Του Mohamad Fawaz
Στο τέλος του 2024, σημειώθηκαν σημαντικές πολιτικές αλλαγές στο Λίβανο και τη Συρία. Το καθεστώς του Μπασάρ αλ-Άσαντ κατέρρευσε στη Δαμασκό, ενώ οι ισραηλινές επιθέσεις εναντίον της Χεζμπολάχ στον Λίβανο οδήγησαν σε μια ριζική μεταβολή στην ισορροπία δυνάμεων στη Βηρυτό, δίνοντας αέρα σε νέες ηγεσίες με διαφορετικές πολιτικές κατευθύνσεις.
Αξιοσημείωτο είναι ότι οι σημερινοί πρόεδροι και των δύο χωρών, ο Αχμάντ αλ-Σαράα στη Συρία και ο Ζοζέφ Αούν στον Λίβανο, ήταν μέχρι πρόσφατα στρατιωτικοί διοικητές σε αντίπαλες πλευρές συρράξεων όπου χάθηκαν πολλές ζωές. Σήμερα, και οι δύο αποτελούν σύμβολα αλλαγής, έχοντας ανατρέψει τις κυρίαρχες πολιτικές δυνάμεις στις αντίστοιχες χώρες τους. Η ηγεσία τους σηματοδοτεί επίσης μια σαφή απομάκρυνση από την ιρανική επιρροή στον Λίβανο και τη Συρία, ενδείκνυται νέες συμμαχίες με τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Σαουδική Αραβία.
Ωστόσο, ένα εύλογο ερώτημα παραμένει: οι προηγούμενες εντάσεις που χώριζαν τον Σαράα και τον Αούν θα επηρεάσουν τώρα τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών; Ή μπορούν οι δύο άνδρες να χτίσουν μια σταθερή σχέση μεταξύ των δύο γειτονικών χωρών, ίσως για πρώτη φορά στην ιστορία του Λιβάνου και της Συρίας;
Η Σαουδική Αραβία έχει επέμβει για να βοηθήσει στον επανασχεδιασμό των σχέσεων μεταξύ του Λιβάνου και της Συρίας μετά από χρόνια τεταμένων σχέσεων. Ένα συμβολικό βήμα ήταν η συνάντηση των υπουργών Άμυνας του Λιβάνου και της Συρίας στη Ριάντ τον Μάρτιο. Η Σαουδική Αραβία υποστήριξε επίσης την επίσκεψη του Λιβανέζου πρωθυπουργού Ναουάφ Σαλάμ στη Δαμασκό τον Απρίλιο και βοήθησε στην οργάνωση μιας τηλεφωνικής κλήσης μεταξύ του Αούν και του Σαράα τον Φεβρουάριο. Μια δεύτερη κλήση μεταξύ των δύο ανδρών πραγματοποιήθηκε κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Αούν στο Παρίσι στα τέλη Απριλίου, και συναντήθηκαν στα πλαίσια της έκτακτης Αραβικής Συνόδου Κορυφής στο Κάιρο στα μέσα Μαΐου. Αυτά τα βήματα οδήγησαν σε συζητήσεις για νέες ευκαιρίες οικονομικής και πολιτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών, ειδικά μετά την ανακοίνωση των ΗΠΑ για την άρση των κυρώσεων στη Συρία. Ωστόσο, παρά την αισιοδοξία, παραμένουν αμφιβολίες σχετικά με το πόσο μακριά μπορεί να φτάσει η λιβανέζικο-συριακή σχέση.
Αρκετά προβλήματα παραμένουν αδιευκρίνιστα. Ένα σημαντικό ζήτημα είναι η απαίτηση της Συρίας να παραδώσει ο Λίβανος κρατούμενους που βρίσκονται σε λιβανέζικες φυλακές. Ο Λίβανος αρνήθηκε, υποστηρίζοντας ότι τα ζητούμενα άτομα εμπλέκονταν σε επιθέσεις εναντίον του Λιβανέζικου Στρατού. Οι φυλακές του Λιβάνου, ιδιαίτερα αυτή στη Ρουμίε, φιλοξενούν πάνω από 2.100 Συριανούς κρατούμενους, πολλοί από τους οποίους κρατούνται χωρίς δίκη εδώ και χρόνια. Μεταξύ αυτών είναι πρώην μέλη του Ελεύθερου Συριακού Στρατού και άτομα που κατηγορούνται για συμμετοχή στις συγκρούσεις του Αρσάλ το 2014. Οι οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν αναφέρει ότι μερικοί κρατούμενοι έχουν υποστεί βασανιστήρια και εξαναγκασμένες ομολογίες. Στις αρχές του 2025, η Συρία και ο Λίβανος ανακοίνωσαν μια συμφωνία για την επαναπατρισμό ενός συγκεκριμένου αριθμού Συριανών κρατουμένων. Ωστόσο, μετά τη σχηματοποίηση της νέας λιβανέζικης κυβέρνησης, δεν έγιναν συγκεκριμένα βήματα για την εφαρμογή της συμφωνίας, η οποία παραμένει σε αδιέξοδο.
Η Συρία εξακολουθεί επίσης να εκφράζει δυσαρέσκεια για το θέμα του λαθρεμπορίου στα σύνορα με τον Λίβανο, κατηγορώντας τις λιβανέζικες αρχές για αδυναμία λήψης επαρκών μέτρων. Από την άποψη της Συρίας, το λαθρεμπόριο δεν είναι απλώς ζήτημα ασφάλειας των συνόρων· υποδηλώνει, κατά τη γνώμη τους, έλλειψη πραγματικής δέσμευσης από τη Βηρυτό για σοβαρή συνεργασία.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η φύση της δέσμευσης της λιβανέζικης κυβέρνησης για τον αφοπλισμό όλων των παρατάξεων στον Λίβανο. Σύμφωνα με πηγές κοντά στη συριακή διοίκηση, ενώ ο Λίβανος φαίνεται αποφασισμένος όσον αφορά τη δήμευση των βαρέων όπλων της Χεζμπολάχ που στρέφονται κατά του Ισραήλ, έχει υιοθετήσει μια πιο χαλαρή προσέγγιση για τα ελαφρά και μεσαία όπλα που χρησιμοποιούνται από λιβανέζικες παρατάξεις σε συγκρούσεις με τη Συρία. Συριακοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι η Βηρυτός δεν κάνει αρκετά για να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα και το βλέπουν ως ένδειξη αδυναμίας επιβολής ή πολιτικής διστακτικότητας.
Οι πολιτικές στα σύνορα έχουν επίσης συμβάλει στη δυσπιστία. Η νέα συριακή κυβέρνηση περίμενε ότι ο Λίβανος θα χαλάρωνε τους περιορισμούς στα σύνορα, αλλά όταν αυτό δεν συνέβη, η Δαμασκός ενίσχυσε και αυτή τις διαδικασίες εισόδου για Λιβανέζους πολίτες. Ο Λίβανος επιπλέον ενίσχυσε τους περιορισμούς εισόδου για Συριανούς — ιδιαίτερα μέσω του αεροδρομίου της Βηρυτού — και επέβαλε τέλη εισόδου για Συριανούς που εισέρχονται στον Λίβανο, πριν αναιρέσει αυτή την απόφαση. Οι λιβανέζικες αρχές φοβούνται ότι η διευκόλυνση της διασυνοριακής κίνησης θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω τη χώρα, ειδικά δεδομένης της παρουσίας σχεδόν 2 εκατομμυρίων Συριανών προσφύγων στη χώρα και της συνεχιζόμενης αστάθειας στη Συρία. Αυτές οι ανησυχίες ενισχύονται από την αυξανόμενη εσωτερική πολιτική αντίθεση στην παρουσία των προσφύγων, τις βαθύτερες οικονομικές δυσκολίες και τις αυξανόμενες ανησυχίες για την ασφάλεια.
Μια άλλη στιγμή έντασης προέκυψε όταν ο Αούν φωτογραφήθηκε να σφίγγει το χέρι με τον Σεΐχη Μουάφακ Ταρίφ στην τελετή ενθρόνισης του Πάπα Λέοντα ΙΔ΄ τον Μάιο. Ο Ταρίφ είναι ο θρησκευτικός ηγέτης της δρουζικής κοινότητας στο Ισραήλ. Το γραφείο τύπου του Αούν αργότερα εξήγησε ότι ο Αούν δεν γνώριζε την ταυτότητα του Ταρίφ. Ωστόσο, μια πηγή κοντά στη συριακή κυβέρνηση περιέγραψε το περιστατικό ως διπλωματικό λάθος με συμβολικές επιπτώσεις, δεδομένου ότι το Ισραήλ έχει επιδιώξει ενεργά να διαιρέσει τη συριακή δρουζική κοινότητα.
Η πιο σαφής ένδειξη ότι κάτι δεν πήγαινε καλά ήρθε κατά τη διάρκεια μιας ομιλίας του Σαράα στις 14 Μαΐου, λίγο μετά την επίσημη άρση των περισσότερων διεθνών κυρώσεων κατά της Συρίας. Σε τηλεοπτική του ομιλία, δημόσια ευχαρίστησε μια μεγάλη λίστα χωρών — από τα κράτη του Κόλπου, έως την Τουρκία, έως χώρες της Βόρειας Αφρικής — για την υποστήριξή τους κατά τη μετάβαση της Συρίας. Παρατήρηση: δεν ανέφερε τον Λίβανο, παρά το γεγονός ότι η χώρα φιλοξένησε πολύ μεγάλο αριθμό Συριανών προσφύγων από την έναρξη της συριακής σύρραξης. Αυτή η παράλειψη ήταν σαφώς σκόπιμη.
Οι σχέσεις μεταξύ Λιβάνου και Συρίας δεν ήταν ποτέ απλές ή ισορροπημένες. Έτσι, ακόμη και σήμερα, μικρά γεγονότα ερμηνεύονται μέσω σεκταριστικού και πολιτικού πρίσματος. Ανάμεσα στους Λιβανέζους, υπάρχει η άποψη ότι η Συρία βλέπει τη χώρα τους ως έναν αδύναμο γείτονα, που θα έπρεπε να βρίσκεται υπό την επιρροή της Δαμασκού. Οι Σύριοι, με τη σειρά τους, πιστεύουν ότι ο Λίβανος συμπεριφέρεται με ασέβεια απέναντι στη νέα ηγεσία της Συρίας. Σύμφωνα με μια συριακή πηγή, πίσω από όλα αυτά, οι άρρητες σεκταριστικές εντάσεις συνεχίζουν να διαμορφώνουν στάσεις και στις δύο πλευρές.
Επιπλέον, αυτή η ένταση δημιουργεί και πολιτικές διαιρέσεις εντός της ίδιας της ηγεσίας του Λιβάνου. Ο Αούν έχει υιοθετήσει μια προσεκτική και σταθερή στάση απέναντι στη Συρία, ενώ ο πρωθυπουργός Ναουάφ Σαλάμ και η ομάδα του πιέζουν για μια πιο ανοιχτή και πρακτική προσέγγιση. Ο περίγυρος του Σαλάμ πιστεύει ότι η εμπλοκή με τη Συρία — ακόμα κι αν απαιτεί κάποιες υποχωρήσεις — θα μπορούσε να βοηθήσει τον Λίβανο να αναπτυχθεί πολιτικά και οικονομικά. Υποστηρίζει ότι η στάση του Λιβάνου απέναντι στη Συρία επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο τα κράτη του Κόλπου βλέπουν και αλληλεπιδρούν με τη Βηρυτό, και εξηγεί γιατί ο Λίβανος δεν προσκλήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής Κόλπου-ΗΠΑ που φιλοξένησε η Σαουδική Αραβία στις 14 Μαΐου, κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ στη Μέση Ανατολή.
Απαντώντας, σύμφωνα με πηγές κοντά στον Σαλάμ, η ομάδα του Αούν έχει προειδοποιήσει ότι η υποχώρηση στις συριακές απαιτήσεις θα μπορούσε να απειλήσει την κυριαρχία του Λιβάνου. Φοβούνται ότι αυτό μπορεί να ανοίξει την πόρτα για ανανέωση της συριακής επιρροής στη χώρα — αν και σε διαφορετική μορφή από το παρελθόν. Επίσης, επισημαίνουν ανησυχίες σχετικά με την κατάσταση των Συριανών προσφύγων και πιθανές απειλές ασφαλείας που σχετίζονται με τη Συρία.
Στο τέλος, η σχέση του Λιβάνου με τη Συρία είναι τόσο θέμα εξωτερικής πολιτικής όσο και εσωτερικής διαφωνίας μεταξύ της προεδρίας και της πρωθυπουργίας του Λιβάνου, με κάθε πλευρά να προσπαθεί να καθορίσει τις συμμαχίες της χώρας. Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια περίοδο που ο χρόνος δεν είναι υπέρ του Λιβάνου, καθώς η χώρα αντιμετωπίζει αυξανόμενες οικονομικές, πολιτικές και κοινωνικές κρίσεις.
Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.
Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου
