Α. Ταμβακάκης: Ανάγκη για πιο φιλικό περιβάλλον στις επενδύσεις

Τι ζητάει ένας τραπεζίτης στις επιχειρήσεις; Ο Απόστολος Ταμβακάκης, ύστερα από τριάμιση χρόνια στο τιμόνι της Lamda Development, έχει απαντήσεις για το συγκεκριμένο ερώτημα καθώς και για πολλά άλλα που του τέθηκαν στην πρώτη συνέντευξη που παραχώρησε στο "Κ" με τη "νέα" του ιδιότητα, χωρίς βεβαίως να απεμπολεί την πρότερη πείρα του που του δίνει τη δυνατότητα να γνωρίζει σε βάθος την ελληνική επιχειρηματικότητα. Θεωρεί ότι πλέον είναι ο κατάλληλος χρόνος για να εκτοξευθεί η αγορά του real estate και στην Ελλάδα, κάνει λόγο για τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις σε οικονομικό και γενικότερο πολιτικό επίπεδο, ενώ ανοίγει τα χαρτιά του για τις επόμενες business της Lamda που –μεταξύ άλλων– έχουν και "περιβαλλοντικό" προσανατολισμό.

Απόσπασμα από τη συνέντευξη στο Σταμάτη Ζαχαρό που δημοσιεύεται στο περιοδικό "Κεφάλαιο"

– Κύριε Ταμβακάκη, όντας για χρόνια τραπεζίτης βλέπατε τις επιχειρήσεις από μια απόσταση ασφαλείας. Δεν αισθάνεστε περίεργα τώρα που βρεθήκατε στην απέναντι πλευρά; Υπάρχει το ενδεχόμενο να επιστρέψετε στις τράπεζες;

Υπάρχουν κάποιοι που λένε "μια φορά τραπεζίτης, για πάντα τραπεζίτης". Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι όντας για πάρα πολλά χρόνια στις τράπεζες είχα μια καλή γενικά εικόνα σχεδόν όλων των κλάδων της επιχειρηματικής δραστηριότητας. Πίστευα ότι τα είχα δει όλα, αλλά ερχόμενος στη Lamda κατάλαβα ότι είχα και άλλα να μάθω. Μάλιστα, όταν αποφάσισα να κάνω το βήμα της ένταξής μου στη Lamda Development, ένας φίλος μου επιχειρηματίας από το χώρο των κατασκευών μου είπε: "Ήρθε η ώρα να δεις την πραγματική οικονομία". Αυτό μου έχει κάνει καλό γιατί είδα την απέναντι όχθη και μάλιστα σε έναν κλάδο με τον οποίο ουδέποτε είχα ασχοληθεί στο παρελθόν. Αυτό που πιστεύω, πάντως, είναι ότι αν έχεις κοινή λογική μπορείς να τα καταφέρεις σε κάθε αντικείμενο.

Σε ό,τι αφορά την επιστροφή μου στον τραπεζικό κλάδο, για να είμαι ειλικρινής μαζί σας δε γνωρίζω τι θα κάνω σε μερικά χρόνια, αλλά προς στιγμήν είμαι καλά εδώ που είμαι. Η "μεταγραφή" μου στη Lamda ήταν προσωπική επιλογή. Είχα πολλές προτάσεις τότε από τον τραπεζικό τομέα, αλλά επέλεξα να έρθω εδώ, και τώρα είμαι ευτυχής που η εταιρεία της οποίας ηγούμαι πηγαίνει όλο και καλύτερα.

– Η επένδυσή σας στη Μαρίνα του Φλοίσβου κρίνεται επιτυχής; Έχοντας την τεχνογνωσία από τη συγκεκριμένη επένδυση και δεδομένου ότι η χώρα μας έχει έλλειψη ανάλογων υποδομών, οι μαρίνες αποτελούν μια καλή ευκαιρία. Εσείς έχετε ήδη εκφράσει το ενδιαφέρον σας για ανάλογα έργα. Προχωρούν οι δημοπρατήσεις και πόσο εύκολο είναι να κάνει κανείς τέτοιες "δουλειές" με το δημόσιο στη χώρα μας;

Για να αποδίδουμε την πραγματική εικόνα, θα πρέπει να σας πω ότι η συγκεκριμένη επένδυση θα εξορθολογιστεί από το επόμενο έτος. Η πληρότητα φτάνει το 100% και όλα τα καταστήματα είναι νοικιασμένα, αλλά σαν επένδυση δεν έχει αρχίσει ακόμη να αποδίδει αυτό που περιμέναμε. Αν μη τι άλλο, πάντως, έχουμε δρομολογήσει έτσι την επένδυσή μας ώστε μια ζημιογόνος δραστηριότητα να γίνει κερδοφόρος το 2008. Οι μαρίνες γενικά είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα επιχείρηση υπό την έννοια ότι, παράλληλα με τη βελτίωση των υποδομών, έχουμε και μια αύξηση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών από τις γύρω περιοχές που χρησιμοποιούν το χώρο της μαρίνας. Μάλιστα, το μοντέλο της Μαρίνας του Φλοίσβου μπορεί να αποτελέσει στη συνέχεια τον οδηγό για τη δημιουργία αυτού που ονομάζουμε Αθηναϊκή Ριβιέρα, σε μια περιοχή που δεν έχει να ζηλέψει τίποτε από τα αντίστοιχα παράλια της Ιταλίας ή της Γαλλίας.

Σε ό,τι αφορά τη δημοπράτηση ανάλογων έργων, έχουν ήδη γίνει κινήσεις για τη Μαρίνα του ΣΕΦ, τη Μαρίνα της Κέρκυρας, ενώ ελπίζω ότι σύντομα θα υπάρξει περαιτέρω εξέλιξη και για τη Μαρίνα του Ηρακλείου. Νομίζω ότι το ελληνικό κράτος έχει αρχίσει να κατανοεί ότι οι μαρίνες είναι ένα σημαντικό περιουσιακό του στοιχείο και μπορούν να αποτελέσουν παράλληλα και ένα σημαντικό μέσο ανάπτυξης των γύρω περιοχών.

Βεβαίως, σε ό,τι αφορά τη συναλλαγή με το δημόσιο, αναφέρεστε σε ένα θέμα που δεν είναι εύκολο να απαντηθεί. Δε σας κρύβω ότι η εμπειρία μας με τη Μαρίνα του Φλοίσβου δεν ήταν η καλύτερη δυνατή. Συνοπτικά θα μπορούσα να πω ότι οι συναλλαγές με το δημόσιο δεν είναι εύκολες για τους επενδυτές. Πρέπει να αλλάξουν οι διαδικασίες και να γίνουν πιο φιλικές προς τους επενδυτές. Επίσης, πρέπει οι παράγοντες της αυτοδιοίκησης να αντιμετωπίζουν την ανάπτυξη της περιοχής τους με ευρύτητα πνεύματος. Για να σας δώσω ένα παράδειγμα, είχε δημιουργηθεί μείζον θέμα όταν ξεκινήσαμε την ανάπλαση της περιοχής επειδή κόψαμε στην κυριολεξία 10 δέντρα προκειμένου να διευκολυνθούν οι εργασίες και να περάσουν τα μηχανήματα. Οι τοπικοί φορείς μιλούσαν για οικολογική καταστροφή της περιοχής. Τελικά, με το πέρας των εργασιών και προκειμένου να κάνουμε την επένδυσή μας πιο όμορφη, φυτέψαμε 650 νέα δέντρα και δημιουργήσαμε 3,5 στρέμματα γκαζόν. Καμιά φορά η τρίχα γίνεται τριχιά σ’ αυτή τη χώρα. Αυτή είναι η Ελλάδα, αντιμετωπίζεις τέτοιες καταστάσεις. Εμείς έχουμε συνηθίσει πια να λειτουργούμε σε αυτό το περιβάλλον, οι ξένοι όμως επενδυτές όχι. Παρ’ όλα αυτά το τελικό αποτέλεσμα στο Φλοίσβο μας δικαιώνει.

– Θεωρείτε ότι η εξωστρέφεια των ελληνικών επιχειρήσεων είναι από τα βασικά συστατικά της μελλοντικής τους πορείας;

Με δεδομένο ότι η ελληνική αγορά είναι εξαιρετικά μικρή σε μέγεθος, όσες επιχειρήσεις επιθυμούν να αυξήσουν σημαντικά το μέγεθός τους θα πρέπει να κοιτάξουν προς τις χώρες της ευρύτερης περιοχής ή όπου νομίζουν ότι θα βρούν πρόσφορο έδαφος για την επέκταση των δραστηριοτήτων τους. Αν δείτε προσεκτικά την πορεία σημαντικών ελληνικών εταιρειών την τελευταία δεκαπενταετία, θα διαπιστώσετε ότι πολλές από αυτές που επέλεξαν την επέκταση σε αγορές του εξωτερικού έχουν επιτύχει τεράστιες προόδους με ιδιαίτερα θετικά αποτελέσματα. Πάρτε για παράδειγμα τις ελληνικές τράπεζες, που τα κατάφεραν πολύ καλύτερα από μεγάλους πολυεθνικούς ομίλους που επιχείρησαν να δραστηριοποιηθούν στην ίδια περιοχή. Δείτε εταιρείες όπως ο Τιτάν, το Follie-Follie, η Vivartia λόγω Chipita κυρίως, ο Μυτιληναίος, ο όμιλος Γερμανού και άλλες πώς τα κατάφεραν στις διεθνείς αγορές. Έχω πει κατ’ επανάληψη ότι η εξωστρέφεια είναι μονόδρομος για την ελληνική επιχειρηματικότητα. Και νομίζω ότι πρέπει να γίνουμε και πιο τολμηροί. Γιατί π.χ. να μη δραστηριοποιηθούμε και σε χώρες που σήμερα φαντάζουν πιο μακρινές και δύσκολες όπως η Κίνα, η Ινδία και οι χώρες που τελειώνουν σε… σταν.

– Το καλοκαίρι έγινε γνωστό ότι ενδιαφέρεστε για επέκταση σε έναν νέο κλάδο, αυτόν της διαχείρισης αποβλήτων. Σε τι στάδιο βρίσκεται η συγκεκριμένη δραστηριότητα και ποιες είναι οι ασφαλείς προβλέψεις που μπορούν να γίνουν σχετικά με το μέγεθος της αγοράς και το αποτέλεσμα για όσους δραστηριοποιηθούν;

Ήδη έχουμε ιδρύσει μια θυγατρική εταιρεία που ασχολείται με το συγκεκριμένο αντικείμενο. Προσωπικά θεωρώ ότι η διαχείριση απορριμμάτων σήμερα είναι ό,τι ήταν η αιολική ενέργεια το 1997. Εδώ και πολλά χρόνια μιλάμε στην Ελλάδα για ανάλογες δραστηριότητες, αλλά ακόμη δεν υπάρχουν σημαντικές επενδύσεις στον τομέα αυτό. Στο σχεδιασμό μας περιλαμβάνεται η δημιουργία εργοστασίων που θα διαχειρίζονται απορρίμματα.

– Τα εργοστάσια θα μπορούσαν να παραγάγουν κάτι στο τέλος;

Ναι, θα μπορούσαν να παραγάγουν ενέργεια, λιπάσματα κ.λπ., ανάλογα με το τι είδους τεχνολογία χρησιμοποιείς. Αυτό που έχει σημασία, πάντως, είναι ότι η χώρα μας έχει αναλάβει κάποιες συγκεκριμένες δεσμεύσεις απέναντι στην Ε.Ε. που αφορούν τη διαχείριση απορριμμάτων και πρέπει να τις υλοποιήσει μέχρι το 2010. Οι ρυθμοί με τους οποίους κινούμαστε μας οδηγούν με ασφάλεια στο συμπέρασμα ότι δε θα προλάβουμε. Έτσι λοιπόν ελπίζω ότι το Ελληνικό Δημόσιο θα σκύψει στο πρόβλημα και θα παρθούν οι αποφάσεις για την επίσπευση τέτοιων επενδύσεων. Εμείς με τις κινήσεις μας δηλώνουμε το ενδιαφέρον να συμμετέχουμε στη διαδικασία αυτή είτε μόνοι μας είτε σε συνεργασία με Έλληνες και ξένους. Δε σας κρύβω ότι είμαστε ήδη σε συζητήσεις με εξειδικευμένες επιχειρήσεις του εξωτερικού για την ίδρυση κοινοπραξιών. Πρέπει να ξεφύγουμε από το υπάρχον άναρχο σύστημα διαχείρισης απορριμμάτων και να περάσουμε σε μια πιο οικολογικά δομημένη και σοβαρή αντιμετώπιση του προβλήματος. Πάντως, σύμφωνα με μελέτες, το μέγεθος του αναμενόμενου κύκλου εργασιών της συγκεκριμένης αγοράς ετησίως εκτιμάται σε 500 εκατ. ευρώ περίπου και οι απαιτούμενες για την επεξεργασία των αστικών στερεών αποβλήτων επενδύσεις υπολογίζονται σε 2,25 δισ. ευρώ περίπου σε σημερινές τιμές, μέχρι το 2015.

– Μιλώντας για προβλήματα, μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει να αντιμετωπίσει η παρούσα κυβέρνηση είναι το Ασφαλιστικό. Θεωρείτε ότι υπάρχει βιώσιμη λύση;

Κατ’ αρχήν να σας πω ότι το Ασφαλιστικό είναι ένα μεγάλο πρόβλημα για την ελληνική κοινωνία και οικονομία, αλλά προσωπικά εκεί που εντοπίζω την ανάγκη για ριζική αναμόρφωση της κοινωνίας είναι στο εκπαιδευτικό σύστημα. Είναι ίσως η μόνη μεταρρύθμιση που αν πραγματοποιηθεί σωστά μπορεί να αλλάξει τη νοοτροπία μας για διάφορα θέματα που τώρα προσπαθούμε να λύσουμε, χωρίς όμως να χτυπάμε τη ρίζα τους. Το κακό είναι ότι όποια μεταρρύθμιση και να γίνει στην παιδεία, καρπούς θα δούμε σε 10-15 χρόνια από την έναρξή της, γι’ αυτό δεν υπάρχει καθόλου χρόνος για χάσιμο. Αναφορικά τώρα με το Ασφαλιστικό, υπάρχει η μεθοδολογία επίλυσης Σαρκοζί και η μεθοδολογία αντιμετώπισης των Ολλανδών στις αρχές της δεκαετίας του ’90. Μια μεθοδολογία δημιουργίας κλίματος συναίνεσης και κατανόησης του προβλήματος από όλους τους κοινωνικούς εταίρους. Είμαι υπέρ της δεύτερης λύσης, αρκεί να μη χάσουμε παραπάνω χρόνο.