Πάνος Μπήτρος: Είναι νομοτέλεια η διεθνοποίησή μας

Τα νέα "τζάκια" που έχουν δημιουργηθεί στον επιχειρηματικό στίβο τα τελευταία χρόνια, χωρίς αμφιβολία αποτελούν μία πρόκληση για τον καθένα, ώστε να τα γνωρίσει από κοντά και να μάθει τον τρόπο σκέψης τους. Υπάρχουν όμως και επιχειρηματίες, "παλαιάς κοπής" με τους οποίους μία συνάντηση και μία κουβέντα αποτελεί πάντα μία πρόκληση για τον όποιο δημοσιογράφο.

Ένας από αυτούς είναι χωρίς αμφιβολία ο κ. Πάνος Μπήτρος, πρόεδρος της ομώνυμης εταιρίας και ένας εκ των τελευταίων ίσως επιχειρηματιών με σπουδαία ομολογουμένως κουλτούρα.

Οι εξελίξεις στην αγορά των μετάλλων ήταν η αφορμή, ωστόσο δεν μείναμε μόνο εκεί. Μιλήσαμε και για πολιτική και για Χρηματιστήριο.

Ο κ. Μπήτρος πιστεύει ότι η διεθνοποίηση της εταιρείας είναι νομοτέλεια και μας αποκαλύπτει ότι ήδη υπάρχουν πλάνα επέκτασης τα οποία σύντομα θα υλοποιηθούν. Θεωρεί ότι η εικόνα της μετοχή δεν είναι ικανοποιητική, αν και κάτι κινείται το τελευταίο χρονικό διάστημα.

Συνέντευξη στον Θανάση Παπαδή

- Κύριε Μπήτρο, πως διαμορφώνεται σήμερα η αγορά των μετάλλων στην Ελλάδα;

Η παγκόσμια αγορά των μετάλλων -και ειδικότερα η αγορά των χαλυβουργικών, στην οποία δραστηριοποιείται ο Όμιλος- έχει αλλάξει σημαντικά από το 2004 και μετά, εξαιτίας -κυρίως- των καταιγιστικών ρυθμών ανάπτυξης της Κίνας, η οποία καταναλίσκει τεράστιες ποσότητες τελικών προϊόντων αλλά και πρώτων υλών. Αποτέλεσμα της υπερκατανάλωσης της Κίνας αλλά και άλλων παραγόντων, όπως οι ιδιαίτερα αυξημένοι ρυθμοί ανάπτυξης της Ινδίας, η έξαρση της κατασκευαστικής δραστηριότητας σε πολλές περιοχές του κόσμου όπως η Μέση Ανατολή, η Ρωσία και η Βόρεια Αφρική, και, τέλος, οι ισχυρές τάσεις συγκέντρωσης, που διαμορφώνονται στην αγορά μετά τις πρωτοβουλίες του Laksmi Mittal, είναι η ραγδαία άνοδος των τιμών, η άμβλυνση των υφεσιακών καμπών των κύκλων της αγοράς και η σύντμηση της διάρκειάς τους, καθώς και η επάνοδος της αγοράς των μετάλλων και του χάλυβα στις οθόνες των ραντάρ των οικονομικών αναλυτών και, συνεπακόλουθα, στις προτιμήσεις των επενδυτών και στις προτεραιότητες των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.

Οι διεθνείς συνθήκες έχουν επηρεάσει άμεσα και την εγχώρια αγορά του χάλυβα, και, συνδυαζόμενες με τους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της οικονομικής δραστηριότητας, που απολαμβάνει η χώρα τα τελευταία χρόνια, έχουν οδηγήσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα τα οικονομικά μεγέθη και τα αποτελέσματα των εταιρειών του κλάδου, παραγωγικών και εμπορικών. Για παράδειγμα, το 2006 ο Όμιλός μας αύξησε τις πωλήσεις του κατά 26% φθάνοντας τα 178 εκατ. ευρώ, ενώ τα προ φόρων καθαρά αποτελέσματα πενταπλασιάστηκαν έναντι αυτών της προηγούμενης χρονιάς και ξεπέρασαν, για πρώτη φορά στην ιστορία μας, τα 10 εκατ. ευρώ. Κοντολογίς, η εγχώρια αγορά χάλυβα διέρχεται περίοδο ακμής χωρίς ιστορικό προηγούμενο.

- Τα μερίδια αγοράς είναι διαμορφωμένα ή μπορούν να μεταβληθούν, και προς ποια κατεύθυνση;

Αν αναφέρεσθε στην αγορά της κατεργασίας και της διανομής, στην οποία δραστηριοποιείται ο Όμιλος, θα έλεγα ότι υπάρχουν διακυμάνσεις, αλλά σε γενικές γραμμές τα μερίδια, παρά τον ανηλεή ανταγωνισμό, παραμένουν, εδώ και αρκετά χρόνια, σταθερά, δεδομένου ότι στην αγορά δραστηριοποιούνται μεγάλες, ισχυρές και καθιερωμένες εταιρείες, οι οποίες δεν είναι εύκολο να χάσουν μερίδιο σε μεσομακροπρόθεσμο ορίζοντα.

- Η εταιρεία σας, εκτός από τον χάλυβα έχει και άλλες και μάλιστα σημαντικές δραστηριότητες. Πως κινούνται αυτές και ποιες είναι οι προοπτικές τους;

Ουσιαστικά, μία είναι η εκτός χάλυβα δραστηριότητα, η κατασκευή, ανάπτυξη και εκμετάλλευση ακινήτων. Είναι μια δραστηριότητα, που αναπτύσσουμε από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, και, κατά καιρούς, είχε σημαντική συμβολή στα αποτελέσματα του Ομίλου. Σήμερα ολοκληρώνουμε με μεγάλη επιτυχία τις πωλήσεις ενός συγκροτήματος κατοικιών 12.000 τετραγωνικών μέτρων στη Χαλκίδα και έχουμε ξεκινήσει τις εργασίες ανέγερσης ενός συγκροτήματος παραθεριστικών κατοικιών στη Μύκονο, για τις πωλήσεις του οποίου οι πρώτες ενδείξεις είναι εξαιρετικά ευοίωνες. Ξεκινάμε, επίσης, δύο οικιστικά στην Αθήνα.

- Πολλές ελληνικές εταιρείες έχουν "βάλλει πόδι" σε αγορές του εξωτερικού. Οι εταιρείες όμως του κλάδου σας έχουν κάνει μάλλον δειλά βήματα με ελάχιστες εξαιρέσεις. Που οφείλεται αυτό και αν θεωρείται ότι η τάση αυτή θα συνεχιστεί ή κάποια στιγμή εκ των πραγμάτων θα ακολουθήσουν πιο "επιθετική" πολιτική;

Έχουν ήδη αρχίσει και γίνονται τα πρώτα βήματα και η τάση αυτή θα συνεχιστεί με εντονότερους ρυθμούς. Όσο οι ρυθμοί ανάπτυξης της ελληνικής αγοράς θα επιβραδύνονται τόσο θα αναζητείται διέξοδος στις αναπτυσσόμενες αγορές της περιοχής, κυρίως των Βαλκανίων.

- Ποια είναι τα δικά σας σχέδια για τη διεθνοποίηση της εταιρείας, αν βέβαια υπάρχουν;

Η διεθνοποίηση είναι σχεδόν νομοτέλεια. Έχουμε ήδη κάποια πλάνα και θα τα θέσουμε σε εφαρμογή σύντομα.

- Ποια είναι τα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο κλάδος;

Η στενότητα ρευστότητας, που αντιμετωπίζει σε κάποιες περιόδους η αγορά, και η οποία οδηγεί σε διεύρυνση των χρόνων πίστωσης. Επίσης, η συρρίκνωση κάποιων παραδοσιακών χαλυβοκαταναλωτικών δραστηριοτήτων, όπως η ναυπήγηση και η επισκευή πλοίων. Η ανεπάρκεια των υποδομών (λιμάνια, δρόμοι κ.λ.π.) και η έλλειψη φθηνής βιομηχανικής γης στην περιοχή της Αττικής. Αντιμετωπίζουμε, βέβαια, και όλα τα γνωστά προβλήματα, που αφορούν όλες τις επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται στη χώρα, όπως η γραφειοκρατία αλλά και ο αθέμιτος ανταγωνισμός λόγω της αδυναμίας του κράτους να επιβάλει την τήρηση των νόμων.

- Η μετοχή της εταιρείας σας, με ελάχιστες εξαιρέσεις, μπορεί να θεωρηθεί από τις "ξεχασμένες" του Χ.Α. – ανάλογη εικόνα υπάρχει και για άλλες ομοειδείς επιχειρήσεις. Που νομίζετε ότι οφείλεται αυτό και κατά πόσο κάνετε κάτι για να μεταβληθεί;

Κάτι αρχίζει και κινείται τον τελευταίο καιρό, αλλά και πάλι η εικόνα δεν είναι ικανοποιητική. Δυστυχώς, η φύση των επενδυτών, που δραστηριοποιούνται στο Χ.Α., ευνοεί είτε τα λίγα "βαριά" χαρτιά ή κάποιες "φούσκες", που υπόσχονται γρήγορα κέρδη στους "παίκτες". Πολλές καλές εταιρείες της "περιφέρειας" αδυνατούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον παρά τις καλές τους επιδόσεις και τις προοπτικές τους. Η μετοχή μας, για παράδειγμα, παρά τα εξαιρετικά αποτελέσματα, στα οποία προαναφέρθηκα, μέχρι και τα μέσα Μαΐου διαπραγματευόταν στο 80% της λογιστικής της αξίας. Ακόμη και σήμερα, που η εικόνα της "περιφέρειας" έχει κάπως βελτιωθεί, η κεφαλαιοποίησή μας μόλις ξεπερνάει το book value ενώ αντιστοιχεί στο 40% των πωλήσεων του Ομίλου του 2006. Παρά ταύτα, είμαι βέβαιος ότι σύντομα οι επιχειρηματικές μας πρωτοβουλίες, η σοβαρότητα, η αξιοπιστία και η αποτελεσματικότητα θα προσελκύσουν την προσοχή των επενδυτών και τα οικονομικά μας μεγέθη και οι προοπτικές μας θα απεικονισθούν στο ταμπλό.

- Η "καραμέλα" της ανάπτυξης είναι αυτοσκοπός ή μπορεί να αντικατασταθεί και από τη συνετή πορεία μίας επιχείρησης στον κλάδο που δραστηριοποιείται με καλά κέρδη και πορεία χωρίς εκπλήξεις;

Η ανάπτυξη είναι μέσο στην υπηρεσία της διαρκούς προσπάθειας για αύξηση του κέρδους και, κατ’ επέκταση, της μετοχικής αξίας. Όταν μεταβάλλεται σε σκοπό, τις περισσότερες φορές υπονομεύει μεσομακροπρόθεσμα την αξία των μετόχων γιατί επιδιώκεται με βεβιασμένες, εντυπωσιακές επιχειρηματικές επιλογές, που δεν είναι επαρκώς μελετημένες και, γι’ αυτό, συνήθως αποτυγχάνουν.

- Το Χρηματιστήριο κάνει άλματα, το ίδιο και επιχειρήσεις. Ωστόσο η απασχόληση δεν αυξάνεται; Τι φταίει, αν φταίει κάτι;

Η απασχόληση είναι ένα σύνθετο και πολυπαραμετρικό μέγεθος. Δεν συνδέεται γραμμικά ούτε με την πορεία των χρηματιστηριακών δεικτών ούτε με τα κέρδη κάποιων επιχειρήσεων. Η αύξηση της απασχόλησης προϋποθέτει σοβαρή επενδυτική δραστηριότητα τόσο από τον ιδιωτικό όσο και από τον δημόσιο τομέα της οικονομίας και σε δραστηριότητες, που δημιουργούν θέσεις εργασίας. Χρειάζεται να αλλάξουν και να γίνουν πολλά στην Ελλάδα για να φθάσουμε σ’ αυτό το σημείο. Και στο καθαρά οικονομικό επίπεδο αλλά και στο επίπεδο της κοινωνίας και του θεσμικού πλαισίου της εργασίας.

- Χρηματιστήριο 1999 και 2007. Ομοιότητες και διαφορές

Δεν νομίζω ότι υπάρχει ομοιότητα. Οι αποτιμήσεις στις πλείστες των περιπτώσεων είναι χαμηλές, το θεσμικό πλαίσιο πολύ πιο ώριμο και πλήρες, οι επενδυτές πολύ πιο λίγοι, σχετικοί και ενημερωμένοι. Άλλωστε, οι τιμές της συντριπτικής πλειοψηφίας των εισηγμένων βρίσκονται σήμερα σε τεράστια απόσταση από τις τιμές του ΄99.

- Οι διαθρωτικές αλλαγές στην οικονομία, είναι μία άλλη "καραμέλα". Θεωρείτε ότι βαδίζουμε προς την σωστή κατεύθυνση ή έχουμε αγκυλώσεις που δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε;

Ας μην κοροϊδευόμαστε. Ελάχιστοι από μας θα ήταν διατεθειμένοι να θυσιάσουν έστω και το παραμικρό "κεκτημένο" ή συμφέρον στο βωμό του κοινού καλού ή ενός καλύτερου αύριο. Και διαρθρωτικές αλλαγές δεν μπορούν να υπάρξουν εάν δεν θιγούν κεκτημένα και συμφέροντα. Από την άλλη πλευρά, οι διαρθρωτικές αλλαγές απαιτούν στρατηγικό σχεδιασμό μακράς πνοής και αποτελεσματικούς μηχανισμούς υλοποίησης, στοιχεία, που λείπουν από το πολιτικό μας σύστημα και το κράτος. Κατά συνέπεια, με πολίτες απρόθυμους για αλλαγές, που θίγουν βραχυπρόθεσμα τα συμφέροντά τους, αλλά και εξαιρετικά δύσπιστους απέναντι στις προθέσεις και την αποτελεσματικότητα των πολιτικών και του κράτους, με πολιτικό σύστημα ανίκανο για μακρόπνοο σχεδιασμό και εγκλωβισμένο στη φοβία του πολιτικού (εκλογικού μάλλον) κόστους, και κρατικό μηχανισμό διαβρωμένο από τον κομματισμό και τη δημοσιοϋπαλληλική νοοτροπία, σε μεγάλη έκταση διεφθαρμένο και, σε κάθε περίπτωση, αναποτελεσματικό, οι διαρθρωτικές αλλαγές στην Ελλάδα είναι δύσκολο να περάσουν από τη σφαίρα των καλών προθέσεων στο πεδίο της πράξης.

- Τελικά η ακολουθούμενη πολιτική των τελευταίων 10 ετών βοήθησε το επιχειρείν στην χώρα ή το δυσχέρανε;

Οπωσδήποτε το βοήθησε. Έστω και με βραδείς ρυθμούς, έστω και με παρεκκλίσεις, έστω και με λάθη και παραλείψεις, η πολιτική, που ακολουθήθηκε, ήταν, γενικά, προς όφελος των επιχειρήσεων. Ίσως όχι τόσο πολύ προς όφελος της επιχειρηματικότητας, αλλά αυτό είναι μια άλλη, μεγάλη συζήτηση.

- Μπήτρος (οικογενειακή επιχείρηση) ή Εθνική Τράπεζα (πολυμετοχική με μετόχους που θέλουν κέρδος πάση δυνάμει);

Και οι δύο τύποι επιχειρήσεων έχουν τα θετικά και τα αρνητικά τους. Για παράδειγμα, η οικογενειακή επιχείρηση έχει αναμφίβολα ευελιξία, αμεσότητα στη λήψη των αποφάσεων και καλύτερο εργασιακό περιβάλλον αλλά δύσκολα μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις πολύ μεγάλων μεγεθών. Από την άλλη πλευρά, οι πολυμετοχικές επιχειρήσεις έχουν "βαριές" και δυσκίνητες εσωτερικές δομές και διαδικασίες λήψεις αποφάσεων αλλά η οργανωτική τους υποδομή έχει τη δυνατότητα να υποστηρίξει αποτελεσματικότερα τα μεγάλα μεγέθη και την απαραίτητη στις μέρες μας πολυεθνική διάρθρωση. Όσον αφορά στην επιδίωξη του κέρδους, νομίζω ότι κάθε επιχείρηση, ανεξαρτήτως μορφής και μεγέθους, έχει εξ ορισμού το κέρδος στο επίκεντρο του σκοπού της ύπαρξης και της λειτουργίας της.