Διαθήκες: Τι λέει το τελικό νομοσχέδιο για κληρονομικές συμβάσεις, χρέη κληρονομιάς και ιδιόγραφες

Του Παναγιώτη Στάθη

Μία από τις πιο εκτεταμένες νομοθετικές παρεμβάσεις των τελευταίων δεκαετιών αναμένεται να παρουσιαστεί από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης αρχικά στο Υπουργικό Συμβούλιο και ακολούθως στη δημόσια διαβούλευση. Πρόκειται για την αναμόρφωση του κληρονομικού δικαίου, και για την πρώτη τόσο βαθιά αλλαγή από τη δεκαετία του ’40, με στόχο την αναπροσαρμογή των κληρονομικών κανόνων  στις σύγχρονες κοινωνικές και οικονομικές ανάγκες.

Το νομοσχέδιο, που θα τεθεί άμεσα σε δημόσια διαβούλευση, αποτελεί προϊόν εργασίας ειδικής επιστημονικής επιτροπής υπό τον ομότιμο καθηγητή του ΕΚΠΑ, Απόστολο Γεωργιάδη, και θα παρουσιαστεί στους δημοσιογράφους στις 2 Δεκεμβρίου από τον υπουργό Δικαιοσύνης Γιώργο Φλωρίδη και τον υφυπουργό Ιωάννη Μπούγα και τον κ. Γεωργιάδη.

Οι βασικοί άξονες

Η νομοθετική μεταρρύθμιση κινείται στους εξής άξονες:

1.  Νέοι κανόνες για τη σειρά και τον τρόπο κληρονομικής διαδοχής.

2.  Αλλαγές  στη   νόμιμη  μοίρα  και  ελευθερία  κίνησης του διαθέτη ως προς τα πρόσωπα που θα τον κληρονομήσουν.

3.  Θεσμοθέτηση κληρονομικών συμβάσεων, που μέχρι σήμερα δεν υπήρχαν.

4. Εκτεταμένες αλλαγές στις διαθήκες, με νέα εργαλεία και μεγαλύτερες εγγυήσεις διαφάνειας.

Κληρονομικές συμβάσεις: Μια νέα δυνατότητα

Για πρώτη φορά εισάγεται η δυνατότητα σύναψης κληρονομικών συμβάσεων, με τις οποίες θα μπορούν να συνάπτουν εν ζωή διαθέτης και  οι μελλοντικοί κληρονόμοι. Μεταξύ άλλων:

Οι κληρονόμοι θα μπορούν να παραιτούνται από μελλοντικές αξιώσεις με αντάλλαγμα.

Θα είναι εφικτός ο συμψηφισμός παροχών που έγιναν σε παιδιά ή συγγενείς πριν από τον θάνατο.

Θα μπορούν να συμφωνούνται ανταλλάγματα φροντίδας ή οικονομικής ενίσχυσης.

Ο επιζών σύζυγος θα μπορεί να μεταβιβάζει το μερίδιό του στα παιδιά, λαμβάνοντας ισόβιο εισόδημα ο/η σύζυγος που θα παραμείνει εν ζωή.

Οι συμβάσεις θα συντάσσονται ενώπιον συμβολαιογράφου και θα δεσμεύουν όλα τα μέρη.

Χρέη αποβιώσαντος: Προστασία κληρονόμων

Ένα από τα σημαντικότερα σημεία του νομοσχεδίου είναι η νέα αντιμετώπιση των χρεών του θανόντος. Προβλέπεται ότι:

Οι κληρονόμοι δεν θα επωμίζονται τα χρέη του αποβιώσαντος.  

Τα χρέη θα αποπληρώνονται  από την κληρονομική περιουσία.

Θα μπορεί να εκποιείται ένα μόνο ακίνητο για κάλυψη οφειλών, εφόσον επαρκεί.

Ενισχύεται το σύστημα δικαστικής εκκαθάρισης ώστε να αποφεύγονται μαζικές αποποιήσεις.

Αλλαγές στη νόμιμη μοίρα

Το σχέδιο νόμου προβλέπει:

Αύξηση της νόμιμης μοίρας της επιζώντος συζύγου από 25% σε 33,3%.

Το υπόλοιπο 66,6% θα κατανέμεται στα παιδιά.

Εάν κάποιο πρόσωπο παραλειφθεί από τη διαθήκη, θα δικαιούται χρηματική αποζημίωση και όχι ποσοστό επί ακινήτου, ώστε να αποφεύγεται ο κατακερματισμός των περιουσιών.

Το νέο καθεστώς διαθηκών

Από τις πιο εντυπωσιακές αλλαγές είναι αυτές που αφορούν τις διαθήκες:

Εισάγεται ψηφιακή διαθήκη.

Η έλλειψη ημερομηνίας σε ιδιόγραφη διαθήκη δεν θα την καθιστά αυτομάτως άκυρη.

Απαγορεύεται η μεταβίβαση περιουσίας σε προσωπικό γηροκομείων/θεραπευτηρίων μέσω ιδιόγραφης διαθήκης.

Άτομα με σοβαρή αναπηρία λόγου θα μπορούν να συντάσσουν δημόσια διαθήκη με τεχνολογικά μέσα.

Δημόσια και μυστική διαθήκη θα απαιτούν δύο μάρτυρες.

Η ιδιόγραφη διαθήκη θα αποκτά ισχύ μετά από δικαστική διαδικασία, εκτός αν:

όλοι οι κληρονόμοι είναι συγγενείς ή
περάσουν δύο έτη από τον θάνατο μέχρι τη δημοσίευση.
Κληρονομική ανικανότητα και αποκλήρωση

Επαναφέρεται η αυτοδίκαιη ανικανότητα για πρόσωπα που έχουν καταδικαστεί για σοβαρά αδικήματα σε βάρος του διαθέτη, ενώ παράλληλα διευρύνεται ο κατάλογος των πράξεων που θα μπορούν να οδηγήσουν σε αναξιότητα ή αποκλήρωση.