Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος είναι οπλισμένος απέναντι στην κρίση

Όταν το Μάρτιο του 2007 ο Ευάγγελος Μυτιληναίος ανακοίνωσε τη συμφωνία με τον ισπανικό ενεργειακό κολοσσό Endesa, κανείς δεν φανταζόταν τι θα συνέβαινε τους επόμενους 18 μήνες. Η κίνηση που γέμισε τα ταμεία της κοινής εταιρείας με 600 εκατ. ευρώ και πρόσφερε στη διοίκησή της τεχνογνωσία θεωρήθηκε τότε πρόωρη και ενδεχομένως αδιανόητη καθώς οι αγορές βρίσκονταν κοντά στην κορύφωση ενός ανοδικού κύκλου και η υπέρμετρη αισιοδοξία περίσσευε. Όταν η κρίση έκανε την εμφάνισή της, οι επιλογές του επιχειρηματία άρχισαν να δικαιώνονται. Πολύ περισσότερο μάλιστα όταν από την αρχή του 2008 συνειδητοποίησε τον επερχόμενο τυφώνα στις διεθνείς αγορές και με συνοπτικές διαδικασίες ξεκίνησε τα οχυρωματικά έργα για την προστασία του ομίλου. Ολοκλήρωσε τη συγκέντρωση των ενεργειακών δραστηριοτήτων, «έκλεισε» τις εκκρεμείς υποθέσεις των εταιρειών του σε Ελλάδα και εξωτερικό, πούλησε προκαταβολικά την παραγωγή αλουμίνας για τα 10 επόμενα έτη και λίγες ημέρες πριν ξεσπάσει η καταιγίδα ολοκλήρωσε τη σύναψη ενός ομολογιακού δανείου ύψους 465 εκατ. ευρώ, με όρους απλησίαστους σήμερα ακόμα και για το ελληνικό δημόσιο! Η επιλογή του ως επιχειρηματία της χρονιάς μοιάζει προφανής και σίγουρα ασφαλής λύση. Ο ίδιος ύστερα από 10 χρόνια σιωπής μιλά στο Κεφάλαιο για όλα όσα συνέβησαν αυτά τα δέκα χρόνια. Τις καλές και τις κακές στιγμές καθώς και τα μελλοντικά του σχέδια.

Αποσπάσματα από τη συνέντευξη στο Σταμάτη Ζαχαρό που δημοσιεύεται στο περιοδικό "Κεφάλαιο" 

– Kύριε Mυτιληναίε, αν δει κανείς το «ημερολόγιο της γέφυρας» για τον όμιλο Μυτιληναίος, θα μπορούσε να πει ότι είχατε «μυριστεί» την κρίση που βιώνει σήμερα όλος ο πλανήτης. Υπήρχαν σημάδια που λειτούργησαν ως «βαρόμετρο» πριν από την καταιγίδα;

Φαινόταν από την πολύ μεγάλη διαθεσιμότητα χρήματος γενικώς, από το γεγονός ότι οι ελληνικές τράπεζες δανείζονταν με εξαιρετικά χαμηλά επιτόκια και από τη διάθεση των διεθνών τραπεζών να δανείσουν τεράστια ποσά. Σημάδια υπήρχαν παντού. Ένα φορτηγό-πλοίο Capesize «έβγαζε» ναύλο 200.000 δολ. την ημέρα και σε ένα χρόνο «έβγαζε» όλη την αξία του. Οι μετοχές είχαν φτάσει να έχουν δείκτη τιμής προς κέρδη (P/E) ίσο με 50 ή 100. Προβληματικές εισηγμένες εταιρείες «σήκωναν» αυξήσεις μετοχικού κεφαλαίου δυσανάλογες για το μέγεθός τους. Γενικά η αγορά είχε γεμίσει με χρήμα που ήταν αποτέλεσμα της υπερ-μόχλευσης του συστήματος.

Στην κρίση που έπληξε και τα μέταλλα ως επακόλουθο της «βουτιάς» του πετρελαίου, ο όμιλος βρέθηκε θωρακισμένος με μια αντιστάθμιση κινδύνου που μπορεί αυτή τη στιγμή να κατέχει το μεγαλύτερο hedging book στην Ευρώπη! Το Risk Management του ομίλου, βλέποντας τις τιμές του πετρελαίου πάνω από τα 120-130 δολ., του αλουμινίου πάνω από τις 3.000 ή ακόμη και του ψευδαργύρου πάνω από τις 2.000, εύκολα διαπίστωνε ότι ήταν εκτός λογικής η περαιτέρω άνοδός τους.

– Η φήμη ότι γνωρίζετε καλά τις αγορές των προϊόντων σας ακολουθεί. Οι ανταγωνιστές σας δεν ακολουθούσαν τις κινήσεις σας;

Όταν διαπραγματευόμασταν τη σύναψη του ομολογιακού δανείου, άλλες τρεις ή τέσσερις επιχειρήσεις διαπραγματεύονταν ανάλογα δάνεια. Νομίζω όμως ότι μόνο εμείς είδαμε τη σφοδρότητα και την ταχύτητα της κρίσης. Ήταν αρχές Αυγούστου τότε και ενώ όλοι έφευγαν αφήνοντας την ολοκλήρωση των διαδικασιών για μετά το δεκαπενταύγουστο, εμείς καθίσαμε στην Αθήνα και ολοκληρώσαμε την έκδοση. Ήταν 8 Αυγούστου. Κίνητρό μας τότε δεν ήταν η άμεση ανάγκη για χρήμα. Ακόμη, άλλωστε, δεν έχουμε χρησιμοποιήσει περισσότερα από 250 εκατ. ευρώ από το σύνολο των 465 που λάβαμε. Βιαζόμασταν να ολοκληρώσουμε τις διαδικασίες γιατί βλέπαμε τον ουρανό να σκοτεινιάζει. Όποιος άφησε την εκκρεμότητα για το Σεπτέμβρη, έπεσε πάνω στην καταιγίδα.

– Πλέον με τόσο ισχυρή «θωράκιση», απλώς παρατηρείτε τις εξελίξεις ή προετοιμάζεστε για να αναλάβετε ενεργό επιχειρηματικό ρόλο μεσούσης της κρίσης;

Όλες οι κινήσεις που κάναμε το προηγούμενο διάστημα είχαν έναν και μόνο στόχο: Τη δημιουργία ενός αμυντικού μηχανισμού που θα προστάτευε τον όμιλο από την επερχόμενη κρίση. Πρωταρχικός μας στόχος λοιπόν ήταν η άμυνα. Πλέον, βρισκόμαστε σε μια καλή σχετικά θέση με μια ισχυρή βάση αλλά και με κεφάλαια που θα μας επιτρέψουν να κινηθούμε επιθετικά και να εκμεταλλευτούμε τις ευκαιρίες που σίγουρα θα υπάρξουν και κατά τη διάρκεια της κρίσης αλλά και την επόμενη ημέρα.

– Μιλώντας για την «επόμενη ημέρα», πότε την τοποθετείτε χρονικά;

Είναι δύσκολο να απαντήσει κανείς. Αυτή η κρίση μοιάζει περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη στην κρίση του ’29-33. Μοιάζει κυρίως από πλευράς έντασης, λόγω του ότι εκτείνεται σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, αλλά και από το γεγονός ότι μεταφέρθηκε γρήγορα από το οικονομικό πεδίο στην πραγματική οικονομία. Εκεί ακριβώς βρισκόμαστε τώρα και δεν αποκλείω εντός του επόμενου έτους να δούμε πρώτα στις ΗΠΑ αλλά στη συνέχεια και στην Ευρώπη αρνητικό πληθωρισμό. Τότε θα καταλάβουμε πόσο κακός είναι ο αρνητικός πληθωρισμός ο οποίος πλήττει τους πάντες και που τον έχουμε ουσιαστικά διαγράψει από τη μνήμη μας. Τότε θα αποδειχθεί επίσης πόσο λάθος είχαν οι διάφοροι φιλελεύθεροι οικονομολόγοι –μεταξύ των οποίων και ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ– που υποστήριζαν ότι ο βασικός στόχος είναι η καταπολέμηση του πληθωρισμού και έκαναν τα πάντα για να τον εξαλείψουν. Σας θυμίζω ότι η ECB τον περασμένο Ιούλιο προχώρησε σε αύξηση των επιτοκίων φοβούμενη τις υψηλές τιμές του πετρελαίου και των αγαθών, καθώς και το συνακόλουθο πληθωρισμό. Έπεσαν δραματικά έξω και οι συνέπειες είναι ορατές.

– Στην Ελλάδα ακόμη δεν έχουμε δει βίαιες αντιδράσεις. Ποια τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα της χώρας μας σ’ αυτή τη δύσκολη συγκυρία;

Η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ανήκει στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της διεθνούς οικονομικής κοινότητας. Παρ’ όλα αυτά, έχει μια εσωστρέφεια και έναν συντηρητισμό που οφείλονται σε ιστορικούς και άλλους λόγους. Αυτοί οι παράγοντες λειτούργησαν ως ένα δίχτυ ασφαλείας σε αντίθεση με χώρες που ήταν ιδιαίτερα εκτεθειμένες όπως η Ισλανδία. Το κακό είναι ότι η Ελλάδα έχει αυξημένο πρόβλημα ανταγωνιστικότητας. Όταν η οικονομία βρίσκεται σε ένα παγκόσμιο «πάρτι», ακόμη και αν δεν είσαι ανταγωνιστικός, μπορεί να μην είσαι στο κέντρο της πίστας και να χορεύεις αλλά βρίσκεσαι λίγο πιο κει και πίνεις ίσως ένα ποτό. Όταν όμως η κρίση πλήττει την παγκόσμια οικονομία και δεν είσαι ανταγωνιστικός, απλώς σε «πετάνε» έξω από το πάρτι «σηκωτό».

– Η προηγούμενη δεκαετία για τον όμιλό σας σημαδεύτηκε από μια σειρά εντυπωσιακών κινήσεων, όπως η εξαγορά της ΕΛΒΟ, αυτή του ΑτΕ αλλά και η συμφωνία με την Endesa που ουσιαστικά σηματοδοτεί μια εντελώς νέα εποχή για τον όμιλο. Τι πρέπει να περιμένουμε στο προσεχές διάστημα;

Η εστίασή μας στον τομέα της ενέργειας είναι δεδομένη. Η αγορά έχει μέγεθος, οικονομικό αντικείμενο και επιχειρηματική ουσία. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι θα κυνηγήσουμε όσες ευκαιρίες μας δοθούν από το πλαίσιο απελευθέρωσης και τις συνθήκες της αγοράς. Τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό.

Αυτό δεν σημαίνει ότι ο χώρος των εμπορευμάτων όπου έχουμε παρουσία εδώ και τρεις γενεές μας είναι αδιάφορος. Τα commodities διορθώνουν βίαια αυτή την περίοδο αλλά δεν παύουν να είναι μια δυναμική αγορά. Γι’ αυτούς που θα επιβιώσουν η επόμενη ημέρα θα είναι πολύ πιο εύκολη.

Το ίδιο ισχύει και για το σύστημα της αγοράς που πολλοί έσπευσαν να το «τελειώσουν». Θα εξέλθει της κρίσης ισχυρότερο, πολύ πιο αποτελεσματικά θωρακισμένο απέναντι στην απληστία και τη μοιραία «αυτορύθμιση».

– Στην Ελλάδα οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ένα σαφές έλλειμμα πολιτικής πρότασης την ώρα που η επιχειρηματικότητα ξαναμπαίνει σε μια φάση «ποινικοποίησης» με αφορμή θέματα όπως η ακρίβεια ή τα εργασιακά δικαιώματα. Παρατηρούμε φαινόμενα όπως την κυβέρνηση να κατηγορεί τους επιχειρηματίες για τη δική της ανεπάρκεια. Ποια νομίζετε ότι είναι η λύση για την έξοδο από το συγκεκριμένο ιδεολογικό τέλμα;

Προβληματιζόμαστε όλοι για το συγκεκριμένο θέμα και για τις εξελίξεις που διαμορφώνονται στην κοινωνία γενικότερα. Πρέπει με κάθε κόστος να παλέψουμε μέσα στην κρίση να διατηρήσουμε την κοινωνική συνοχή, την εργασιακή ειρήνη και να ενθαρρύνουμε παντοιοτρόπως τους νέους επιχειρηματίες, επαγγελματίες και επιστήμονες.

Προσωπικά θλίβομαι βαθύτατα όταν βλέπω την πολιτική ηγεσία και όχι μόνο την κυβερνητική να ασχολείται τόσους μήνες με το Βατοπέδι, όταν ζούμε μια κοσμογονία. Ουδείς διεθνώς ασχολείται με το εσωτερικό του θέμα όταν βρίσκεται σε εξέλιξη μια κρίση που αλλάζει τα δεδομένα παγκοσμίως. Εμείς είχαμε το Βατοπέδι στην ατζέντα για δύο μήνες και τίποτε άλλο.