Του Tibor Dessewffy
Η εποχή μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου έχει φτάσει στο τέλος της, και κάτι εντελώς νέο αρχίζει να διαμορφώνεται. Η συνάντηση Τραμπ-Ζελένσκι στο Οβάλ Γραφείο στις 28 Φεβρουαρίου — με όλη την ωμή, συναλλακτική βιαιότητά της — αποκάλυψε ξεκάθαρα πώς οι κάποτε αυτονόητοι πυλώνες της διατλαντικής σχέσης, που διατηρούνταν για σχεδόν 80 χρόνια, δεν είναι πλέον αμετάβλητες σταθερές. Αυτό που κάποτε ήταν ένα ακλόνητο πλαίσιο συμμαχιών και κοινών αξιών ξαφνικά εκτέθηκε ως ευάλωτο, υπόκειται στα καπρίτσια της δύναμης και της πολιτικής ευκαιρίας. Αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο σε όλη αυτή την αναταραχή: στα μάτια των προέδρων των ΗΠΑ και της Ρωσίας, η σημασία της Ευρώπης μειώνεται.
Σε τέτοιες ριζικές συνθήκες — όταν οι γεωπολιτικές αλλαγές συνοδεύονται και από μια επανεκτίμηση των αξιών — το πιο σημαντικό είναι να βρεις τάξη μέσα στο χάος· και να ακούσεις, όπως λέει ο Nate Silver, το σήμα μέσα στο θόρυβο.
Δύο πράγματα εμπνέουν τις σκέψεις μου πάνω σε αυτό το θέμα.
Πρώτον, τα τελευταία χρόνια, οι συναντήσεις του συμβουλίου του ECFR (Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων) έχουν συμπεριλάβει ομιλητές που ευθυγραμμίζονται με τον Τραμπ από το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα. Σπάνια συμφωνούσαν με τους υπόλοιπους συμμετέχοντες σε κάτι, εκτός από ένα ζήτημα: ανεξάρτητα από το ποιος θα κάθεται στο Οβάλ Γραφείο μετά τον Τζο Μπάιντεν, το Αρχιμήδειο σημείο τους θα ήταν να σταματήσουν την άνοδο της Κίνας. Ο Μπάιντεν θα είναι ο τελευταίος στην σειρά των προέδρων των ΗΠΑ των οποίων τα ψυχροπολεμικά ένστικτα τοποθετούσαν την Ευρώπη ψηλά στη λίστα των στρατηγικών προτεραιοτήτων τους. Ο Τραμπ ήδη εφαρμόζει μια ακραία εκδοχή αυτής της μετατόπισης, σε αυτό που η διοίκησή του φαίνεται να θεωρεί ως την "αντίστροφη κίνηση Κίσινγκερ". Αυτή τη φορά, φαίνεται ότι η ιδέα είναι να διαχωρίσουν τη Ρωσία από την Κίνα και να δημιουργήσουν ένα τρόπο συνύπαρξης όπου η Ρωσία μπορεί να ενταχθεί στην αμερικανική πλευρά. Η ρητορική μπορεί να αλλάξει σε έναν κόσμο μετά τον Τραμπ, αλλά η κεντρική στρατηγική προτεραιότητα — η συγκράτηση της Κίνας — πιθανότατα θα παραμείνει αμετάβλητη.
Δεύτερον, τα τελευταία 15 χρόνια, έχω παρατηρήσει από την Ουγγαρία πώς έχει εξελιχθεί η ευρωπαϊκή οπτική του Βίκτορ Όρμπαν. Αυτή τώρα αντηχεί έντονα στον τρόπο που ο Τραμπ (και ο Πούτιν) αντιμετωπίζουν την ΕΕ. Ολόκληρη η πολιτική στρατηγική του Όρμπαν βασίζεται σε μια λενινιστική αντίληψη της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Δηλαδή, ο Ούγγρος πρωθυπουργός βλέπει την ΕΕ ως ενσάρκωση της αργής λήψης αποφάσεων· φαντασιοπληκτικών και αποσυνδεδεμένων ιδεωδών· αδύναμων και διστακτικών γραφειοκρατών που πίνουν καφέ στα επαυλημένα γραφεία τους, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν τις ψεύτικες ιδέες μιας καθορισμένης παγκόσμιας τάξης. Εδώ, ο Όρμπαν, αυτοαποκαλούμενος "μαχητής του δρόμου", αδέσμευτος από τέτοιες "ψεύτικες αξίες", μπορεί εύκολα να ξεπεράσει, να διαιρέσει και να ξεγελάσει αυτές τις δομές. Ο Τραμπ και ο Πούτιν προσεγγίζουν επίσης την ΕΕ με μια νοοτροπία "μαχητή του δρόμου" — απλά και μόνο επειδή μπορούν.
Η οργή των Ευρωπαίων είναι κατανοητή. Αλλά η αδιαφορία της Ευρώπης στα μάτια των ΗΠΑ και η εχθρικότητα του Όρμπαν, του Πούτιν και του Τραμπ θα μπορούσαν να ανοίξουν το δρόμο για πραγματική αλλαγή. Αν είναι αλήθεια ότι ο Ουίνστον Τσώρτσιλ είπε κάποτε "ποτέ μην αφήσεις μια καλή κρίση να πάει χαμένη", τότε αυτή είναι πραγματικά μια μεγάλη κρίση. Με τους 450 εκατομμύρια πολίτες της και ένα ΑΕΠ τουλάχιστον 10 φορές μεγαλύτερο από αυτό της Ρωσίας, η ΕΕ δεν βρίσκεται στην θλιβερή θέση που ο Όρμπαν, ο Τραμπ και ο Πούτιν ίσως θέλουν να φαίνεται. Ούτε, για την ακρίβεια, οι αξίες της την καταδικάζουν σε αδυναμία και ήττα — η ίδια η ύπαρξη της ΕΕ είναι απόδειξη του δυναμικού που κρύβει η ευρωπαϊκή συνεργασία.
Όμως, δεδομένου ότι η Ευρώπη μπορεί να δείξει δύναμη απέναντι στη Μόσχα — και στην παγκόσμια σκηνή — μόνο αν ενεργήσει ως ένα, και όχι ως μια συλλογή από κατακερματισμένα εθνικά συμφέροντα, η προτεραιότητα της ΕΕ θα πρέπει να είναι η διεξαγωγή σημαντικών θεσμικών και διοικητικών μεταρρυθμίσεων, καταργώντας το αναποτελεσματικό σύστημα βέτο. Οικονομικά, η Ένωση θα πρέπει να υιοθετήσει το "σχέδιο Draghi" για να ενισχύσει την παραγωγικότητα και την ανταγωνιστικότητά της. Στην εξωτερική πολιτική, η ΕΕ χρειάζεται ενοποιημένη εκπροσώπηση και αναμφισβήτητη εξουσία — αυτή τη γνωστή "μοναδική τηλεφωνική γραμμή" που ο Χένρι Κίσινγκερ κάποτε παραπονέθηκε ότι έλειπε.
Σε ό,τι αφορά την ασφάλεια, το γεγονός ότι πολλοί Ευρωπαίοι ηγέτες δέχτηκαν την πρόσκληση του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ να συνεργαστούν είναι ένα ελπιδοφόρο σημάδι — ένα βήμα στη σωστή κατεύθυνση. Αλλά δεδομένης της σοβαρότητας της στιγμής, είναι εξίσου σαφές ότι οι φωτογραφίες και οι δηλώσεις δεν θα αρκούν. Χωρίς ουσιαστικές αλλαγές, μια "συμμαχία των πρόθυμων" με τον γείτονα της ΕΕ παραμένει λίγο περισσότερο από μια ηθικά επαινετή αλλά πολιτικά κενή χειρονομία. Η ΕΕ χρειάζεται επίσης να προχωρήσει με προγράμματα εξοπλισμού και να δημιουργήσει κάποια μορφή αξιόπιστου κοινού στρατού.
Αν οι ηγέτες της ΕΕ αποτύχουν — ή αρνηθούν — να επιλέξουν αυτόν τον δρόμο, και αντίθετα υποκύψουν στην στρατηγική του πρώην συμβούλου του Τραμπ, Στιβ Μπάνον, να "πλημμυρίσουν τη ζώνη με σκουπίδια", χωρίς να μπορούν να διαχωρίσουν το σήμα από το θόρυβο, τότε η Ένωση θα μπορούσε να γίνει ένα ιστορικό παράδοξο, ένα περίεργο Disneyland, όπου Αμερικανοί, Ρώσοι και Κινέζοι τουρίστες θα περιφέρονται για να θαυμάσουν πώς κάποτε ζούσαν και χτίζονταν ισχυρά έθνη.
Αλλά η Ευρώπη δεν έχει φτάσει ακόμα εκεί: αυτή η κρίση μπορεί να έκλεισε πολλές πόρτες, αλλά άνοιξε και μερικές άλλες.
Διαβάστε το άρθρο στην αρχική του δημοσίευση εδώ.
Επιμέλεια - Απόδοση: Νικόλας Σαπουντζόγλου
