Κουφόβραση

Του Χρήστου Χωμενίδη

Δεν απαιτείται μνήμη ελέφαντα για να θυμηθεί κανείς τι συνέβαινε στην Αθήνα από τις 17 Νοεμβρίου και για την επόμενη εβδομάδα ή και μήνα. Κάθε χρόνο επί δεκαετίες. Το νταβαντούρι ξεκινούσε με την πορεία του Πολυτεχνείου. Τα Εξάρχεια καταλαμβάνονταν, οδομαχίες εκτυλίσσονταν στην οδό Πατησίων και στα πέριξ, οι μεν με τις μολότοφ, οι δε με τα δακρυγόνα. Οι διαδηλωτές έσπαγαν τις βιτρίνες των καταστημάτων, κάποιοι μπούκαραν κι έκαναν πλιάτσικο, εγώ ο ίδιος βοήθησα, στα δεκαεννιά μου, ένα ζευγάρι βραχύσωμων "κοινωνικών αγωνιστών" να "απαλλοτριώσουν" από ένα κατάστημα ηλεκτρικών ειδών ένα ρολόι τοίχου, το οποίο κρεμόταν πολύ πάνω από τα κεφάλια τους – "κάνε ένα ψυχικό, ρε ψηλέ" με παρακάλεσαν, "το θέλουμε για το σπιτικό που θα ανοίξουμε…". Ήμουν πρωτοετής φοιτητής και ό,τι γύρω μου διαδραματιζόταν έτεινα να το αντιμετωπίζω παιγνιωδώς. Σαν κωμωδία. 

Το 1985, δολοφονήθηκε ο δεκαπεντάχρονος Μιχάλης Καλτεζάς. Το περιστατικό εκτυλίχθηκε ανατριχιαστικά. Πέταξε ο Καλτεζάς μια μολότοφ σε μια παρκαρισμένη στην πλατεία κλούβα. Ένας αστυνομικός, Μελίστας ονόματι, βγήκε και τον πυροβόλησε πισώπλατα, στο κεφάλι. Εικοσιτρία χρόνια αργότερα, ο θάνατος του δεκαεξάχρονου Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου έδωσε το έναυσμα για να ξεσπάσουν τα "Δεκεμβριανά" του 21ου αιώνα. Το κέντρο της Αθήνας κατελήφθη επί πολλά μερόνυχτα. Η κυβέρνηση Κώστα Καραμανλή με αρμόδιο υπουργό τον Προκόπη Παυλόπουλο είχε ως πρώτη -και εκ του αποτελέσματος μοναδική- προτεραιότητα της να μην υπάρξει δεύτερος νεκρός. Ματαίως το ΚΚΕ αναθεμάτιζε τα επεισόδια ως δράσεις κουκουλοφόρων, οι οποίοι υποκινούνται από προβοκάτορες. Τα μαζικά "Δεκεμβριανά" του 2008 αποκάλυψαν μια συσσωρευμένη αγανάκτηση που δεν είχε καταγραφεί μέχρι τότε σε καμιά έρευνα κοινής γνώμης – διήγαμε, μην το ξεχνάμε, ακόμα την εποχή της αστακομακαρονάδας. Και προοικονόμησαν ό,τι επρόκειτο να συμβεί με τη χρεοκοπία του κράτους, ενάμισι χρόνο αργότερα, και με τα μνημόνια. Η μνήμη του Γρηγορόπουλου τιμούνταν εφεξής με λαμπαδιάσματα και εκρήξεις. 

Φέτος, σε αμφότερες τις επετείους, μύτη σχεδόν δεν άνοιξε. Περπάτησε ο κόσμος στις 17 Νοεμβρίου μέχρι την αμερικάνικη πρεσβεία. Μαζεύτηκε στις 6 Δεκεμβρίου στα Προπύλαια. Σήκωσε πανώ, φώναξε συνθήματα υπέρ της Παλαιστίνης, υπέρ του Νίκου Ρωμανού, εναντίον του καπιταλισμού και του ιμπεριαλισμού και διαλύθηκε ησύχως. 

Να το πιστώσουμε στον υπουργό Δημόσιας Τάξης – συγγνώμη Προστασίας του Πολίτη; Σε μεγάλο βαθμό. Διαθέτει εξαιρετική τεχνογνωσία. Το μέτρο των προληπτικών προσαγωγών, που χαμηλόφωνα εφαρμόζει, προφανώς αποψιλώνει τις κινητοποιήσεις από τους ιδιαιτέρως θερμοκέφαλους. Τους κρατάνε για λίγες ώρες στη ΓΑΔΑ, ίσαμε να περάσει η κρίσιμη μέρα, κι έπειτα τους αφήνουν. Σίγουρα εφαρμόζει και άλλα κόλπα για να αποφευχθούν τα έκτροπα - ξέρει σε βάθος την ανθρωπογεωγραφία του "χώρου", ίσως και να τον έχει διαβρώσει. Του αξίζει κάθε εύσημο, είναι ο Μιχάλης Χρυσοχοϊδης αποτελεσματικότερος από κάθε προκάτοχό του. 

Αρκεί ωστόσο ένας Χρυσοχοϊδης; Αμφιβάλλω. Εκπλήσσομαι, για την ακρίβεια, με την "κοινωνική ειρήνη" που επικρατεί. Με το πόσο έχουν αραιώσει σε συχνότητα και σε συμμετοχή οι παντοειδείς εκδηλώσεις διαμαρτυρίας. 

Βαδίζουμε στο έκτο έτος μιάς μονοκομματικής κυβέρνησης. Ακόμα και αν δεχθούμε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης τα πάει καλά ή καλούτσικα, ο πανδαμάτωρ χρόνος θα έπρεπε να τον είχε φθείρει, ίσως και ανεπανόρθωτα. Καταγράφεται, θα μου πείτε, ακριβώς αυτό στις δημοσκοπήσεις. Φάνηκε και στις Ευρωεκλογές, όπου η Νέα Δημοκρατία έχασε δεκατρείς μονάδες μέσα σε δώδεκα μήνες. Κανείς απλώς, θα προσθέσετε, από τους ηγέτες της αντιπολίτευσης δεν μοιάζει πρωθυπουργήσιμος. 

Δεν καίγεται, θα επιμείνω, η γούνα των Ελλήνων από την καθημερινότητα; Τους αρκούν οι λελογισμένες αυξήσεις για να αντιμετωπίσουν την ακρίβεια; Το έχουν πάρει απόφαση πως για να βγαίνει ο μήνας πρέπει να κάνουν και δύο και τρεις ενίοτε δουλειές – τις προάλλες γνώρισα έναν αξιωματικό του Πολεμικού Ναυτικού ο οποίος τα βράδια σερβίρει σε εστιατόριο, ο δε κουρέας μου κάνει και τον ντελιβερά. Τους ικανοποιεί η κατάσταση της δημόσιας υγείας και παιδείας; Διακρίνουν οι οικονομικά ασθενέστεροι νέοι αξιόλογες προοπτικές; Η κοινωνική κινητικότητα, που αποτελούσε επί δυό αιώνες ευλογία για την πατρίδα μας, φθίνει διαρκώς. Οι τριτοβάθμιες σχολές είναι ξεκάθαρα δύο ταχυτήτων – εάν δεν αποφοιτήσεις από Πολυτεχνείο, Ιατρική, Νομική, άντε και ΟΠΑ, πρώην ΑΣΟΕΕ, το πτυχίο σου περιορισμένο αντίκρυσμα έχει στην αγορά εργασίας. Κανονικά θα έπρεπε να είσαι κάθε μέρα στους δρόμους. 

Δεν κατεβαίνουν στους δρόμους. Χώνονται στα σόσιαλ μίντια. Εκεί βγάζουν το άχτι τους. Ανεβοκατεβάζουν σαν τους παλιούς καφενόβιους κυβερνήσεις, συνδέονται μεταξύ τους, φλερτάρουν, ζυμώνονται… Και αποβλακώνονται, θα προσθέσω. Ας μην εκφράζομαι τόσο αυστηρά. Ας πω "ξεχνιούνται"…

Φταίει, αναμφίβολα, και η καθ’ημάς Αριστερά. Όταν η αιχμή στο δόρυ σου, τα βροντερά σου αιτήματα δεν αφορούν τον μέσο πολίτη αλλά τις κάθε λογής μειονότητες, διαφορετικότητες, καθώς και τις προσωπικές σου εμμονές… Όταν εξανίστασαι για ανύπαρκτα ζητήματα, σαν δον Κιχώτης ξιφουλκείς με τις ανεμογεννήτριες, λες και σου πάτησαν τον κάλλο αντιδράς στον σταθμό του Μετρό στα Εξάρχεια… Μην απορείς που βρίσκεσαι σε τροχιά ελεύθερης πτώσης. Ας διδαχτείς από τους Αμερικάνους Δημοκρατικούς, που βγαίνοντας εντελώς εκτός θέματος, χάρισαν στον Ντόναλντ Τραμπ μια δεύτερη θητεία. 

Νοσταλγείς, θα με ρωτήσετε έκπληκτοι, τα έκτροπα και τα μπάχαλα; Θες κατά βάθος η Αθήνα να καίγεται κάθε Νοέμβριο και Δεκέμβριο; Μακράν εμού τέτοια κατηγορία. Τις διαδηλώσεις και τα συμπαραμαρτούντα τους τις έζησα, τις χόρτασα στα πρώτα νιάτα μου. 

Άλλο λέω. Η υποτονικότητα των κινητοποιήσεων, η προσώρας παθητικότητα των στριμωγμένων, των χειμαζόμενων κοινωνικών στρωμάτων δεν ονομάζεται κοινωνική ειρήνη. Μα κουφόβραση. Την κουφόβραση διαδέχεται, αργά ή γρήγορα, η καταιγίδα.

* Ο Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας