Όσο χειρότερα, τόσο καλύτερα

Του Χρήστου Χωμενίδη

Η μελέτη του παρελθόντος ωφελεί πολλαπλώς. Η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται καν ως φάρσα - η περίφημη φράση του Μαρξ αφορά συγκεκριμένα γεγονότα, δεν αποτελεί νόμο γενικής εφαρμογής. Η Ιστορία ωστόσο έχει μοτίβα. Τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν ή φιλοδοξούν να πρωταγωνιστήσουν έχουν εκλεκτικές μεταξύ τους συγγένειες.

Η σημερινή καθήλωση της λεγόμενης Κεντροαριστεράς, η αδυναμία της να διεκδικήσει με αξιώσεις εκλογική νίκη, να πείσει ως κυβερνητική πρόταση, θυμίζει την κατάσταση του ίδιου χώρου κατά τη δεκαετία του 1950.

Μετά το κύκνειο άσμα του Πλαστήρα, που στιγματίσθηκε από την εκτέλεση του Μπελογιάννη και των συντρόφων του, επέλασε το 1952 ο Παπάγος. Ο Έλλην Αϊζενχάουερ όπως τον πλάσαραν. Κυριάρχησε ακραιφνής, πηχτή εθνικοφροσύνη, πράγμα απολύτως αναμενόμενο μετά από έναν εμφύλιο πόλεμο - φαντασθείτε τι θα έκανε το ΚΚΕ στην αστική παράταξη εάν είχε νικήσει. Αποχρώσεις δεν συγχωρούνταν. "Ο μη μεθ’ημών, καθ’ημών". 

Άσε που και οι επιφανέστεροι των κεντρώων διακρίνονταν για τον αντικομμουνισμό τους. 

Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν ο πρωθυπουργός των Δεκεμβριανών. Από το "πιστεύομεν και εις τη λαοκρατίαν" που είχε πει τον Οκτώβριο του 1944, είχε δυό μήνες αργότερα ευθυγραμμιστεί απολύτως, εκών-άκων, με τον Τσώρτσιλ, ο οποίος διέταζε τα στρατεύματά του να αντιμετωπίσουν την Αθήνα σαν κατεχόμενη από τη Βρεττανική Αυτοκρατορία πόλη. Πώς θα μπορούσε να κλείσει τόσο σύντομα το μάτι στους συμπαθούντες, στους συμπάσχοντες έστω με την Αριστερά; "Παπανδρέου παπατζή!" του φώναζαν. 

Στον έτερο ηγέτη του μεσαίου χώρου, τον Σοφοκλή Βενιζέλο, καταλογιζόταν έλλειψη χαρίσματος. Προσωπικής λάμψης. Τον θεωρούσαν ανέμπνευστο κληρονόμο ενός σπουδαίου ονόματος – "γίνεται ο Κλικλής Λευτέρης;" αναρωτιόντουσαν ειρωνικά.

Δεν ευθυνόταν πάντως για τις πενιχρές του επιδόσεις τόσο το ίδιο το Κέντρο. Όσο το αντίπαλό του δέος. Με τον θάνατο του Παπάγου, το 1955, τα Ανάκτορα ή οι Αμερικάνοι - ή αμφότεροι σε αγαστή συνεργασία - είχαν τη φαεινή ιδέα να ποντάρουν σε έναν σχετικά νέο, σχετικά άφθαρτο και υπερδραστήριο πολιτικό. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής δεν προερχόταν από τζάκι μα από τα σπλάχνα της ελληνικής υπαίθρου. Μπορεί να μη διέθετε τη βαθιά μόρφωση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου ή τη σαρωτική ευφυΐα του Σπύρου Μαρκεζίνη, ήταν όμως άνθρωπος των έργων. Των πρακτικών λύσεων.

Αλλοιώθηκε αρχιτεκτονικά η Αθήνα εξαιτίας της αντιπαροχής. Υπογράφηκαν καταπλεοναστικές συμβάσεις με το ξένο κεφάλαιο. Προκρίθηκαν επιμέρους συμφέροντα έναντι του συνολικού καλού.  Η Ελλάδα μπήκε πάντως σε έναν δρόμο εκσυγχρονισμού και ταχείας ανάπτυξης. Ακόμα και οι συμφωνίες Ζυρίχης -Λονδίνου - τι κι αν θα αποδεικνύονταν θνησιγενείς;- έδωσαν τότε την εντύπωση πως έλυσαν το Κυπριακό.

Στον σίφουνα - ή ολετήρα - Κωνσταντίνο Καραμανλή, το Κέντρο τι μπορούσε να αντιτάξει; Κάποια "ναι μεν, αλλά"; Έναν ουδόλως αποδείξιμο ισχυρισμό ότι εκείνο θα κυβερνούσε καλύτερα; 

Έπρεπε, για να ξεκινήσει η ανάταξή του, να πάρει η ΕΔΑ 25% στις εκλογές του 1958. Να γίνουν οι ηττημένοι του Εμφυλίου αξιωματική αντιπολίτευση. Να νιώσει ο αστικός κόσμος ότι απειλείται. Πως έχει ανάγκη από μια εναλλακτική που να προκύπτει μέσα από τα σπλάχνα του. Η Ένωση Κέντρου πέτυχε επειδή αποδύθηκε σε "διμέτωπο αγώνα". Αφενός για να ανατρέψει τη Δεξιά. Αφετέρου - και κυριότερο - για να ανακόψει την κομμουνίζουσα Αριστερά.

Φέρτε, τηρώντας τις αναλογίες, το τότε στο σήμερα. 

Και σήμερα έχουμε μια κυβέρνηση που διατηρεί την πρωτοβουλία των κινήσεων. Επιτυγχάνει στο πεδίο; Και ο πιο συμπαθών ακόμα, εφόσον δεν είναι τυφλωμένος από τον φανατισμό ή το προσωπικό συμφέρον του, έχει πολλά να της καταλογίσει. Πείθει ακόμα εντούτοις ο Κυριάκος Μητσοτάκης ότι διαθέτει ένα σχέδιο. Μία συνολική αντίληψη για το πού θέλει να πάει την Ελλάδα. Έστω και με εσωτερικές αντιφάσεις και παλινωδίες.

Και σήμερα έχουμε, στην αντίπερα όχθη, έναν πρώην πρωθυπουργό που περνιέται για χαρισματικός και προσπαθεί να ξεπλυθεί όχι από τα Δεκεμβριανά του 1944 αλλά από την κωλοτούμπα του 2015. Και έναν επικεφαλής ιστορικού κόμματος - η "μπράντα" του Πασόκ συγκρίνεται μόνο με των Φιλελευθέρων του Ελευθερίου Βενιζέλου -, ο οποίος θεωρείται λίγος.

Τι λείπει; Ο αντισυστημικός κίνδυνος. Η απειλή ότι οι πολίτες θα ριζοσπαστικοποιηθούν ανεξέλεγκτα και θα εμπιστευτούν δυνάμεις που αμφισβητούν τις βασικές, τις στρατηγικές επιλογές της χώρας. Η ευκαιρία να διεξαγάγει η Κεντροαριστερά διμέτωπο αγώνα. Και να εγγραφεί έτσι στην κοινή γνώμη ως η "Αλλαγή με Σιγουριά" που είναι ιστορικά αναγκαία.

Συγκρίνεται ο σοφός Γιάννης Πασαλίδης με τη Ζωή Κωνσταντοπούλου; Το αγλάισμα της πολιτικής Ηλίας Ηλιού με τον Γιάνη Βαρουφάκη; Η ΕΔΑ εκείνης της εποχής - η οποία, ξεφεύγοντας από την κηδεμονία του ΚΚΕ, ενέπνευσε τη "Χαμένη Άνοιξη" των 60’ς - με τους σημερινούς μπουφόνους, σαλτιμπάγκους που ποζάρουν για επαναστάτες;   

Αστείο ή βλάσφημο και να το συζητάει κανείς. Πιθανόν όμως, ακριβώς επειδή το δικό μας "αντισύστημα" είναι μια βράκα που παριστάνει τη σημαία, οι προοπτικές της Κεντροαριστεράς να προδιαγράφονται μεσοπρόθεσμα ακόμα πιο ευνοϊκές. Όσο χειρότερα, τόσο καλύτερα που έλεγαν και οι λενινιστές.