Ο Λουκασένκο μετά από 31 χρόνια συνομίλησε με πρόεδρο των ΗΠΑ

Του Artyom Shraibman

Στο δρόμο του για τη συνάντησή του με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αλάσκα για συζητήσεις σχετικά με την Ουκρανία, ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ τηλεφώνησε στον αμφισβητούμενο Λευκορώσο ηγέτη Αλεξάντερ Λουκασένκο. Δεν ήταν το πιο σημαντικό στοιχείο στην ημερήσια ατζέντα του Τραμπ εκείνη την ημέρα, αλλά θα περάσει στην ιστορία ως μια διπλωματική πρωτιά για τη Λευκορωσία. Ήταν η μοναδική φορά στα τριάντα ένα χρόνια εξουσίας του Λουκασένκο που είχε μιλήσει τηλεφωνικά με τον πρόεδρο των ΗΠΑ.

Η συζήτηση αποτέλεσε μια σημαντική πρόοδο για το Μινσκ, το οποίο έχει γίνει παραμερίζεται από τη Δύση από τις αμφιλεγόμενες εκλογές του 2020, οι οποίες οδήγησαν σε μαζικές διαδηλώσεις της αντιπολίτευσης που καταπνίγηκαν βάναυσα. Φαίνεται ότι μήνες προσεκτικών επαφών με την Ουάσινγκτον, μετρημένες παραχωρήσεις και συγκεκριμένα μηνύματα από τον Λουκασένκο απέδωσαν τελικά το επιθυμητό αποτέλεσμα. Οι σύμβουλοι του Λευκού Οίκου φαίνεται να έπεισαν τον Τραμπ ότι η συζήτηση με τον Λουκασένκο θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για τις διαπραγματεύσεις του με τον Πούτιν.

Με τον τυπικά υπερβολικό του τρόπο, ο Τραμπ αναφέρθηκε στον Λουκασένκο ως "πολύ σεβαστό Πρόεδρο" σε μια ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μετά από την τηλεφωνική συζήτηση. Αυτό ήταν σημαντικό γιατί η Δύση δεν αναγνωρίζει τον Λουκασένκο ως νόμιμο ηγέτη της Λευκορωσίας και αποφεύγει να τον αποκαλεί "πρόεδρο" από το 2020.

Ο Τραμπ επίσης ευχαρίστησε τον Λουκασένκο για την πρόσφατη απελευθέρωση δεκαέξι πολιτικών κρατουμένων (αν και απέφυγε να τους αποκαλέσει "πολιτικούς") και είπε ότι ελπίζει ότι περισσότεροι σύντομα θα βρεθούν σε ελευθερία. Συμφώνησε ακόμη να συναντηθεί προσωπικά με τον Λουκασένκο, αν και δεν καθορίστηκε ημερομηνία. Σύμφωνα με το Μινσκ, ο Τραμπ είπε ότι θα επισκεφτεί τη Λευκορωσία με την οικογένειά του – κάτι που, εάν συμβεί, θα αποτελέσει μια μεγάλη νίκη για τον Λουκασένκο, ο οποίος φέρεται ως παρίας από τις περισσότερες δυτικές πρωτεύουσες.

Δύο ημέρες αργότερα, ο Τραμπ χρησιμοποίησε ξανά μια ανάρτηση στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ζητήσει από τον "ισχυρό ηγέτη" Λουκασένκο να απελευθερώσει πολιτικούς κρατουμένους. Είπε ότι υπάρχουν έως και 1.300 στις λευκορωσικές φυλακές, αριθμός ελαφρώς υψηλότερος ακόμη και από αυτόν που δίνουν οι περισσότερες οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Υπάρχουν αρκετοί λόγοι για την φαινομενική εμμονή του Αμερικανού ηγέτη με τους λευκορώσους πολιτικούς κρατουμένους. Πρώτον, ο Λουκασένκο απελευθερώνει μικρές ομάδες κρατουμένων, συμπεριλαμβανομένων Αμερικανών πολιτών, για περισσότερο από ένα χρόνο, με την τελευταία τέτοια απελευθέρωση να συμπίπτει χρονικά με την επίσκεψη μιας αμερικανικής αντιπροσωπείας. Αυτή η τακτική φαίνεται να έπεισε την Ουάσινγκτον ότι μπορεί να κάνει δουλειές με το Μινσκ. Ως ένα προνόμιο, επιτρέπει στον Τραμπ να επιδείξει την αποτελεσματικότητά του σε ένα ζήτημα όπου ο προκάτοχός του και οι Ευρωπαίοι ηγέτες απέτυχαν.

Δεύτερον, οι μακροχρόνιες προσπάθειες της λευκορωσικής πολιτικής κοινωνίας έχουν πετύχει στο να καταστήσουν το θέμα των πολιτικών κρατουμένων ένα βασικό ζήτημα στις σχέσεις του Μινσκ με τη Δύση. Για πολλά χρόνια, οι κυρώσεις έχουν συνδεθεί με αυτό.

Τρίτον, οι συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία έχουν σταθεροποιήσει την προσοχή του Τραμπ σε αυτό το μέρος του κόσμου – με τον Λουκασένκο να φαίνεται επιτυχής στις προσπάθειές του να πείσει την Ουάσινγκτον ότι μπορεί να διευκολύνει μια εποικοδομητική σχέση με τη Μόσχα.

Ο πρώην δικηγόρος του Τραμπ, Τζον Κόουλ, ο οποίος μετατράπηκε σε απεσταλμένο και έχει επισκεφτεί το Μινσκ δύο φορές, δήλωσε πρόσφατα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποίησαν τον Λουκασένκο για να μεταβιβάσουν μηνύματα στον Πούτιν. Και η τηλεφωνική κλήση Τραμπ-Λουκασένκο λίγες ώρες πριν από τη συνάντηση του Τραμπ με τον Πούτιν στην Αλάσκα υποδηλώνει ότι ο λευκορώσος ηγέτης παίζει κάποιο ρόλο. Κοιτάζοντας προς τα εμπρός, ο Λουκασένκο θα μπορούσε να προσπαθήσει να μετατρέψει την εμπιστοσύνη του Λευκού Οίκου σε συγκεκριμένες βελτιώσεις στις αμερικανο-λευκορωσικές σχέσεις.

Το αποτέλεσμα της συνάντησης Πούτιν-Τραμπ ήταν ένα ακόμη καλά νέα για τον Λουκασένκο. Με τις συζητήσεις μεταξύ Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας να φαίνεται ότι θα συνεχιστούν, το Μινσκ μπορεί να αρχίσει να σχεδιάζει την επόμενη κίνησή του. Εάν το αποτέλεσμα ήταν διαφορετικό και ο Πούτιν και ο Τραμπ είχαν τσακωθεί, το παράθυρο διπλωματικής ευκαιρίας του Λουκασένκο θα είχε κλείσει απότομα.

Πράγματι, το Μινσκ γνωρίζει ότι το μόνο που έχει πραγματικά αποκομίσει από την Ουάσινγκτον μέχρι στιγμής είναι tweets, επίσημες επισκέψεις και κολακείες. Ο Λουκασένκο – ο αρχιτέκτονας της μακροχρόνιας σχέσης της Λευκορωσίας με τη Ρωσία "πετρέλαιο αντάλλαγμα φιλιών" – θα πρέπει να γνωρίζει καλύτερα από οποιονδήποτε ότι οι φανφάρες και η κολακεία συχνά αντικαθιστούν την πραγματική δράση.

Μετά την επίσκεψη του Κόουλ και του αμερικανού απεσταλμένου Κιθ Κέλογκ τον Ιούνιο, Λευκορώσοι αξιωματούχοι άρχισαν να υπαινίσσονται ότι ήθελαν να δουν κάποια συγκεκριμένα βήματα από την Ουάσινγκτον πριν κάνουν περισσότερες παραχωρήσεις. Και στη συνέντευξή του στο περιοδικό Time τον Αύγουστο, ο Λουκασένκο ονόμασε δύο στόχους: την κανονικοποίηση των διπλωματικών σχέσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την άρση των αμερικανικών κυρώσεων κατά της Λευκορωσίας.

Είναι πιθανό να δούμε το Μινσκ να συνεχίζει να απελευθερώνει μικρές ομάδες πολιτικών κρατουμένων και την Ουάσινγκτον να προχωρά στην αποκατάσταση των σχέσεων μεταξύ των δύο χωρών: ίσως μερικές από τις κυρώσεις που αναγνώρισε ο Λουκασένκο θα αρθούν, ή η αμερικανική πρεσβεία στο Μινσκ θα ανοίξει ξανά. Αλλά είναι επίσης πιθανό ότι ολόκληρη η διαδικασία θα καταρρεύσει. Ο παρορμητικός Τραμπ θα μπορούσε να χάσει το ενδιαφέρον – ειδικά εάν ο Λουκασένκο δεν αποδειχθεί τόσο πλαστικός όσο ο Λευκός Οίκος περιμένει από τον ηγέτη μιας χώρας με την επιρροή της Λευκορωσίας.

Για το Μινσκ, η απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων με την ελπίδα για παραχωρήσεις από τις ΗΠΑ θα ήταν ένα βήμα υπερβολικά μακριά. Η Λευκορωσία έχει υποστεί πολύ περισσότερο από τις ευρωπαϊκές κυρώσεις παρά από τις αμερικανικές κυρώσεις, επομένως είναι σημαντικό για τον Λουκασένκο ο Τραμπ να πείσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να επαναφέρει επίσης τις σχέσεις της με τη Λευκορωσία. Θα ήταν εξαιρετικά απερίσκεπτο από το Μινσκ να σπαταλήσει το πιο πολύτιμο περιουσιακό του στοιχείο – τις απελευθερώσεις κρατουμένων – σε μια διαδικασία με την Ουάσινγκτον στην οποία η Βρυξέλλη δεν εμπλέκεται.

Ταυτόχρονα, το ευρύτερο διεθνές πλαίσιο παραμένει κρίσιμο. Ανατροπές στις διαπραγματεύσεις για την Ουκρανία θα μπορούσαν είτε να επιταχύνουν την ξέφρενη εξέλιξη των σχέσεων ΗΠΑ-Λευκορωσίας – είτε να τις στείλουν γρήγορα πίσω στην προηγούμενη επικίνδυνη κατάστασή τους. Εάν οι συνομιλίες ΗΠΑ-Ρωσίας πράγματι καταρρεύσουν, τότε η Δύση δεν θα ενδιαφέρεται πλέον για οποιαδήποτε προσέγγιση από τη Λευκορωσία. Και οι προσπάθειες του Μινσκ να προσελκύσει την προσοχή της Ουάσινγκτον θα αρχίσουν να προκαλούν σοβαρή ενόχληση στη Μόσχα.

Ακόμα και μετά την ιστορική του τηλεφωνική κλήση με τον Τραμπ, ο Λουκασένκο αντιμετωπίζει ακόμη μια ανηφόρα μάχη. Αφενός, πρέπει να διασφαλίσει ότι οι ΗΠΑ παραμένουν ενδιαφερόμενες για τη Λευκορωσία ως ένα σημαντικό κομμάτι του ευρύτερου παζλ Ρωσίας-Ουκρανίας. Αφετέρου, δεν πρέπει να βιαστεί να κάνει παραχωρήσεις που η Ουάσινγκτον δεν θα ανταποδώσει. Τέλος, αλλά όχι λιγότερο σημαντικό, η μικρή διάρκεια προσοχής του Τραμπ σημαίνει ότι ο χρόνος είναι σημαντικός για τον Λουκασένκο.

Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.

Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου