγχος. Είμαι 16 ετών, ανόητη και ντροπαλή, κι ερωτεύομαι θαρραλέους και δυνατούς ανθρώπους που βρίσκονται γύρω μου. Ακούω τη σιγανή φωνή μου να ενώνεται με τις άλλες που φωνάζουν "Ρωσία χωρίς τον Πούτιν." Πιανόμαστε από τα χέρια, κάνουμε μια ανθρώπινη αλυσίδα και σπρώχνουμε την αστυνομία εκτός δρόμου. Η Ρωσία θα μπορούσε να είναι ελεύθερη: είναι ένα νέο συναίσθημα για εμένα. Εκεί συνάντησα για πρώτη φορά τον Αλεξέι Ναβάλνι. 

Για τα επόμενα 17 χρόνια παρακολουθούσα τον φίλο μου τον Αλεξέι να μετατρέπεται από ένας blogger της Μόσχας σε μια ηθική και πολιτική προσωπικότητα παγκόσμιου βεληνεκούς, δίνοντας ελπίδα και έμπνευση σε πλήθος ανθρώπων ανά τον κόσμο. Βοήθησε εμένα και εκατομμύρια Ρώσους να συνειδητοποιήσουμε ότι η χώρα μας δεν χρειάζεται να ανήκει σε πράκτορες της KGB και σε τσιράκια του Κρεμλίνου. Μας πρόσφερε κάτι ακόμη: ένα όραμα, το οποίο αποκαλούσε "η όμορφη Ρωσία του μέλλοντος." Το όραμα αυτό είναι αθάνατο, σε αντίθεση με εμάς τους ανθρώπους. Μπορεί ο Πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν να κατάφερε να κάνει τον Αλεξέι να σιωπήσει, με τον θάνατό του, αλλά όσο και να προσπαθήσει δεν θα μπορέσει να σκοτώσει το όμορφο όνειρο του Ναβάλνι. 

Το φθινόπωρο του 2011, ο κ. Πούτιν ανακοίνωσε ότι θα γινόταν για μια ακόμη φορά πρόεδρος, καθιστώντας ξεκάθαρο ότι σκόπευε να κυβερνά τη Ρωσία για το υπόλοιπο της ζωής του. Μαζί με τις φεμινίστριες φίλες μου πήγαμε σε ένα συνέδριο της αντιπολίτευσης στη Μόσχα ώστε να σχεδιάσουμε τα επόμενα βήματά  μας. Νέες, άγριες, με ριζοσπαστικές ιδέες, περνούσαμε σαν ζόμπι από τα διάφορα βαρετά πάνελς, με θλιβερούς ομιλητές, αναγνώσεις ποίησης και ανιαρές ομιλίες, που έφερναν υπνηλία, για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία. Δεν έδιναν καμία έμπνευση. Ναι, όλοι πιστεύαμε ότι η Ρωσία έπρεπε να απελευθερωθεί. Πώς θα το καταφέρναμε όμως; 

Και τότε ο Αλεξέι μίλησε για τις έρευνες που είχε κάνει κατά της διαφθοράς. Μπορώ να χωρίσω τη ζωή μου σε πριν και μετά από αυτή την ομιλία. "Παίρνουμε ένα μπαστούνι και με αυτό χτυπάμε τους κακούς, κι αυτό μπορείτε να το κάνετε μαζί μου," είπε. Όλους όσοι βρισκόμασταν σε εκείνη την κατάμεστη αίθουσα, ο Αλεξέι μας έκανε να αισθανθούμε όχι μόνο ότι ήταν εφικτή μια ελεύθερη Ρωσία, αλλά και ότι μπορούσαμε να φτάσουμε σε αυτό τον στόχο με χαρά, γέλιο και συντροφικότητα. Ανεξαρτήτως του πόσο μακρύς είναι ο δρόμος, θα πρέπει να χωριστεί σε βήματα που θα γίνουν ένα-ένα. 

Εκείνη την ημέρα γεννήθηκαν οι Pussy Riot. Συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να δημιουργήσουμε τα δικά μας εργαλεία για να φέρουμε την αλλαγή: άμεσες δράσεις που θα τραβούσαν την προσοχή και που θα μπορούσαν εύκολα να αναπαραχθούν, γεννώντας ένα κίνημα. 

Ο Αλεξέι μου έδωσε την ώθηση που χρειαζόμουν για να δημιουργήσω το πρώτο μουσικό βίντεο των Pussy Riot, το οποίο στηρίχθηκε σε δεκάδες επικίνδυνες αντικαθεστωτικές παραστάσεις στη Μόσχα. Ήμουν πολύ uπερήφανη για να το παραδεχθώ στον Αλεξέι αυτοπροσώπως, αλλά η ιδέα για τη δημιουργία του βίντεο προέκυψε από την ομιλία του εκείνη την ημέρα. Το βάλαμε στόχο να γίνουμε τόσο αποτελεσματικές και ισχυρές όσο ο Αλεξέι, αλλά υπό ένα φεμινιστικό πρίσμα. Όταν μήνες αργότερα, βρεθήκαμε, μαζί με άλλα μέλη των Pussy Riot, στο δικαστήριο αντιμέτωπες με κατηγορίες για υποτιθέμενη υποκίνηση θρησκευτικού μίσους, εκεί μαζί με μέλη των οικογενειών μας και άλλων ακτιβιστών, βρισκόταν και ο Αλεξέι. 

Παρά την υποστήριξη, μας έστειλαν σε σωφρονιστική αποικία, ένα μουντό και απελπιστικό μέρος, όπου για ακόμη μια φορά η μόνη μου ελπίδα για πολιτική αλλαγή στη Ρωσία ήρθε από τον Αλεξέι. Ηταν το 2013, κι έτρεχε μια εξαιρετικά δημοφιλή καμπάνια για τη δημαρχία της Μόσχας. Σε μια προσπάθεια να τον φιμώσει, η κυβέρνηση επέβαλε στον Αλεξέι ποινή φυλάκισης πέντε ετών. Εξοργισμένοι, οι Ρώσοι βγήκαν στους δρόμους απαιτώντας την άμεση αποφυλάκισή του. Ως εκ θαύματος, αποφυλακίστηκε την επόμενη μέρα με την έφεση να εκκρεμεί. Δεν μπορώ να σκεφτώ άλλη αντιπολιτευτική δύναμη στη Ρωσία που να έχει τέτοια ισχύ. 

Ο κόσμος λέει πως ο κ. Πούτιν φοβόταν τον Αλεξέι. Εγώ πιστεύω ότι ο λόγος που ήθελε να ξεφορτωθεί τον Αλεξέι ήταν ένα άλλο συναίσθημα – πιο σκοτεινό, πιο μοχθηρό. Ηταν ο φθόνος. Με τα αστεία του, την ειρωνεία του, τη γενναιότητα του σούπερ-ήρωα και την αγάπη του για ζωή, ήταν ένας ηγέτης με χάρισμα. Ο κόσμος ακολουθούσε τον Αλεξέι γιατί ήταν ο τύπος του ανθρώπου με τον οποίο θέλεις να είσαι φίλος. Ο κόσμος ακολουθεί τον κ. Πούτιν γιατί τον φοβάται, αλλά ακολουθούσε τον Αλεξέι γιατί τον αγαπούσε. Ο κ. Πούτιν προφανώς φθονούσε αυτή τη γοητεία που ασκούσε στους ανθρώπους. Το χρήμα δεν μπορεί να αγοράσει την αγάπη, κανένας πύραυλος, κανένα τανκ δεν μπορεί να κατακτήσει τις καρδιές των ανθρώπων. 

Ως φεμινίστρια, με συνέπαιρνε το γεγονός ότι ο Αλεξέι, σε αντίθεση με πολλούς άλλους Ρώσους πολιτικούς, επέλεγε να περιβάλλεται από ισχυρές γυναίκες -Maria Pevchikh, Kira Yarmysh, Lyubov Sobol- στις οποίες εμπιστεύτηκε υψηλές θέσεις στο "στρατόπεδο" του. Και βεβαίως, υπήρχε η μεγάλη αγάπη και ο σεβασμός για τη γυναίκα του, τη Γιούλια. Ακόμη μια έντονη αντίθεση με τον κ. Πούτιν ο οποίος, γνωστός για τον σεξισμό του, καυχιόταν σαν άνθρωπος των σπηλαίων: "Δεν είμαι γυναίκα για να έχω κακές μέρες." Οι άντρες με πραγματική αυτοπεποίθηση  δεν χρειάζονται να την ενισχύουν εις βάρος των γυναικών. 

"Πώς είναι η ζωή στη φυλακή;" με ρώτησε ο Αλεξέι στο τηλέφωνο το 2013. "‘Όχι ιδανική, αλλά ούτε και τόσο άσχημη," του απάντησα. "Μπορείς να επιβιώσεις εδώ". Η ομάδα του Αλεξέι μού είπε αργότερα ότι θυμήθηκε τη συνομιλία μας όταν αποφάσισε να επιστρέψει στη Ρωσία μετά τη δηλητηρίασή του το 2020. Ήταν μια πραγματικά γενναία απόφαση. Από την επιστροφή του έως τον θάνατό του πέρασαν μόλις τρία χρόνια. 

Πολλοί λένε ότι η ελπίδα πέθανε μαζί με τον Αλεξέι. Εγώ το βλέπω διαφορετικά: με τον θάνατο του Αλεξέι, γεννήθηκε μια νέα αίσθηση ευθύνης. Για πολλούς από εμάς στη Ρωσία, ο Αλεξέι ήταν σαν τον μεγαλύτερο αδερφό μας ή σαν μια πατρική φιγούρα, κάποιος που μπορούσε να "καθαρίσει" για εμάς. Τον χάσαμε τόσο επώδυνα νωρίς, τόσο πρόωρα. Τώρα δεν υπάρχει κανείς άλλος στο δωμάτιο. Χρωστάμε στον Αλεξέι και στο όνειρό του για μια νέα όμορφη Ρωσία να συνεχίσουμε τον αγώνα. 

* Η Nadya Tolokonnikova είναι καλλιτέχνις, ακτιβίστρια και ιδρύτρια του γκρουπ Pussy Riot.

© 2024 Διατίθεται από το "The New York Times Licensing Group"