Μπλόκο στην εθνική, μπλόκο στη λογική!

Κάθε φορά που ξεσπάει μια αγροτική κινητοποίηση, ανεξάρτητα από την εποχή, η χώρα χωρίζεται στα δύο: σε όσους προσπαθούμε να πάμε στην δουλειά μας και σε όσους προσπαθούν να κλείσουν στην εθνική οδό με τα τρακτέρ. Όμως, όσο κι αν σέβεται κανείς τα δικαιώματα, τα αιτήματα και την αγωνία του κλάδου, υπάρχει ένα όριο που κανείς δεν επιτρέπεται να ξεπερνά. Ανεξαρτήτως δικαίου ή αδίκου. Ο δρόμος δεν είναι καφενείο να τον κλείνεις "μέχρι νεωτέρας". Ανήκει σε όλους όσοι πληρώνουν φόρους, κι αν αρχίσουμε να τον μπλοκάρουμε όποτε έχουμε όρεξη, στο τέλος δεν θα κυκλοφορεί τίποτα. Είτε στις εθνικές οδούς, είτε αλλού. Και τα νεύρα όλων κουρέλια, κάτι καλό αποκλείεται να βγει…

Το πλέον αστείο της υπόθεσης είναι πως ενώ όλοι μιλάμε για τα προβλήματα και το κόστος παραγωγής, σπάνια ακούγεται η αλήθεια για τις επιδοτήσεις. Η Ευρώπη δεν έδωσε τα χρήματα για να γίνονται αλλαγές εξατμίσεων, τετρακίνητα για "το βουνό", τραπεζώματα στο χωριό ή… "προσεχώς Βουλγάρες". Τα έδωσε, τα δίνει και θα τα δίνει (για όσο θα τα δίνει), για να γίνουν πραγματικές επενδύσεις στην αγροτοκτηνοτροφία. Ώστε να αποκτήσει ο αγρότης σύγχρονο εξοπλισμό, σωστή οργάνωση, κορυφαία τεχνολογία κ.ο.κ. Με λίγα λόγια, για να μεταβληθούν οι αγροτικές εκμεταλλεύσεις σε πραγματικές επιχειρήσεις. Στην Ελλάδα όμως, το πήραμε λίγο… διαφορετικά. Σαν να ήταν πρόσθετη αμοιβή, ένα φιλοδώρημα. Ξεχνώντας μια μικρή αλλά εξαιρετικά κρίσιμη λεπτομέρεια: το φιλοδώρημα δεν χτίζει, δεν εκσυγχρονίζει και δεν προάγει την παραγωγή.

Κι έτσι φτάσαμε στο φαινόμενο "τρακτέρ-τέρας". Μηχανήματα που τα χαζεύεις και αναρωτιέσαι αν προορίζονται για σπορά ή για αποστολή στον Άρη. Η Ολλανδία, με οκταπλάσιες εξαγωγές αγροτικών προϊόντων, με σχεδόν πενταπλάσιο ΑΕΠ και το 1/3 έκτασης συγκριτικά με την Ελλάδα τα χρειάζεται. Διότι έχει τεράστιες οργανωμένες φάρμες, όπου το μηχάνημα δουλεύει από το χάραμα μέχρι που σβήνει από μόνο του. Στο Ισραήλ (με 1/2 της έκτασης της Ολλανδίας και διπλάσιο ΑΕΠ από την Ελλάδα), τα ίδια μηχανήματα τα μοιράζονται οι συνεταιρισμοί των kibbutz που λειτουργούν σαν εταιρείες. Εκεί το τρακτέρ δεν είναι μέσο κύρους και αυτοπροβολής∙ είναι βασικό εργαλείο δουλειάς και κανείς δεν το "παίρνει να πάει στο καφενείο". Εδώ όμως; Εδώ η μέση εκμετάλλευση είναι πιο μικρή από οικόπεδο αντιπαροχής για 2 μεζονέτες. Τα περισσότερα χωράφια είναι κομμένα σαν ταψί μπουγάτσας. Κι όμως, η Ελλάδα έχει έναν από τους πιο πυκνούς στόλους τρακτέρ της Ευρώπης, με σαφέστατες τάσεις υπεραριθμίας και εξαιρετικά χαμηλή αξιοποίηση των ιπποδυνάμεων ανά στρέμμα. Με απλά λόγια; Πολλά άλογα για λίγη γη και με ακόμη λιγότερη οργάνωση.

Εκτός απ’ τα τρακτέρ, δεν θα μπορούσε να μην υπάρχει και το εθνικό μας χόμπι: τα θηριώδη SUV που, στην περίπτωση των αγροτών, μεταμορφώνονται σε διπλοκάμπινα pickup και κυριαρχούν στις αγροτικές περιοχές. Όχι τα γνωστά μικρά, του ενάμιση τόνου. Τα άλλα, αυτά που βλέπεις στο χωριό και νομίζεις ότι έχεις διακτινιστεί στο… Τέξας ή την Αλαμπάμα και περιμένεις στο διάλειμμα από το μάζεμα της σοδειάς, να στηθεί… rodeo! Οπότε καταλαβαίνεις πως το δερμάτινο κάθισμα, κέρδισε κατά κράτος απέναντι στα φυτοφάρμακα και τους… αισθητήρες καιρού!

Το βασικό πρόβλημα βέβαια, δεν είναι τα τρακτέρ, ούτε τα γιγάντια pickup. Είναι η νοοτροπία. Για χρόνια ολόκληρα η πολιτεία  και η ΕΕ, που έχουν κάτι παραπάνω από τεράστιες ευθύνες, μοίραζαν χρήματα χωρίς απαιτήσεις, πλαίσιο ή έλεγχο και στην λογική "όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά". Φυσιολογικά μετά,  ο κλάδος έμαθε και βολεύτηκε να δέχεται τα χρήματα χωρίς σχέδιο, σαν επιβράβευση της άσκησης του αγροτικού επαγγέλματος και για κανέναν άλλο λόγο. Ο ένας πίστευε πως θα επιδοτήσει την πρόοδο, ο άλλος περίμενε να επιδοτηθεί, για να κάνει… μπαρότσαρκες. Και κάπως έτσι χάθηκε η μπάλα. Κι όταν χάνεται η μπάλα, συνήθως βρίσκεται στην εθνική. Μαζί με τα τρακτέρ, τα μπλόκα και το κόψιμο της χώρας στα δύο, στα τρία ή όσα κομμάτια έχουν όρεξη κάθε φορά, οι αγροτοσυνδικαλιστές!

Αν πάντως θέλουμε να μιλήσουμε σοβαρά, το θέμα δεν είναι να φύγουν τα μπλόκα από τον δρόμο. Είναι να φύγει από το μυαλό μας η ιδέα ότι η βιώσιμη λύση θα έρθει με τρακτέρ παρκαρισμένα πάνω στην άσφαλτο των εθνικών οδών. Η Ολλανδία και το Ισραήλ δεν έγιναν παραγωγικές δυνάμεις επειδή είχαν καλύτερα μηχανήματα, εγγυημένες χαμηλότερες τιμές (άλλο παραμύθι τούτο) ή καλύτερα μπλόκα από τα θεσσαλικά. Έγιναν επειδή είχαν καλύτερη οργάνωση, ουσιαστικό έλεγχο, δομές και οργανωμένες, συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Δεν είναι η συνεταιριστική FrieslandCampina (προϊόντα Νουνού και όχι μόνο) τυχαία η μεγαλύτερη εταιρεία  τροφίμων της Ολλανδίας και μία από τις 5 μεγαλύτερες γαλακτοκομικές παγκοσμίως. Απλά είναι προϊόν οικονομιών κλίμακας και αυστηρά ελεγχόμενης συνεργασίας. Εδώ μείναμε στους "ότι προλάβουμε ν’ αρπάξουμε" συνεταιρισμούς, στα μικρά "δεν πουλάω το χωράφι του πατέρα μου" κτήματα, τις αντιπαλότητες του χωριού και το "δος ημίν σήμερον".

Το πράγμα είναι απλό: όταν δουλεύεται σωστά, η γη δουλεύει κι αποδίδει. Οπότε το τρακτέρ δεν έχει λόγους να γίνει οδόφραγμα. Κι όταν η επιδότηση εκπληρώνει τον πραγματικό σκοπό της, δεν υπάρχει καμία ανάγκη για χυμένο γάλα ή αγριεμένους, παρανομούντες συνδικαλιστές στα πάρκινγκ. Το μπλόκο σίγουρα δεν είναι λύση∙ είναι όμως σύμπτωμα. Και όσο αντιμετωπίζουμε το σύμπτωμα με κορναρίσματα ή αναθέματα, η ασθένεια δεν πρόκειται να φύγει.

Η αγροτική παραγωγή έχει μέλλον. Αλλά αυτό δεν βρίσκεται στην εθνική οδό. Βρίσκεται στις συσκέψεις με πραγματικούς ειδικούς, στο στρατηγικό σχέδιο για το κοινό συμφέρον όλων, την υπομονή και το χωράφι. Χρειάζονται σχέδιο, οργάνωση, σεβασμός στα χρήματα που δίνονται και υπευθυνότητα από όλους. Από την ΕΕ και την πολιτεία, μέχρι τον τελευταίο εργάτη με την τσάπα στο χέρι!  
Όσο για τα τρακτέρ; Καλό θα ήταν να θυμηθούν ότι φτιάχτηκαν για το χώμα κι ότι η άσφαλτος είναι "πολύ ακριβό σπορ", για αυτούς "που δεν αντέχουν άλλο", σαράντα και βάλε χρόνια.

Πέτρος Λάζος
petros.lazos@capital.gr