Πώς οι πόλεμοι ευρείας κλίμακας επηρέασαν κατά την διάρκεια των χρόνων την αγορά εργασίας

Του Andreas Ferrara

Οι οικονομολόγοι και οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής γνωρίζουν χρόνια τώρα ότι οι διακρίσεις στην αγορά εργασίας μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικές συνολικές οικονομικές απώλειες (Tavares and Cavalcanti 2007, Knepper and Dahl 2021). Στην περίπτωση των ΗΠΑ, οι διακρίσεις στην αγορά εργασίας σε βάρος των γυναικών και των μαύρων εργαζομένων, μεταξύ άλλων υποεκπροσωπούμενων ομάδων, έχουν βαθύτερες ιστορικές ρίζες. Ωστόσο, αρκετά μεγάλες αναταραχές της αγοράς εργασίας μπορούν να αμφισβητήσουν αυτό το status quo και να οδηγήσουν στη δημιουργία νέων ισορροπιών με βελτιώσεις για τους προηγουμένως μειονεκτούντες εργαζομένους.

Μια ακραία περίπτωση τέτοιων αναταραχών είναι οι πόλεμοι ευρείας κλίμακας. Για παράδειγμα, περισσότεροι από 16 εκατομμύρια Αμερικανοί υπηρέτησαν στο στρατό κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Επομένως, ένα σημαντικό μέρος του εργατικού δυναμικού της νέας γενιάς και κυρίως των λευκών δεν ήταν διαθέσιμο κατά τη διάρκεια μιας περιόδου κατά την οποία η εμπόλεμη οικονομία αγωνιζόταν να βρει εργαζόμενους. Προηγούμενες έρευνες έχουν καταγράψει πώς οι γυναίκες και οι μαύροι εργαζόμενοι κάλυψαν αυτά τα κενά (Goldin 1991, Acemoglu et al. 2004, Aizer et al. 2020, Ferrara 2022). Η αυξημένη συμμετοχή των γυναικών στο εργατικό δυναμικό και η σημαντική επαγγελματική αναβάθμιση των μαύρων ανδρών κατά τη διάρκεια του πολέμου διατηρήθηκαν σε κάποιο βαθμό και στα χρόνια μετά τη λήξη των συγκρούσεων. Αν και αυτό μπορεί να φαίνεται αυτονόητο, η επίδραση ακόμη και των μεγάλων πολέμων στα αποτελέσματα της αγοράς εργασίας των υποεκπροσωπούμενων ομάδων δεν είναι δεδομένη. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι και ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, όπου η απασχόληση και τα επαγγελματικά οφέλη για τις γυναίκες και τους μαύρους εργαζόμενους είτε απουσίαζαν σε μεγάλο βαθμό είτε "εξατμίστηκαν" γρήγορα μετά τον πόλεμο.

Σε ένα πρόσφατο άρθρο (Ferrara 2023), εξετάζω τη βιβλιογραφία σχετικά με τις επιπτώσεις των δύο παγκοσμίων πολέμων στην αγορά εργασίας για τις γυναίκες και τους μαύρους εργαζόμενους στις ΗΠΑ για να περιγράψω τις συνθήκες κάτω από τις οποίες οι υποεκπροσωπούμενες ομάδες μπορούν να σημειώσουν συνεχή επαγγελματικά και εργασιακά κέρδη κατά τη διάρκεια περιόδων με σημαντικές ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Η περίπτωση των ΗΠΑ παρουσιάζει ενδιαφέρον λόγω του ότι οι πόλεμοι αυτοί διεξήχθησαν κυρίως στο εξωτερικό, αποφεύγοντας έτσι τις οικονομικές ζημίες που συνήθως συνδέονται με συγκρούσεις ευρείας κλίμακας (Koczan and Chupilkin 2022), και ως εκ τούτου οι ερευνητές μπορούν να αφαιρέσουν αυτή την παράμετρο όταν μελετούν την αγορά εργασίας των ΗΠΑ εκείνη την εποχή.

Πώς θα βρούμε πώς επηρεάζονται η ζήτηση εργασίας, η απασχόληση και οι μισθοί διαφόρων ομάδων κατά τη διάρκεια ενός πολέμου; 

Αυτό έγινε με μία απλή εκτίμηση στοιχείων από τα αρχεία της απογραφής του 1910 έως το 1940. Τότε οι γυναίκες και οι μαύροι άνδρες αποτελούσαν υποκατάστατα των λευκών ανδρών και παρότι κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου εξακολουθούσαν να είναι ανεπαρκείς, ήταν περισσότεροι σε σχέση με τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μάλιστα, από το 1910 έως το 1920, το μερίδιο των μαύρων ανδρών εργατών στη μεταποίηση διαρκών και μη διαρκών αγαθών αυξήθηκε σε 22,4% από 8,8% και σε 11,9% από 4,5%, αντίστοιχα. Τον Φεβρουάριο του 1918, οι εταιρείες κατασκευής αεροσκαφών απασχολούσαν 169 γυναίκες ανά 1.000 εργαζόμενους, οι εταιρείες κατασκευής ελαστικών 55 γυναίκες ανά 1.000 εργαζόμενους και οι εταιρείες ξυλείας 276 γυναίκες ανά 1.000 εργαζόμενους - σε έξι μήνες, τα νούμερα αυτά αυξήθηκαν σε 186, 140 και 354 γυναίκες ανά 1.000 εργαζόμενους, αντίστοιχα (Women's Bureau 1920).

Τότε γιατί αυτά τα κέρδη δεν διατηρήθηκαν όπως συνέβη μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο; Δύο βασικοί λόγοι ήταν η σύντομη διάρκεια της αμερικανικής εμπλοκής στον πόλεμο καθώς και η κατά πολύ μικρότερη συμβολή των υποεκπροσωπούμενων ομάδων στο πεδίο της μάχης.

Α' Παγκόσμιος Πόλεμος

Μάλιστα, κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, οι επικεφαλής των μελών της κοινότητας των μαύρων είχαν προτρέψει την ενεργό συμμετοχή στον πόλεμο ώστε να αποδείξουν την αφοσίωση των μαύρων Αμερικανών στη χώρα, με την ελπίδα ότι αυτό θα βελτίωνε τη μεταπολεμική κοινωνικοοικονομική τους θέση (Parker 2009). 

Δεδομένης, ωστόσο, της σύντομης διάρκειας του πολέμου και των λίγων ένοπλων μονάδων των μαύρων, η ελπίδα αυτή διαψεύστηκε. Κατά συνέπεια, τα κέρδη των μαύρων εργαζομένων στην αγορά εργασίας μειώθηκαν σταδιακά, καθώς η μεταπολεμική οικονομία έπρεπε να διευκολύνει τους βετεράνους που επέστρεφαν, ενώ παράλληλα πάλευε με την προσαρμογή από τη στρατιωτική στην αμιγώς βιομηχανική παραγωγή. Σε αυτό δεν βοήθησε ούτε η σύντομη αλλά σοβαρή ύφεση του 1921.

Για τις εργαζόμενες γυναίκες, η πτώση ήταν ακόμη πιο ραγδαία, καθώς οι βετεράνοι που επέστρεφαν τις εκτόπισαν από τις θέσεις εργασίας τους εν καιρώ πολέμου. Παρ' όλα αυτά, σημειώθηκε σημαντική πρόοδος για τις γυναίκες εκτός της αγοράς εργασίας. Για παράδειγμα, η Arnsbarger (2023) αναφέρει ότι τα μέλη του Κογκρέσου που προέρχονταν από περιφέρειες με υψηλότερη απασχόληση γυναικών εργαζομένων κατά τη διάρκεια του πολέμου είχαν περισσότερες πιθανότητες να υποστηρίξουν την επικύρωση της δέκατης ένατης τροπολογίας που έδωσε στις γυναίκες το δικαίωμα ψήφου.

Β' Παγκόσμιος Πόλεμος

Η ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου ήταν διαφορετική. Με 16 εκατομμύρια Αμερικανούς να υπηρετούν στο στρατό (12% του πληθυσμού), οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν πολύ πιο έντονες από ό,τι κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, όταν υπηρετούσαν 4 εκατομμύρια Αμερικανοί (3,8% του πληθυσμού). Οι ελλείψεις αυτές διήρκεσαν επίσης περισσότερο στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο - 45 μήνες σε σύγκριση με 19 μήνες στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Ως αποτέλεσμα, το ποσοστό των παντρεμένων γυναικών που εργάζονταν αυξήθηκε από 15,6% το 1940 σε 21,7% το 1944 (Goldin 1991), και σύμφωνα με την απογραφή του 1950, ο αριθμός αυτός παρέμεινε σταθερός μετά τον πόλεμο, στο 23,8%. Παρόλο που οι εργαζόμενες γυναίκες εξακολουθούσαν να αντιμετωπίζουν μεγαλύτερα ποσοστά εργασιακής εκτόπισης λόγω των βετεράνων που επέστρεφαν, ιδίως μεταξύ εκείνων που είχαν εκπαίδευση με επίπεδο κατώτερο από το πτυχίο λυκείου (Acemoglu et al. 2004), η κληρονομιά της "Rosie the Riveter", ισχυρό σύμβολο του φεμινιστικού κινήματος της εποχής, καθώς αντιπροσώπευε τις γυναίκες που εργάζονταν σε εργοστάσια και ναυπηγεία κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, και είχε κάνει μεγάλα βήματα προς την ομαλοποίηση της γυναικείας εργασίας.

Τα εργασιακά κέρδη των μαύρων ανδρών κατά τα χρόνια του πολέμου διατηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό και τις επόμενες δεκαετίες. Η μεγαλύτερη αλλαγή παρατηρήθηκε στην επαγγελματική κατανομή εντός αυτής της ομάδας. Αφού παρέμεινε ως επί το πλείστον στάσιμο τις δεκαετίες πριν από τον πόλεμο, το μερίδιο των ημιειδικευμένων μαύρων εργατών αυξήθηκε από 15% το 1940 σε 45% το 1970 στον Νότο και από 25 σε σχεδόν 50% εκτός του Νότου κατά την ίδια περίοδο (Ferrara 2022). Ωστόσο, η εξέλιξη αυτή δεν μπορεί να εξηγηθεί αποκλειστικά και μόνο από τη Μεγάλη Μετανάστευση (προς τις πλούσιες Πολιτείες του Βορρά για την εύρεση εργασίας και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου). Εκτός από το εύρος και τη χρονική διάρκεια της έλλειψης εργατικού δυναμικού κατά τη διάρκεια του πολέμου, υπήρξαν κάποιες εξελίξεις που βοήθησαν τους μαύρους εργάτες και εργάτριες να διατηρήσουν τα επαγγελματικά τους κέρδη. Αυτό περιλαμβάνει την άνθηση της μεταπολεμικής οικονομίας αλλά και άλλες τεχνολογικές και πολιτιστικές αλλαγές.

Συγκρίνοντας τη βιβλιογραφία σχετικά με τις επιπτώσεις των παγκόσμιων πολέμων στην αγορά εργασίας, είναι εντυπωσιακό πόσο πιο γνωστές είναι οι πληροφορίες που έχουμε για την περίοδο του Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σε σχέση με τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Πιθανόν οι λόγοι για αυτό να είναι η διαθεσιμότητα των δεδομένων. 

Αξίζει να αναφέρουμε ότι η απογραφή του 1940 ήταν η πρώτη που κατέγραφε πληροφορίες σχετικά με τα εισοδήματα και τους μισθούς. 

Απόδοση - Επιμέλεια: Εύη Σιμοπούλου